Ondertekening 
startovereenkomst Lab ondergrondse infra

Presentatie V&R op InfraTech2023

Diner team Young Professionals Netwerk

Pieter Smitbrug - Gemeente Oldambt

Aftrap Verbouwstromen

Workshop Bouwen op Daken

TransitieTour Toekomstbestendige Infra

Interne transitiedag

Monarch IV -
Den Haag

De Bouwcampus

in beeld 2023

Met verhalen, quotes, interviews en de resultaten van trajecten geven wij jou graag een beeld van het werk van De Bouwcampus anno 2022-2023.

Voorwoord

Ik hou van taal. Met taal scheppen we werkelijkheden. Je kan namelijk alleen maar denken aan iets dat je ook in taal kan vatten. Omgekeerd geldt ook dat (de rijkheid van) je taal bepalend is voor (de rijkheid van) je denken en je voorstellingsvermogen. 

Binnen de bouw- en infrasector heeft ‘onze taal’ een stevige ingenieursklank: we ‘slaan piketpalen’, ‘rollen trajecten uit’ en ‘bewaken met dashboards’ de voortgang. Daarin schuilt zowel de charme als de idealen van “blauwdrukdenken”: een maakbare en kenbare wereld. Een wereld waarin vooral expertise telt. Waarden als orde, efficiëntie en voorspelbaarheid staan in deze wereld hoog in het vaandel. En, laten we eerlijk zijn, dat heeft ons inmiddels al veel gebracht.  

Dit wereldbeeld heeft echter ook een schaduwkant, dat steeds minder past bij de uitdagingen waar wij voor staan. De vraagstukken die nu gelden, kunnen we immers niet langer lineair benaderen, laat staan vooraf helder begrijpen. De wooncrisis en de energiecrisis zijn nu benoemd. De vraagstukken rondom materialen duiden we nog niet aan met crisis, maar toch.  Oplossingen in die complexe en ambigue context leer je eigenlijk pas echt inzien door eraan te werken. Ze zijn per definitie tijdelijk en vereisen onderweg voortdurend onderhoud, bijschaven en updaten. Dit vraagt voor betrokkenen om een nieuwe en gedeelde taal. Dat is belangrijk om met elkaar te praten over de uitdagingen die er zijn. Maar ook om de gekozen aanpak op de juiste wijze te interpreteren en helderheid te hebben over de volgende stappen die we met elkaar willen zetten.  

Als we het met elkaar hebben over een volgende stap, valt niet zelden het woord ‘opschalen’. Velen associëren ‘opschalen’ immers met het bereiken van groei of grootschaligheid. Bijvoorbeeld van 5 objecten in een pilot ‘opschalen’ naar 50 of misschien zelfs 500 en meer. Een dergelijke blik op opschaling vertelt echter maar een deel van het verhaal. Het gaat namelijk naar mijn idee voorbij aan het feit, dat vernieuwingen niet altijd eenvoudig ‘schaalbaar’ zijn. Het gaat immers om het beter, gezamenlijker, wijdverbreider en/of gestructureerder aanpakken van complexe maatschappelijke opgaven. Daar komt van alles bij kijken. Het is geen louter technisch vraagstuk maar veel meer een sociaal-technisch-politiek veranderproces. Dit vraagt om een meervoudige blik op opschalen. Een blik die ook meer behelst dan alleen het laten groeien in termen van aantallen van een initiatief. Er spelen immers ook allerlei zaken buiten het oorspronkelijke initiatief. Zo moet er een verbinding komen met andere plekken. Maar het vergt verder ook een aanpassing van institutionele factoren. En ten slotte - zeker niet om te onderschatten - vraagt het om een cultuurverandering zodat mensen nieuwe dingen ‘normaal’ gaan vinden. Binnen De Bouwcampus vatten we dit geheel samen met vier v’s: vermeerderen, verspreiden, verankeren en verleggen.

  • Vermeerderen: Het laten groeien van een of meerdere initiatieven.
  • Verspreiden: Het herhalen en/of hergebruiken van elementen van een of meerdere initiatieven op andere plekken.
  • Verankeren: Het veranderen van structuren, regels en beleid.
  • Verleggen: Het veranderen van onderliggende normen en waarden, cultuur en relaties tussen mensen.

We hebben ons voorgenomen om daar in 2023 grote stappen in te gaan zetten. Dat vraagt ook om toewijding. Tempo zal dan zeker volgen.

Hopelijk biedt deze De Bouwcampus in Beeld jou weer veel inspiratie en concrete handvatten en trajecten om actief aan mee te werken. Maar bovenal om met elkaar de 4 V’s naar de praktijk te vertalen.

Nynke Sijtsma

Stakeholders aan het woord

Dit is waarom zij een transitietraject laten aanjagen door De Bouwcampus.

De Bouwcampus brengt mensen van kennisinstellingen, bedrijven, organisaties en overheden uit de keten bij elkaar en ondersteunt groepen in verschillende trajecten. Om een zo groot mogelijke impact te realiseren, werkt het Bouwcampus-team samen met partners van binnen en buiten de bouwsector.

Lieke Bienfait Docent Assetmanagement Built Environment Hogeschool van Amsterdam + bestuurslid NEVAP

samenwerkingspartner Young Professionals Netwerk

“De Transitietour Circulaire Herontwikkeling, die door onder meer De Bouwcampus, NEVAP en Bouwend Nederland georganiseerd werd in 2022, was een voorbeeld van het leggen van verbindingen tussen het leer- en werkveld. Het gezamenlijke doel van dit soort dagen is dat we vanuit de verschillende disciplines de totale keten in beeld brengen en samen een beter idee krijgen van de toepasbaarheid van circulariteit. De Bouwcampus heeft daarin een mooie organiserende en coördinerende rol.” 

Freek Kranen Kwartiermaker Pioneering

onderdeel van het landelijk innovatienetwerk

“Met Pioneering maken we onderdeel uit van het landelijk innovatienetwerk waarin De Bouwcampus een coördinerende rol heeft. Het is een heel hecht netwerk, er is veel vertrouwen onderling, en op basis van dat vertrouwen zijn we in staat om sneller tot resultaten en nieuwe werkafspraken te komen. Ik kijk trots naar de natuurlijke ontwikkeling die zich voordoet, waarbij de oude wijze van werken worden vervangen door nieuwe concepten en samenwerkcultuur in onze regio. Ik zie dat het concurrentiegevoel onderling verdwijnt, dat partijen uit de bouwsector en opdrachtgevers steeds mee bereid zijn open met elkaar aan tafel te gaan om samen oplossingen te vinden voor de complexe vraagstukken waar ze voor staan.”

Brigitte BerendsTransitiemanager Industrialisatie Woningbouw

medewerker opgave Verduurzaming Gebouwen & Omgeving

"Sinds mei 2022 ben ik bij De Bouwcampus betrokken voor onder andere het traject Industriële Woningbouw. Specifiek verken ik daar in hoeverre het organiseren van industriële bouwstroom volumes bijdraagt aan de urgente wooncrisis  in combinatie met de noodzakelijke verduurzaming van de woningbouw. De Bouwcampus biedt wat mij betreft daarvoor de ideale setting omdat we vanuit een breed transitieperspectief complexe opgaven aanjagen en nieuwe richtingen ook daadwerkelijk tastbaar en concreet en opschaalbaar maken."

Ian van den Brink Projectcoördinator NVDO

samenwerkingspartner Young Professionals Netwerk

“'Wie oude kennis koestert en nieuwe vergaart, mag een leraar voor anderen zijn'. Deze uitspraak van Confusius raakt waar de NVDO-samenwerking met De Bouwcampus precies om gaat. Zonder oude kennis los te laten, zetten we gezamenlijk in op nieuwe kennis die bijvoorbeeld nodig is om de energietransitie het hoofd te bieden. We zijn een leraar voor anderen omdat we onze gezamenlijke netwerken inzetten als het gaat om netwerkenden (jongeren tot 35 jaar). Het is juist de kennis van senior en junior die beide achterbannen versterken. De NVDO verwacht de samenwerking in 2023 verder te intensiveren.”

Leo OosterveenSector manager Koninklijke Metaalunie

in-kind medewerker opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur

“Het werken bij De Bouwcampus ervaar ik als inspirerend en uitdagend. De ambitie ligt hoog. De bouwsector met vele honderdduizenden betrokkenen een transitie te helpen doormaken! Ik ben vanuit Metaalunie actief in de trajecten Open Leeromgeving Seriematige Aanpak V&R (bruggen, sluizen, gemalen) en Circulaire herinrichting (hergebruiken van plafonds, wanden, gevels en ventilatiesystemen). Het betekent veel samenwerken, je kwetsbaar opstellen, goed luisteren en een goede dialoog faciliteren. Soms vergt dat veel, maar het motiveert als je ziet dat we stappen zetten die leiden tot meer seriematig werken, zoals bundeling van kennis en standaardisering (denk aan de ‘ Lego sluis’ ontwikkeling). Volgens mij is daarbij cruciaal dat er blijvend betrokkenheid van de gehele supply chain van opdrachtgever tot en met - zeker ook – MKB-metaalbedrijven.”

Pieter van SchaikProjectmanager duurzaam bouwen & renoveren The Green Village

onderdeel van het landelijk innovatienetwerk

“Het is onze missie ervoor te zorgen dat duurzaamheid in de bouwwereld wordt aangejaagd. Wij geven innovatie een podium en zien het als een geweldige kans om de handen ineen te slaan met woningbouwcoöperaties zodat we het samen verder kunnen brengen en innovaties kunnen opschalen. We kunnen en moeten van elkaar leren om die stappen te maken. Zo kunnen we verduurzaming echt een duw in de rug geven. Dankzij de coördinerende rol van De Bouwcampus in het innovatienetwerk en de ervaringen van andere hubs is het nog gemakkelijker om kennis te delen en samen te werken. Op langere termijn helpt het om processen echt op gang te brengen, voorbij de pilots.”

Peter van LeeuwenDirectievoorzitter BAM Bouw en Techniek

samenwerkingspartner

“Met de samenwerking met De Bouwcampus willen we een bijdrage leveren aan de maatschappelijke uitdagingen van onze sector. Ons partnerschap heeft betrekking op diverse activiteiten van BAM in Nederland; niet alleen utiliteitsbouw, maar ook woningbouw en infrastructuur. Als BAM werken wij hard om onze strategie ‘Building a sustainable tomorrow’ waar te maken. De activiteiten van De Bouwcampus sluiten naadloos aan op onze ambitie, onder meer op vlakken van duurzaamheid, circulariteit en energietransitie. Wij delen graag onze kennis en ervaring in het netwerk van De Bouwcampus om onze branche en de samenleving verder te verbeteren.”

Arthur LippusTransitiemanager De Bouwcampus

medewerker opgave Verduurzaming Gebouwen & Omgeving

“Bij De Bouwcampus kun je vanuit een onafhankelijke rol concreet bijdragen aan transities in de bouw. Onze activiteiten spelen zich af in drie opgaven: herinrichting van de gebouwde omgeving, ondergrond én infra. En bij alle drie spelen exact dezelfde issues. We moeten meer voor elkaar krijgen met minder tijd, mensen, middelen, grondstoffen, ruimte en belasting voor onze planeet. En voor onszelf. Dat lukt alleen als we slimmer en makkelijker repeteren. Bij De Bouwcampus komt bij elkaar wat in de praktijk vaak nog gescheiden (bedrijfs)onderdelen zijn. Daarmee kunnen we het lerend effect in de sector groter en sneller maken. En dat is hard nodig om ‘onze’ ambities te halen. Bij Industriële Woningbouw doen we dat bijvoorbeeld door de groeiende belangstelling voor (biobased) optoppen in de bestaande stad om het woningtekort op te helpen lossen ‘vleugels’ te geven. Van lastige bouwprojecten naar gewilde woonproducten. En in 2023? Bestellen maar! Leuker kunnen we het niet maken…”

Wilfred van BeuningenInnovatieadviseur Bouwlab R&Do

onderdeel van het landelijk innovatienetwerk

“Het goede van het initiatief van De Bouwcampus binnen het project CO2-neutrale woningrenovatie is dat gekozen is voor een landelijk innovatienetwerk wat uitgaat van samenwerking en over de regio’s heen! Je kunt als hub niet alles en moet keuzes maken, dan is het fijn om te zien dat andere innovatiehubs met hun communities of practice andere keuzes hebben gemaakt, waar wij weer van kunnen leren, en vice versa. Zo ontstaat er kruisbestuiving, leer je van elkaar en hoef je niet hetzelfde pad te bewandelen.”

Evelien van BrakelTransitiemedewerker De Bouwcampus

medewerker opgave Verduurzaming Gebouwen & Omgeving

"De Bouwcampus is een hele bijzondere organisatie, waarin je je met meerdere transities tegelijk bezighoudt en echt midden in het hele stakeholderveld staat. Je doet nooit iets alleen en als De Bouwcampus wil je ook niet alleen de transitie versnellen. Juist het verbinden van partijen, verbanden leggen, onderzoeken wat er nodig is én tot actie komen, zie ik als de kern van De Bouwcampus. Door inzichten, initiatieven en partijen uit de regio landelijk met elkaar te verbinden, kan er opschaling plaatsvinden die de transitie naar een duurzame wereld versnelt!"

Word ook partner!

Toon je betrokkenheid en steun de activiteiten van De Bouwcampus

  • Met een jaarlijkse financiële bijdrage.
  • Met het aanbieden van personeel of middelen.
  • Met het neerleggen van een transitievraagstuk bij De Bouwcampus inclusief financiële of in kind bijdrage.

De Bouwcampus kan bestaan dankzij deze financiële en in kind bijdragen van overheden en bedrijven. Deze partners ondersteunen de doelstellingen van De Bouwcampus en dragen bij aan de ontwikkeling van de sector.

Stand van zaken

Actieve trajecten, resultaten en lessen

Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren: Vervanging & Renovatie InfrastructuurVerduurzaming Gebouwen en Omgeving en Herinrichting Stedelijke OndergrondDaarmee zorgen we voor de gewenste schaalsprong. Oplossingen die ontstaan, zijn gericht op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. Kansrijke ideeën toetsen we in praktijkomgevingen. Alle inzichten delen wij open en transparant. 

Scroll door de trajecten of klik op een specifiek traject en lees over de transitievoortgang. 

Open Leeromgeving Seriematige Aanpak V&R

Van idee naar uitvraag aan de hand van concrete vraagstukken

Doel in het kader van de transitie

Zorgen dat de V&R opgave uitvoerbaar en betaalbaar wordt én dat de realisatie ervan integraal is, zodat de (vele) maatschappelijke doelen maximaal worden meegenomen.

De betrokken partijen

Werkgroep beweegbare bruggen

Deelnemers van een groot aantal organisaties uit de hele infraketen:

  • Antea Group Nederland
  • Arcadis Nederland BV
  • Balance
  • BAM Infra Nederland B.V.
  • Bosch Rexroth B.V. The Drive & Control Company
  • CLZ Tilburg
  • Compass Infrastructuur Nederland B.V.
  • Croon Advocaten
  • Croonwolter&dros B.V.
  • Dura Vermeer
  • Flux Partners
  • Gemeente Amsterdam
  • Gemeente Rotterdam
  • Gemeente Zaanstad
  • Hillebrand BV
  • Hogeschool Inholland
  • Hollandia infra bv
  • HSM Steel Structures
  • Hydroton Hydraulische systemen
  • ICT Group
  • Ingenieursbureau Westenberg
  • ipv Delft
  • Istimewa Elektro
  • Kragten BV
  • Lommers Welding Services B.V.
  • Mercon
  • Metaalunie
  • Mobilis BV
  • Movares Nederland B.V.
  • Ney & Partners
  • Provincie Noord-Holland
  • Provincie Zuid-Holland
  • Quist Wintermans Architekten
  • Rijkswaterstaat
  • SBE Engineering Consultants
  • Slangen Staal BV
  • Solidd Steel Structures
  • Strukton Civiel Projecten BV
  • Van Doorn Geldermalsen B.V.
  • VMB (Van Megchelen Beheer BV)
  • Vropro
  • Wagemaker
  • Witteveen+Bos
  • WSPadvies
Werkgroep sluizen

Deelnemers van een groot aantal organisaties uit de hele infraketen:

  • Arcadis Nederland BV
  • Avante Bouwprocessen
  • BAM Infra Nederland bv
  • Bosch Rexroth B.V. The Drive & Control Company
  • Croonwolter&dros B.V.
  • D&F Consulting B.V.
  • Dura Vermeer
  • Freyssinet Nederland B.V., BU Repairs
  • Friso Civiel B.V.
  • Heijmans Infrastructuur
  • Hillebrand BV
  • Hoogheemraadschap van Rijnland
  • Hoogwaterbeschermingsprogramma
  • HSM Steel Structures
  • ICT Group
  • Knook Staal en Machinebouw
  • Mercon
  • Metaalunie
  • Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
  • Mobilis BV
  • Movares Nederland B.V.
  • Rijkswaterstaat
  • Royal HaskoningDHV
  • Solidd Steel Structures
  • Strukton Civiel Projecten BV
  • SWECO Nederland B.V.
  • Taskforce Deltatechnologie
  • Tauw BV
  • Unie van Waterschappen
  • VMB (Van Megchelen Beheer BV)
Werkgroep gemalen

Deelnemers van een groot aantal organisaties uit de hele infraketen:

  • ADS Groep
  • BAM Infra Nederland B.V.
  • Bosch Rexroth B.V. The Drive & Control Company
  • Bosman Watermanagement BV
  • De Kuiper Infrabouw
  • Flowserve
  • Gemeente Rotterdam
  • GMB Beheer B.V.
  • Hogeschool Inholland
  • Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
  • Hoogheemraadschap van Delfland
  • Hoogheemraadschap van Rijnland
  • Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard
  • Hoogwaterbeschermingsprogramma
  • Hoppenbrouwers Techniek
  • Kragten BV
  • KWT
  • Metaalunie
  • Modderkolk Projects & Maintenance BV
  • Rijkswaterstaat
  • Royal HaskoningDHV
  • RPS Advies BV
  • SWECO Nederland B.V.
  • Taskforce Deltatechnologie
  • Tauw BV
  • Unie van Waterschappen
  • Vopo Pompen- en Machinefabriek B.V.
  • Waterschap Aa en Maas
  • Waterschap Brabantse Delta
  • Waterschap Drents Overijsselse Delta
  • Waterschap Hollandse Delta
  • Waterschap Rivierenland

Waar staan we nu?

In de Open Leeromgeving delen opdrachtgevers en marktpartijen hun praktijkervaring met seriematig werken. De Bouwcampus hanteert hierin als uitgangspunt dat een meer seriematige aanpak leidt tot efficiëntie en continuïteit in bouwstromen en daarmee de maatschappelijke doelstellingen worden behaald. Daarom zijn in 2022 drie werkgroepen voor beweegbare bruggen, sluizen en gemalen georganiseerd. Deze werkgroepen, met daarin meer dan 100 professionals uit de hele infraketen, hebben gezamenlijk een aanvalsplan met concrete acties opgeleverd. Dit aanvalsplan is visueel weergegeven in een praatplaat met uitgebreide toelichting. De uitkomsten nemen de betrokken partijen mee in hun toekomstige werkzaamheden.

Voor deze partijen kan het aanleiding zijn om samen te werken met opdrachtgevers en/of marktpartijen.
Voor opdrachtgevers kan het aanleiding zijn om de wijze van marktbenadering en uitvraag aan de markt aan te passen.
 

In 2023 zoeken we het brede publiek en starten we een grote campagne om de bouwwereld in beweging te krijgen aan de hand van het aanvalsplan. Dit begon met een grote terugkoppelingssessie op 9 februari, waarin alle 100+ deelnemers van de verschillende werkgroepen samenkwamen en de resultaten onderling werden gedeeld. 

Trajectresultaten

Werkgroep beweegbare bruggen

In deze werkgroep stond het kunstwerk beweegbare bruggen centraal. Aan de hand van een casus van Gemeente Rotterdam, bestaande uit 61 beweegbare bruggen, zijn verschillende ideeën uitgewerkt tot een aanvalsplan. De deelnemers hebben zich gebogen over ideeën, zoals een open dialoogkeuken, waarbij de keten met elkaar in gesprek gaat en het lerend vermogen centraal staat. Nu wordt gewerkt aan een handreiking om eigenaren van kunstwerken te helpen om tot een slimme serie te komen. En een manier om minder tijd aan aanbesteden kwijt te zijn en teams van specialisten langdurig in te zetten.

Alle ideeën van de werkgroep beweegbare bruggen hebben we hier voor je op een rijtje gezet.

Werkgroep sluizen

In deze werkgroep stond het kunstwerk sluizen centraal. Hier is onder andere het idee uitgewerkt om een legosluis te hanteren, om zo de productiviteit te verhogen en een eenduidig areaal voor asset managers te creëren. Ook in deze werkgroep is gekeken hoe slimme series gemaakt kunnen worden door middel van een voorspelbaar programma en hoe in een vroeg stadium de focus op samenwerking gelegd kan worden.

Alle ideeën van de werkgroep sluizen hebben we hier voor je op een rijtje gezet.

Werkgroep gemalen

In deze werkgroep stond het kunstwerk gemalen centraal. Er zijn ideeën uitgewerkt met betrekking tot een standaard gemaal, de opgave beter in beeld krijgen, langdurige samenwerkingen, het uniformeren van eisen van opdrachtgevers en het creëren van continuïteit in bouwstromen.

Alle ideeën van de werkgroep gemalen hebben we hier voor je op een rijtje gezet.

Praatplaat Seriematige Aanpak V&R

De uitkomsten van de werkgroepen zijn vertaald in een praatplaat. Hierin staan de huidige en gewenste situatie weergegeven, met daarbij de tools en manieren om deze verschuiving plaats te laten vinden. Bekijk en download de praatplaat hier. En lees meteen de toelichting.

 

Aanvalsplan

De input uit de drie werkgroepen heeft geresulteerd in een aanvalsplan met daarin concrete voorstellen hoe het anders kan op nationale schaal, vertaald naar handelingsperspectief voor diverse soorten opdrachtgevers en marktpartijen. Het aanvalsplan wordt in de loop van 2023 gedeeld met het bredere publiek, waarna een campagne wordt gestart om de bouwwereld in beweging te krijgen.

Transitielessen

  • Deelnemers aan de werkgroepen vinden het lastig om na te denken over de situatie waarin zo veel werk is dat we het met elkaar niet aankunnen, terwijl de huidige praktijk juist is dat we onze mensen kwijtraken omdat er te weinig werk is.
  • Gevoel van urgentie ontbreekt nog bij veel partijen.
  • Steeds meer organisaties binnen de infrasector zetten stappen naar een seriematige/programmatische aanpak. Een aantal daarvan is geïnterviewd. Het totale volume is echter nog beperkt en opdrachtgever overstijgende samenwerkingen, bijvoorbeeld met gezamenlijk aanbesteden, is nog zeldzaam.

Spreekt het ontwikkelen van meer seriematig werken je aan en wil je meedenken én vooral meedoen in 2023? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Industrialisatie Woningbouw

Versnelling en opschaling van geïndustrialiseerde nieuwe woningen

Doel in het kader van de transitie

Industrialisatie is een middel om een aantal dilemma’s in de bouw structureel op te lossen. De woningbouwcrisis biedt de kans om via industrialisatie de bouw te versnellen, te verduurzamen, de arbeidsproductiviteit te verhogen, gezond rendement te behalen en continu te vernieuwen. De Bouwcampus jaagt de transitie naar duurzaam bouwen aan. Wij anticiperen op schaarste in woningen, arbeidskrachten, ruimte en grondstoffen. Alleen een systemische vernieuwing leidt tot industrialisatie en de daarmee verwachte versnelling van woningbouwontwikkeling en –productie, verduurzaming (biobased en circulair) en kostenreductie. Een kritisch continu volume is nodig om dit ingrijpende transitieproces op gang te brengen.   

Onze transitiedoelstelling is daarom 50% industriële woningbouw (IW) in 2030. Als dit lukt, heeft industrialisatie significant bijgedragen aan het oplossen van de huidige woningbouwcrisis. En het lukt als wij nu samen kiezen voor een industrieel ontwikkel- en realisatieproces; oftewel vergaande industrialisatie van de woningbouw! 

De betrokken partijen

  • Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
  • Cirkelstad: City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen
  • NEPROM: Lenteakkoord 2.0
  • Aedes
  • Koepelorganisaties woningcorporaties en gemeenten
  • Provincies en gemeenten
  • Technische Universiteit Delft
  • Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
  • Bouwstromen coalities
  • Diverse producenten / aanbieders industriële woningproducten, ontwikkelaars en partijen met een focus op de digitalisering van de bouw

Waar staan we nu?

Vergaande industrialisatie (automatiseren, digitaliseren en robotiseren) biedt diverse mogelijkheden om de acute kwantitatieve en kwalitatieve woningnood op te lossen. De Bouwcampus heeft als doel om snellere en bredere inzet van de industriële productiecapaciteit van innovatieve en efficiënte bouwvormen, zoals flexibele systeem-, of modulebouw, in heel Nederland te bereiken. Het traject is vormgegeven aan de hand van vijf actielijnen 

  1. IW Interventie Brigade  
  2. Bouwstromen volgen en creëren  
  3. De koppen bij elkaar zetten  
  4. Matchmaking campagne  
  5. Regionale industrialisatienetwerken

Het transitieteam Industriële Woningbouw pakt de complexe maatschappelijke opgave aan door in co-creatie met belanghebbende stakeholders een sociaal-technisch en politiek veranderproces aan te jagen én opschaalbaar te maken voor de noodzakelijke versnelling. 

Trajectresultaten

Actielijn 1: IW Interventie Brigade

In 2022 is de IW Interventie Brigade opgericht. De Brigade bestaat uit een diverse groep mensen met brede kennis. Deze kennis zorgt voor efficiënte processen in de industriële woningbouw. Zo versnelt de bouw van woningen naar een periode van maximaal 3 jaar praten en 3 maanden bouwen. De Brigade intervenieert in het ontwikkelproces van projecten met meer dan 50 woningen. In een beproefde 24-uurs co-creatie sessie maakt de Brigade oplossingsrichtingen voor process efficiency concreet en laat zien hoe industrialisatie het project verder kan versnellen en verduurzamen. In november hielp de Brigade de gemeente Texel met voortbouwen op hun ervaringen van flexibel bouwen in Buurtskap de Tuunen. Momenteel staat een interventie bij de gemeente Wijchen op het programma, waarbij de Brigade begin maart zal interveniëren op een traditioneel woningbouwproces. En de voordelen van industrieel bouwen in kaart brengt.

Actielijn 2: bouwstromen volgen en creëren

Het Landelijk Bouwstromen Overleg is opgestart, waarbij kennis, kunde en ervaringen gedeeld worden om zowel de bestaande bouwstromen te optimaliseren als opstartende bouwstromen goed te organiseren. De kennis en ervaringen vanuit lopende bouwstromen wordt verder ontwikkeld en verspreid. Tevens wordt het belang van verduurzaming van bouwstromen verkend en geïntegreerd.

Actielijn 3: de koppen bij elkaar zetten

Om het woningtekort op te lossen wordt ook steeds meer gekeken naar het toevoegen van woningen in bestaande wijken. De Bouwcampus ziet mogelijkheden voor stedelijke verdichting voor de volgende drie industriële product-marktcombinaties: kopgevelproducten, optopproducten en plintproducten. Rondom dit thema zijn in 2022 workshops georganiseerd in samenwerking met team SUM, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, provincie Zuid-Holland en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In deze workshops zijn concrete coalities gevormd rondom opschaalbare optopproducten. Deze coalities gaan in 2023 onder begeleiding van De Bouwcampus met elkaar verder om van concepten tot producten te komen. Tot slot is een eerste hand gelegd aan een data-analyse waar mogelijke optopclusters zichtbaar worden in de provincie Zuid-Holland. Deze data-analyse wordt in de coalities verder uitgewerkt en ingezet.

Actielijn 4: matchmaking campagne

Op dit moment wordt industrieel ontwikkelen en bouwen nog te vaak als ongewenst en niet relevant gezien en daardoor buiten spel gezet. Met die reden is De Bouwcampus de campagne ‘Zet de woningbouw aan’ gestart, om het negatieve imago van industriële woningbouw te doorbreken. In 2022 is hiervoor een online peiling opengezet in samenwerking met Swipocratie, waarmee gebruikers op een positieve manier door de mogelijkheden van industrieel bouwen verrast werden. Meer dan 150 mensen hebben de peiling in 2022 ingevuld, waarbij meer dan 90% aangaf dat industrieel bouwen de woningbouw helpt te versnellen. Bekijk de uitkomsten hier.

Actielijn 5: regionale industrialisatienetwerken

Met 4 van de 8 regionaal werkzame innovatiehubs is een eerste regionaal versnellingsprogramma woningbouw verkent dat aansluit op de ontwikkelingen en mogelijkheden in de specifieke regio. Deze regionale industrialisatieprogramma’s worden in 2023 uitgevoerd en waar nodig aangevuld. Hiervoor is aansluiting gezocht bij regiodeals en/of provinciale woningbouw versnellingsprogramma’s. Waar mogelijk brengt het landelijke IW transitieteam expertise in, bijvoorbeeld over het inrichten van bouwstromen. 

Transitieresultaten en -lessen

  • Essentie van de beoogde transitie is anders werken: van project ontwikkelen naar product inkopen; dat versimpelt en versnelt processen.​ Hierbij worden drie belangrijke, belemmerende issues ervaren:  
  1. Locaties: er worden weinig locaties vrijgegeven waarop gebouwd kan worden. Alleen focus op specifieke locaties is niet effectief gebleken; juist investeren in de randvoorwaarden/het overwinnen van blokkades blijkt ook noodzakelijk en helpt versnellen.  
  2. Procedures: die zijn nog op de ‘oude’ manier ingericht terwijl nieuwe spelregels nodig zijn voor tijdwinst (ruimtelijke ordening, welstand, vergunningverlening, participatie en gronduitgifte). 
  3. Imago: vaak wordt gedacht dat industriële woningen per definitie weinig divers en van minimale (architectonische) kwaliteit zijn. 
  • Opdrachtgevende partijen zien vraagbundeling als risico in plaats van kans.  
  • Timing is belangrijk. Er is ruimte nodig om met elkaar een alternatieve aanpak te formuleren.  

Half oktober 2022 hebben 12 provincies woningbouwafspraken gemaakt met de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Hugo de Jonge. In totaal moeten tot eind 2030 900.000 woningen worden opgeleverd. Met de huidige schaarste op het gebied van arbeid, ruimte en grondstoffen wordt steeds duidelijker dat deze woningen niet gerealiseerd worden met de huidige manier van werken. Het momentum is nu. Het moet anders én het kan anders in de woningbouw

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. aan het vervolg van dit traject om de industrialisatie van de woningbouw verder te concretiseren en te versnellen.

CO2-Neutrale Woningrenovatie

CO2-Neutrale Woningrenovatie

Doel in het kader van de transitie

Het renovatietempo van sociale huurwoningen moet omhoog, willen we de ambitie uit het Klimaatakkoord halen om 200.000 woningen per jaar te verduurzamen. De urgentie van het vraagstuk wordt door veel partijen ondertekend. Toch blijft de daadwerkelijke verduurzamingsslag uit. De uit pilots en programma's opgedane kennis en ervaring moet worden ontsloten en innovaties moeten worden doorontwikkeld tot opschaalbare proposities. 

De betrokken partijen

Regionale innovatiehubs
  • Noord: BuildinG 
  • Oost: Pioneering 
  • Zuid: SPARK Makers Zone 
  • Zuid-Holland: iCircl 
  • Midden: Utrechtse Renovatieversneller 
  • Noord-Holland: Bouwlab / 3DMakersZone
  • Noord-Holland: C-Creators
  • Zuid-Holland: The Green Village

Met deze regionale innovatiehubs is een intentieverklaring getekend. Deze partijen vormen gezamenlijk een landelijk ecosysteem, gericht op het versnellen van de verduurzaming van sociale woningbouw. 

Andere betrokken partijen
  • Ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
  • De Renovatieversneller
  • Aedes
  • Bouwend Nederland
  • Techniek Nederland
  • Onderhoud NL

Verder zijn we betrokken bij Verbouwstromen, een initiatief van Stroomversnelling
TKI Bouw & Techniek
TKI Urban Energy en De Bouwcampus. En kijken nu hoe het innovatienetwerk kan worden ingezet in het programma (2022-2025) met als doel het versnellen van de CO2-neutrale woningvoorraad van Nederland.

Waar staan we nu?

De afgelopen twee jaar is in samenwerking met acht regionale innovatiehubs een transitietraject vormgegeven om de verduurzamingsopgave van sociale huurwoningen in Nederland te versnellen en op te schalen. Bij elk van deze hubs zijn corporaties, bouwers, kennisinstellingen en marktpartijen aangesloten die als Community of Practice (CoP) aan een concrete vraag werken. Deze Communities of Practice zijn ieder gericht op verschillende thema's: 

  • Utrechtse Renovatieversneller (regio Midden): gericht op variantenstudies in één dag (bundelen en opschalen)
  • BouwLab R&Do (regio Noord-Holland): gericht op het digitale huis van de toekomst
  • iCircl (regio Zuid-Holland): gericht op circulariteit
  • The Green Village (regio Zuid-Holland): gericht op innovaties van proeftuin naar praktijk
  • BuildinG (regio Noord): gericht op digitalisering, klimaatadaptatie en biobased materialen
  • Pioneering (regio Oost): gericht op circulair opdrachtgeverschap
  • SPARK makers zone (regio Zuid): gericht op renovatie bij mutatie
  • C-Creators (regio Noord-Holland): gericht op de circulaire economie

De Bouwcampus verbindt de hubs met elkaar. Door intervisie te organiseren, de procescoaches te ondersteunen in het succesvol laten verlopen van hun Community of Practice en door regio's, netwerken en ervaringen te verbinden. In verschillende regio's ontstaan mooie initiatieven, die nu gemakkelijker worden overgedragen naar andere regio's. De borging van deze kennisuitwisseling vindt onder anderen plaats tijdens de verschillende kennissessies, zowel onderling als met andere geïnteresseerde partijen buiten het netwerk.

In de Communities of Practice ligt de focus op opschaling in de praktijk. Hoe maken we innovatie grootschalig toepasbaar?  Er wordt gewerkt aan product- of procesontwikkeling, gericht op de praktijk. Wanneer dat lukt, worden deze vervolgens grootschalig geïmplementeerd en vooral: gedeeld met de andere regio’s. Zo voorkomen we dat regio's dubbel werk doen en juist op elkaars kennis kunnen voortbouwen.

Trajectresultaten

Community of Practice (CoP)

De acht regionale renovatieversnellers zijn lokaal georganiseerd, hebben een regionaal netwerk en onderscheiden zich op de verbinding van kennis en praktijk. Deze bestaande innovatiehubs hebben een eigen perspectief en expertise die ze benutten in hun Community of Practice (CoP). Er ontstaat kruisbestuiving tussen de CoP’s en landelijke opschaalbaarheid van een aantal producten (versnelling). Andersom biedt dit netwerk de mogelijkheid om landelijk ontwikkelde kennis sneller in de haarvaten van de regio’s terecht te laten komen (opschaling). Het netwerk van bouwers, installateurs, gemeenten, corporaties en andere partijen is immers dichtbij. 

Eind 2022 is het transitietraject afgerond en de CoP's worden nu betrokken bij het programma Verbouwstromen (2022-2025), een initiatief van Stroomversnelling,
TKI Bouw & Techniek, TKI Urban Energy en De Bouwcampus
.
 

Proeven aan de Praktijk

In 2022 zijn diverse Proeven aan de Praktijk-sessies georganiseerd, waarin praktijklessen centraal staan. Deelnemers delen ervaringen, gaan in gesprek met elkaar en zoeken naar opschalingskansen. Door kruisbestuiving en opschaling kunnen we de ambitie van duurzame renovatie van de sociale woningbouw realiseren. Proeven aan de Praktijk is vooral interessant voor woningcorporaties, gemeenten, aannemers, leveranciers, ingenieursbureaus, architecten en startups die zich bezighouden met CO2-neutrale woningrenovatie en in co-creatie tot opschaling van proposities willen komen. 

Transitieresultaten en -lessen

Het netwerk van regionale innovatieversnellers (CoP’s) is waardevol vanwege: 

  1. De regionale, praktische relaties tussen opdrachtgevers en hun leveranciers. In de regio is vaak een andere dynamiek tussen partijen; partijen kennen elkaar al lang en kunnen elkaar goed meenemen. Daar maken we gebruik van.
  2. De mogelijkheid voor snelle opschaling van succesvolle ervaringen: de hubs leren van elkaar over inhoud en het proces om partijen in beweging te brengen en houden. We zien dat regio's elkaar meer opzoeken en graag van elkaar leren. 
  3. Een CoP blijkt een waardevol instrument om met elkaar te leren en tot opschaling te komen.  

Door samenwerking met en de rol van De Bouwcampus in het innovatienetwerk, is het Ministerie van Binnenlandse Zaken bewuster van het belang van andere partijen in de versnellings- en opschalingsopgave. Het is duidelijk geworden dat interventies op een meer regionale schaal effectief zij voor opschaling. Het ministerie erkent en ondersteunt het innovatielandschap van de CoP's, met als resultaat dat het netwerk verder voortbouwt in samenwerking met Verbouwstromen.  

Maak in 2023 onderdeel uit van een CoP en help de energie- en grondstoffentransitie in de bestaande sociale woningbouw versnellen. Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!

Materialen met Toekomst: Hout in Hoogbouw

Op weg naar emissieloze hoogbouw

Doel in het kader van de transitie

Het bouwen, onderhouden en slopen van gebouwen met lagere milieu-impact over de gehele levensduur. En het terugdringen van gebruik van primaire grondstoffen door het toepassen van biobased materialen, ook voor constructieve doeleinden.

De betrokken partijen

  • Rijksvastgoedbedrijf (projecten Monarch IV, De Knoop en Koninklijk Conservatorium) 

Binnen dit traject wordt gewerkt op basis van 'the whole system in the room'. Dat betekent niet alleen aan de slag met één opdrachtgever, maar juist met partijen om de tafel die de transitie en opschaling mogelijk maken. Denk aan architecten, ingenieurs, bouwbiologen, boeren, verzekeraars en toekomstige gebruikers. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft als aanstichter van het vraagstuk 'Bouwen met Toekomstbestendige bouwmaterialen' al een opgave liggen voor drie projecten: Monarch IV, De Knoop en het Koninklijk Conservatorium.

Waar staan we nu?

Eind 2022 is de focus van het traject verruimd van hout in hoogbouw naar emissieloze hoogbouw. De Bouwcampus verzamelt de mensen, bedrijven, koplopers en pioniers die hun bijdrage willen leveren aan dit vraagstuk. Samen met hen vormen we de 'backbone groep', verzamelen we de kennis om tot versnelling te komen en kijken we naar de value driven businesscase. Hoe kunnen we emissieloze hoogbouw verantwoorden als aansprekende waardepropositie? Hoe kunnen we dit goed onderbouwen en welke andere waarden zijn er? Denk aan de Milieuprestatie Gebouw, embodied/carbon, construction stored carbon, losmaakbaarheid, herbruikbaarheid, restwaarde en toxicitiet. Zijn er andere initialieven in de markt die met emissielose hoogbouw bezig zijn die kunnen aanhaken voor een diverser en completer beeld? In het voorjaarorganiseren wij samen met deze 'backbone groep' sessies om met dit vraagstuk aan de slag te gaan, bijvoorbeeld in een open leeromgeving.

In deze fase van het traject houden we ons dus niet bezig met de technische aspecten van het gebruik van emissielose materialen (zoals akoestiek en brandveiligheid, zoals dat in 2021 is onderzocht voor hout), maar met de businesscase/valuecase.

Transitieresultaten en -lessen

  • Focus op betrekken van meer partijen is essentieel. Dit bevestigt het belang van het Bouwcampus-principe van co-creëren met “the whole system in the room”.
  • Een transitie betekent nieuwe praktijken aanzetten en ‘oude’ praktijken afstoten. Dat kan pijn doen en weerstand oproepen, zeker in een gepolariseerd landschap van partijen in concurrerende materiaalketens. 

Is emissieloze hoogbouw en daarmee bouwen met toekomstbestendige bouwmaterialen ook aan jou besteed? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Circulaire Herinrichting

Circulariteit als vanzelfsprekendheid

Doel in het kader van de transitie

Structureel toepassen van circulariteit in de herinrichting van vastgoed. Naast het voorkomen van grondstoffenuitputting en het anticiperen op leveringsrisico's van materialen, moet een circulaire economie leiden tot een bouwpraktijk die geen schade toebrengt aan ons milieu. De herinrichting van utiliteitsgebouwen is daar een belangrijk onderdeel van, gezien de hoge hoeveelheid leegstand van utiliteitsgebouwen en de stijgende prijzen van materiaal- en grondstofprijzen.  

De betrokken partijen

In de eerste verkennende sessie is een samenwerking aangegaan met de volgende partijen:

  • Koninklijke Metaalunie
  • Rijksvastgoedbedrijf
  • Copper8
  • Nederlands Vastgoedexploitatie Platform (NEVAP)
  • SEPAwand
  • Heijmans
  • VMRG
  • DWA
  • Studio OK
  • De Alliantie
  • CBRE

Waar staan we nu?

Het traject Circulaire Herinrichting zich in de coalitiefase. De coalitie bestaande uit bovenstaande partijen is gestart rondom de vraag: ‘Hoe zorgen we voor legitimiteit van een circulaire aanpak bij de integrale herinrichting van bestaande utiliteitsgebouwen?'. Om het vraagstuk te specificeren is een drietal keuzes gemaakt. 

  1. De focus ligt op herinrichting van een gebouw en niet op renovatie of transformatie.
  2.  De focus ligt op bestaande gebouwen en niet op nieuwbouw. 
  3. De coalitie houdt zich alleen bezig met productgroepen waarin snel meters gemaakt kunnen worden, omdat hier weinig last is van wet- en regelgeving. Dit wordt ook wel de 'free zone’ genoemd, binnen de lagen ‘services’ en ‘spaceplan’ uit de Layers of Brand. Hierin zitten 11 productsporen: verlichting, tapijt, installaties en regeltechniek, scheidingswanden, verlaagd plafond, meubilair, kozijnen en glas, beschermlagen, dakbedekking, isolatie en luchtbehandeling.  

De coalitie scherpt in 2023 de vraagformulering en stakeholderafbakening verder aan. Deze afbakening is van belang, omdat eind juni ‘het hele systeem’ (meerdere vertegenwoordigers van alle stakeholdergroepen) bij elkaar komt om tot actie te komen binnen deze transitie.  

Trajectresultaten

In dit traject staat een participatief, interactief en ambitieus proces centraal. ‘Het hele systeem’ wordt meegenomen in een Large Scale Intervention in juni 2023, om tot een gedeelde gewenste toekomststrategie te komen. Circulaire herinrichting is namelijk een gezamenlijk en urgent probleem, waarop niemand alleen het antwoord heeft.

Transitieresultaten en -lessen

  • De afzetmarkt voor circulaire producten en diensten ontwikkelt zich niet voldoende door een gebrek aan ‘launching customers’ en organisaties die circulair inkopen.  
  • De markt mist de juiste spelregels: zonder het berekenen van de werkelijke kosten komen circulaire bedrijfsmodellen niet van de grond.  
  • Voor de massa ontbeert de transitie legitimiteit: de circulaire transitie uit zich nog niet in een duidelijk pad naar 2030 en 2050. 
  • De hoge hoeveelheid leegstand van utiliteitsgebouwen en de stijgende prijzen van materiaal- en grondstofprijzen leiden tot hoge urgentie van dit vraagstuk.  

Heb jij ervaring met de circulaire (her)inrichting en wil je bij de Large Scale Interventie aanwezig zijn? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!

Adaptief en Flexibel Vastgoed

Gebruikersgerichte, toekomstbestendige werkplekken

Doel in het kader van de transitie

Organisaties in staat stellen om minder te bouwen. Gebouwen worden door één of meer organisaties samen gebruikt voor verschillende functies, waardoor het gebruik wordt geïntensiveerd. Daarbij zijn gebouwen zo gemaakt dat het wisselen van gebruiksfuncties - en in bepaalde gevallen locaties - mogelijk is. 

Oneliner: 100 jaar extra en klokje rond (= langere levensduur + meer bezetting van de gebouwen). 

Adaptief en flexibel gebruik van vastgoed levert een significante bijdrage aan de verduurzaming van Nederland. Onder anderen door de reductie van CO2-uitstoot door een afname van woon-werkverkeer met 30% en een reductie in de gebouwde oppervlakte, door lege kantoorruimte een andere gebruiksfunctie te geven (bijvoorbeeld wonen) en doordat bij gezamenlijk gebruik 20% minder kantoorruimte nodig is.  

De betrokken partijen:

  • Brink 
  • Koninklijke Metaalunie 
  • Nederlands Vastgoedexploitatie Platform (NEVAP)   
  • Ministerie van Justitie en Veiligheid
  • Politie
  • Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)
  • Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA)
  • Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND)
  • Directie Huisvesting & Facilities

Waar staan we nu?

Nederland kent tientallen inspirerende voorbeelden van adaptief en flexibel vastgoed. De succesvolle toekomstbestendige vastgoedcases zijn vaak ontstaan als gevolg van overmaat aan oppervlakte. Vijf factoren bepalen voor een belangrijk deel of een functieverandering voor een gebouw mogelijk is: vrij indeelbare ruimte, overspanningen, plafondhoogte, draagvermogen (structure) en de gevel (skin). Niet voor niets zijn in Het Nieuwe Normaal 'adaptief vermogen' en 'losmaakbaarheid' als onderwerpen opgenomen.  

Deze voorbeelden lijken echter niet voorbij de pilot-fase te komen. Binnen de X-curve (DRIFT) zijn vooral activiteiten zichtbaar op 'optimaliseren' en 'experimenteren'. Op basis van onze waarnemingen en analyses zijn daarvoor een aantal redenen te benoemen: 

  • Er is op dit moment onvoldoende bestuurlijk draagvlak (commitment) en urgentie om de toepassing van flexibel/adaptief voorbij pilots te brengen en een visie en ambitie op flexibel/adaptief vastgoed te formuleren. 
  • Het thema flexibel en adaptief lijkt door slechts enkele 'pioniers' nagejaagd te worden. Deze pioniers hebben een sterke drang om concreet te realiseren, maar lopen in hun organisaties tegen weerstand en gebrek aan (bestuurlijke) urgentie op. Daardoor is hun behoefte op dit moment vooral inzage in inspirerende voorbeelden (voor begripsvorming, inzicht in mogelijkheden, succesfactoren en valkuilen van flexibel/adaptief vastgoed). Om dan op een later moment de beweging alsnog aan te jagen.  

Trajectresultaten

Transitieresultaten en -lessen

Flexibel/adaptief vastgoed lijkt momenteel niet voorbij de pilot/het experiment te komen. Enerzijds door gebrek aan commitment, urgentie en visie. Anderzijds doordat pioniers – ondanks hun gedrevenheid voor realiseren – nu vooral op zoek zijn naar inspirerende voorbeelden door anderen (in plaats van ze zelf te realiseren).  

In februari 2023 organiseren de Koninklijke Metaalunie, Brink, NEVAP en De Bouwcampus een themasessie rondom de toekomstwaarde van gebouwen, waarbij concreet wordt gewerkt met een methodiek rondom het bepalen van toekomstwaarde van het gebouw. In navolging daarop kan het interessant zijn om te onderzoeken hoe we op het thema 'toekomstbestendig vastgoed' voorbij het leren/inspireren komen en doorgaan naar het doen.

Wil je deelnemen aan deze verkenning of concreet met de opschaling van flexibel/adaptief vastgoed aan de slag? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Vernieuwde Energie voor Vastgoed (gebiedsgericht)

Nieuwe gebiedsgerichte energiesystemen in praktijk brengen

Doel in het kader van de transitie

Het versnellen van de warmtetransitie, door de samenwerking tussen nationaal opererende vastgoedeigenaren en lokale overheden te stroomlijnen. Daarbij willen we gemeenten tegemoet komen door hen beter inzicht te geven in de plannen en mogelijkheden van het (groot) vastgoed binnen de gemeentegrenzen en vastgoedeigenaren de handvaten geven die het mogelijk maken buiten de grenzen van het eigen pand te kijken.

De betrokken partijen

Regiegroep
  • Nationale Politie
  • Rijksvastgoedbedrijf
  • Vereniging Nederlandse Gemeenten
  • Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (Directie Bouwen en Energie / Beleid Energietransitie)

Verder wordt afgestemd met o.a. netbeheerders en grote private vastgoedhoudende diensten als ASR, supermarktketens en banken. Er is aansluiting gevonden bij het in 2023 gestarte Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW).  

Warmte uit Water
  • Alliander
  • Rijkswaterstaat

Waar staan we nu?

Het afgelopen jaar is het traject Vernieuwde Energie voor Vastgoed opnieuw onder de loep gelegd. De Bouwcampus verenigt partijen die een gezamenlijke aanpak voor gebiedsgerichte energietransitie willen ontwikkelen en in praktijk willen brengen. Zodra die samenwerking tot stand is gekomen, en daarmee een gebiedsgericht energiesysteem kan worden overwogen, zijn de technische mogelijkheden interessantPer verduurzamingsoptie brengen we een aantal voorloperprojecten in kaart. Ook gaan we samenwerkingen aan om opschaling van veelbelovende initiatieven binnen de warmtetransitie te ondersteunen, zoals Warmte uit Water. Daarin ontstaan nieuwe rolverhoudingen, businessmodellen en samenwerkingen met betrekking tot het opwekken, opslaan en distribueren van duurzame energie in de gebouwde omgeving. Deze bieden wij een podium, per verduurzamingsoptie. 

Trajectresultaten

Living Lab U10

Living Lab U10 is de eerste verkenning in het samenbrengen van lokale/regionale/landelijke vastgoedeigenaren en gemeentelijke duurzaamheidsvertegenwoordigers rondom de harmonisatie van de Transitievisie Warmte en Concernaanpak. De geformuleerde wens na de sessie is het ontwikkelen van beter inzicht in pandgegevens en transitievisies warmte. De verkregen inzichten vertalen we in een ontwerp voor loketfunctie om de verbinding tussen de twee realiteiten beter te ondersteunen. 

Het vervolg is een toepassingsworkshop in twee of drie gebieden waarin we op zoek gaan naar het ontwerpkader voor een gebiedsgericht energiesysteem. De vervolgbijeenkomst in 2023 staat in het teken van de demo van de TVW-viewer en demo van Datastelsel Verduurzaming Utiliteitsgebouwen (DVU) van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.  

Betrokken partijen

  • Gemeentelijke vertegenwoordigers uit de U10 regio: Woerden, Zeist, De Bilt en Utrecht 
  • Vastgoedeigenaren: NEVAP, Rijksvastgoedbedrijf en de Politie 
  • Lokale ondernemers met verduurzamingswensen 

Warmte uit Water

Binnen Warmte uit Water is het doel om de algehele warmtetransitie aan te jagen door het stimuleren en begeleiden van de opstart van 2-5 grootschalige TEO-projecten (meer dan 5000 woningen) in de bestaande gebouwde omgeving, met als beoogd resultaat het regulatorisch kader helder te krijgen voor opschaling. De Bouwcampus biedt op een aantal vraagstukken binnen deze doelstelling ondersteunende facilitatie 

Betrokken partijen

  • Alliander
  • Rijkswaterstaat

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en werk mee aan deze gezamenlijke aanpak!

Praktijkprogramma Herinrichting Stedelijke Ondergrond

Herinrichten van de ondergrond op een toekomstvaste manier

Doel in het kader van de transitie

Veel van de hedendaagse transities vragen ruimte in de ondergrond: de energietransitie, klimaatadaptatie, smart cities en vervangingsopgaven. Dit terwijl ruimte, middelen én capaciteit schaars zijn. Om de maatschappelijke transities te kunnen dienen, is goed rentmeesterschap van de ondergrond nodig. Waarbij partijen samenwerken en activiteiten in de openbare ruimte meer maakbaar worden. Betaalbaar, haalbaar, slim en met zo min mogelijk overlast voor de directe omgeving.

De betrokken partijen

Overkoepelend
  • City Deal Openbare Ruimte (vertegenwoordigd in drie ontwikkelteams)
  • Mijn Aansluiting
  • Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen (GPKL)
  • Centrum Ondergronds Bouwen (COB)
  • Kennis- en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond voor het Hoger Onderwijs (KOBO-HO)
Gemeente Tilburg
  • Gemeente Tilburg
  • Enexis
  • Waterleidingbedrijf Brabant Water
  • KPN
Gemeente Zoetermeer
  • Gemeente Zoetermeer
  • Dunea
  • Stedin
Gemeente Leiden
  • Gemeente Leiden
  • Dunea
  • Liander
Gemeente Rotterdam
  • Gemeente Rotterdam
  • Evides
  • Stedin
  • Eneco Warmte
Gemeente Den Haag
  • Gemeente Den Haag
  • Dunea
  • Stedin

Waar staan we nu?

Veel van de huidige transitieopgaven vragen om ruimte in de stedelijke ondergrond. De Bouwcampus wil deze claims zo goed mogelijk accommoderen en dus moet meer integraal gepland en geprogrammeerd worden. Dat besef is inmiddels bij veel betrokkenen doorgedrongen, maar het in de praktijk realiseren is makkelijker gezegd dan gedaan. De visie en planning en de programmering en uitvoering zijn twee gescheiden werelden.

Binnen de eigen werelden zitten al veel verbredings- en vernieuwingsopgaven. Bijvoorbeeld zorgen voor meer klimaatbestendigheid, meer biodiversiteit en ruimte voor duurzame energie. Bij de programmering is het een hele opgave om met verschillende netbeheerders tot goede afstemming te komen en te voorkomen dat de straat steeds weer open moet. Wil je echt een doorbraak maken, dan moet het zogenaamde tactische gat tussen de twee werelden gedicht worden.

Het team voert verschillende activiteiten uit om dit te bereiken:

  • Ontwikkelen en ondersteunen van coalities binnen gemeenten, met als doel de geïntegreerde programmering daadwerkelijk tot stand te brengen en daarmee te ervaren wat dat vraagt. De laatste jaren is hiermee begonnen in een klein aantal geïnteresseerde koploper gemeenten.
  • Nieuwe coalities opzetten en ervaringen delen in de City Deal Openbare Ruimte en de TransitieMotor.
  • Samen met City Deal-partners ontwikkelingen en kennisbehoeften agenderen. En daarmee voedend zijn voor bijvoorbeeld de Kennisarena Kabels en Leidingen.

In 2023, het jaar waarin de City Deal Openbare Ruimte afloopt, ontwikkelen we ons door tot een brede praktijkgemeenschap waarin (a) koplopers ervaringen delen, (b) nieuwe coalities gesmeed worden en (c) kennis en best practices vastgelegd worden. Dit doen wij samen met de City Deal en daarbij betrokken gemeenten, ministeries en partijen als het COB, Rioned en CROW.

Trajectresultaten

Integrale samenwerking Tilburg

Afgelopen jaar werkten Gemeente Tilburg, Brabant Water en Enexis met een grote groep betrokken collega’s aan de doorontwikkeling van gezamenlijk programmeren, ontwerpen en uitvoeren. De Bouwcampus begeleidde dit co-creatietraject. In september tekenden de drie directies het nieuwe convenant 'Samenwerken 2.0'.

Tilburg wil de samenwerking meer strategisch maken en kijkt daarvoor ook naar ervaringen van Rotterdam en cases uit onze catalogus, zoals AZON.

Betrokken partijen

  • Gemeente Tilburg
  • Brabant Water
  • Enexis
  • Mijn aansluiting
Integrale samenwerking Zoetermeer

De Bouwcampus biedt ondersteuning en advies in het voorbrengen van de coalitie in Zoetermeer. Daarbij begeleiden wij in wat op dat moment aan de orde is: gezamenlijk programmeren / ontwerpen / uitvoeren. We maken ons sterk voor een duurzame samenwerking en brengen werkvormen in waarmee de basis hiervoor wordt gelegd.

Op dit moment is de programmeertafel al vol op stoom waarmee toekomstige plannen integraal worden aangepakt. De ontwerp- en uitvoertafel volgen later dit jaar.

Betrokken partijen

  • Gemeente Zoetermeer
  • Dunea
  • Stedin
  • Mijn aansluiting
De Samenwerkwijzer

Het Centrum ondergronds bouwen (COB), Mijn Aansluiting en De Bouwcampus ontwikkelden ‘De Samenwerkwijzer’. De Samenwerkwijzer biedt inzichten in de ontwikkelkansen van een samenwerkingsverband in de fysieke leefomgeving, met gerichte adviezen en diverse online-instrumenten voor een betere samenwerking.

Lab Ondergrondse Infra

In oktober 2022 tekenden Steven Adriaansen, voorzitter van GPKL en burgemeester van Woensdrecht, Geert Roovers namens KOBO-HO en Wil Kovács namens De Bouwcampus de startovereenkomst van het Lab Ondergrondse Infra. Onder KOBO-HO zijn al studielabs op lokaal en regionaal niveau. De start van het Lab Ondergrondse Infra biedt een paraplu om opdrachten en stages in ondergrondse infra te bundelen. Hiermee maken studenten van allerlei opleidingen kennis met de uitdagingen in de ondergrond.

TransitieMotor Stedelijke Ondergrond

De maandelijkse TransitieMotor Stedelijke Ondergrond richt zich op de kansen en uitdagingen in de herinrichting van de stedelijke ondergrond. Hierbij ligt de focus op de potentie van integraal ontwerpen en de valkuilen die in de praktijk worden ervaren. Iedere sessie heeft een ander onderwerp en spreker. Een greep uit de onderwerpen van voorgaande edities:

  • Strategische samenwerking
  • Klimaatadaptatie
  • Praktijkcasus Tilburg
  • Ondergrond & Bodem
City Deal Openbare Ruimte

In de City Deal Openbare Ruimte bundelen diverse ministeries, gemeenten, kennisinstellingen en nutsbedrijven de krachten om te werken aan een integrale aanpak voor de stedelijke transitieopgaven. Vanuit de City Deal Openbare Ruimte wordt gewerkt uit reële praktijkvragen en ligt er een lijst van meerdere cases.

De Bouwcampus bekijkt welke case(s) wij het meest interessant vinden om te ondersteunen. Het lijstje wordt teruggebracht naar een selectie van zaken die realistisch opgepakt kunnen worden (kansrijk, focus, vaart en impact). Daarnaast spelen we een belangrijke trekkende rol in enkele van de ontwikkelteams van de City Deal. Deze teams delen ervaringen, identificeren best practices en ontwikkelen nieuwe werkmethoden. We zijn als kennispartner ook betrokken bij een aanvraag naar het stimuleringsfonds voor de creatieve industrie, waarmee een impuls wordt gevraagd voor het ontwikkelen van een ontwerpmethodiek voor bodem- en ondergrond voor ruimtelijk ontwikkelaars en stedenbouwkundigen.

Betrokken partijen

City Deal Openbare Ruimte telt op het moment 28 partners bestaande uit ministeries, gemeenten, kennisinstellingen en nutsbedrijven. Bekijk de hele lijst hier: Partners City Deal Openbare Ruimte.

Transitieresultaten en -lessen

  • Zien is geloven! Zorg ervoor dat op afzienbare tijd deelresultaten getoond worden door enthousiaste betrokkenen, in plaats van jaren onzichtbaar werken aan een ver weg liggend einddoel. Maak mensen ambassadeur!
  • Succes valt of staat bij de effort en gedrevenheid van de personen in de coalitie en hun positie in de organisatie.  Mandaat van de top is nodig, waarbij afwijken van bestaande werkprocessen toegestaan moet worden en een verbod moet komen op uitvoeren zonder samenwerking.  
  • Samenwerking tussen organisaties is nodig. Het begint met individuen die elkaar vinden en het op gang brengen. Dit moet je formeel bekrachtigen vanuit hoger management voor de continuïteit.  
  • Iedereen heeft een andere afbakening van wat wel en niet meegenomen moet worden bij meer integraal werken. Dit is een belangrijke discussie om te hebben binnen een samenwerking.  
  • De samenwerking tussen organisaties lukt pas als je de mensen op hetzelfde ‘niveau’ bij elkaar brengt: op strategisch, tactisch en operationeel niveau. De overgang van plannen van het ene naar het andere niveau zorgt voor uitdagingen.  
  • Betrek mensen vanuit verschillende expertises, om de blik op integraal werken te verbreden.  
  • Als iets ambtelijk goed ontvangen is, hoeft het niet zo te zijn dat de mensen in de praktijk het ook omarmen.  

Wil jij ook een coalitie organiseren in jouw regio? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Young Professionals Netwerk

De Bouwcampus coördineert, met specifiek daarvoor beschikbaar gesteld budget van Rijksvastgoedbedrijf, de samenwerking tussen verschillende brancheorganisaties in het young professionals netwerk. Het doel van het netwerk is om young professionals samen te laten denken en doen:

  • Wij staan aan de lat voor de organisatie van het netwerk;
  • We financieren gedeeltelijk de activiteiten van partnerpartijen die open worden gesteld voor de gehele keten;
  • We organiseren gezamenlijk activiteiten;
  • We betrekken young professionals bij trajecten van De Bouwcampus.

Primair belang voor De Bouwcampus is het bereiken van een andere doelgroep en hen actief te betrekken bij de trajecten. We zien nu regelmatig dat young professionals (eindfase studie t/m 35 jaar) niet worden uitgenodigd voor sessies, terwijl de mix tussen young professionals en professionals ons inziens erg waardevol is. Daarnaast zien we graag meer crossovers tussen de verschillende organisaties, waardoor medewerkers in aanraking komen met andere (young) professionals binnen de keten. Die behoefte blijkt ook te bestaan bij andere (branche)organisaties die zich veelal richten op medewerkers van hetzelfde soort organisaties.

De aangesloten partijen

  • TVVL
  • Bouwend Nederland
  • NEVAP
  • Jong Rijksvastgoedbedrijf
  • Techniek NL
  • NEPROM
  • Koninklijke NLingenieurs
  • Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus
  • Jong IenW (Rijkswaterstaat)
  • NGinfra
  • Platform WOW
  • Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud
  • Delegeren, denken, doen (Rijkswaterstaat, Arcadis, BAM en TBI)

Er is nadrukkelijk geen inhoudelijke afbakening van partijen die wel of niet mogen meedoen. Afhankelijk van de inhoudelijke opgaven waaraan wordt gewerkt nodigen we actief partijen uit. 

Waar staan we nu?

Momenteel zien we de samenwerking als een ‘paraplunetwerk’; oftewel een overkoepelend netwerk waaronder alle brancheorganisaties in de bouwketen kunnen en mogen vallen. We bereiden gezamenlijke activiteiten voor rondom thema's die belangrijk zijn voor de betrokken organisaties en hun doelgroepen. In 2022 zijn twee 'transitietours' georganiseerd rondom de onderwerpen circulaire (her)ontwikkeling en toekomstbestendige infrastructuur. De voorbereidingen voor een derde tour zijn alweer in volle gang. Tijdens de TransitieTour Gebiedsgerichte energievoorzieningen bezoeken we verschillende praktijkvoorbeelden en gaan de deelnemers aan de slag met een praktijkcase van het Rijksvastgoedbedrijf, het gebied Moreelse in Utrecht.

Ook is De Bouwcampus actief betrokken bij de inhoudelijke invulling en begeleiding van het Thesis Lab ‘Circular Building and Area Development’ (met studenten van de Universiteit Leiden, TU Delft en Erasmus Universiteit Rotterdam) waarin studenten onderzoek doen naar transitievraagstukken uit de praktijk om hierin hun eigen standpunten te ontwikkelen. 

Wil je aansluiten bij het Young Professionals Netwerk? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

  • Convenant 'Samenwerking 2.0' begeleid door De Bouwcampus - Herinrichting Stedelijke Ondergrond

  • BAM en De Bouwcampus tekenen meerjarig partnercontract

  • Rondleiding Hof van Cartesius tijdens TransitieTour Circulaire Herontwikkeling - Young Professionals Netwerk

Verbouwstromen

Realiseren van opschaalbare en voorspelbare renovatiestromen

Een duurzame, comfortabele en gezonde woning moet voor iedereen sneller realiteit worden. Met dit doel voor ogen bundelen Stroomversnelling, TKI Bouw & Techniek, TKI Urban Energy en De Bouwcampus de krachten in het nieuwe programma Verbouwstromen. De vier organisaties combineren hun kennis, expertise en netwerken op het gebied van energietransitie, klimaatadaptatie en natuurinclusief en circulair bouwen.

Samen met bouwers, installateurs, toeleveranciers, woningcorporaties, verhuurders en woningeigenaren wil Verbouwstromen renovatiestromen ontwikkelen die het benodigde tempo en volume hebben om de klimaatdoelstellingen voor 2030 en richting 2050 te kunnen realiseren. Hiervoor is een lerend en adaptief programma noodzakelijk. In een complexe en ambigue context, zoals de duurzaamheidstransitie, leer je oplossingen pas echt kennen door eraan te werken.

Omdat De Bouwcampus een lange en intensieve samenwerking kent met Communities of Practice (COP’s) binnen en tussen regionale innovatiehubs op het gebied van CO2-neutraal renoveren is het logisch deze zogenaamde Regionale Renovatiepraktijken aan het programma Verbouwstromen te (ver)binden.

Deze grote maatschappelijke duurzaamheidstransitie is gebaat bij gedeeld leiderschap; een vorm van leiderschap waarbij met veel mensen wordt samengewerkt aan vraagstukken die verder reiken dan ieders eigen primaire verantwoordelijkheid. Dit maakt samenwerking tot een subtiel spel van wederzijdse beïnvloeding, van onderhandeling én samenwerking tegelijkertijd, met een voortdurende afstemming en peiling van het vertrouwen. De principes en ervaringen die we vanuit De Bouwcampus hanteren met het co-creëren binnen de Regionale Renovatiepraktijken, geven een goede basis om tot opschaling te komen.

Op www.verbouwstromen.nu verschijnt binnenkort meer informatie. Wil je contact met het team Verbouwstromen? Of je alvast aanmelden voor de nieuwsbrief? Stuur dan een bericht naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

  • Interne transitiedag

  • Bezoek industriële woningfabrieken tijdens IW Safari - Industrialisatie Woningbouw

  • Werksessie Tilburg - Herinrichting Stedelijke Ondergrond

Werkwijze

Zo werkt De Bouwcampus aan transities

De Bouwcampus helpt de bouwsector met veranderen om meer maatschappelijke waarde te leveren.

Wij zien dat de bouwsector een cruciale rol heeft bij de grote maatschappelijke transities naar een duurzame leefomgeving en willen hieraan bijdragen door de transitie in de bouwsector te versnellen. Onze droom is dat de huidige bouw- en vervangingsopgave betaalbaar, circulair, schoon, groen, met minimale hinder en toekomstbestendig wordt gerealiseerd. Dit vraagt een radicale schaal- en kwaliteitssprong in de bouwwereld, dus omslagen in manieren van doen, denken en organiseren. Wij volgen deze nieuwe ontwikkelingen en jagen ze aan.

De Bouwcampus richt zich op drie urgente, actuele en complexe maatschappelijke opgaven

Betaalbare, betrouwbare en duurzame vervanging en renovatie van infrastructuur

Het einde van de levensduur van onze infrastructuur is in zicht. De komende decennia moeten vele duizenden bruggen, sluizen en viaducten vernieuwd of vervangen worden. Met de huidige werkwijze en resources is dit niet haalbaar, het moet versneld anders.

Verduurzaming van gebouwen en omgeving naar een CO2-neutrale en toekomstbestendige woon- en werkomgeving

Ruim 7 miljoen woningen en 1 miljoen utiliteitsgebouwen moeten getransformeerd worden tot energiezuinige gebouwen met duurzame energievoorziening. Daarnaast ligt er een grote nieuwbouwopgave van 100 duizend woningen per jaar. Met de huidige werkwijze en resources is dit niet haalbaar, het moet versneld anders.

Betaalbare, praktische en toekomstvaste herinrichting van de stedelijke ondergrond

In vrijwel alle binnensteden van Nederland zijn er problemen met de inrichting van de ondergrond. Herinrichting en een andere aanpak zijn noodzakelijk om de overlast voor de omgeving structureel te minimaliseren en ondergronds ruimte te maken voor vervanging en nieuwe zaken als klimaatadaptatie, energietransitie, afval, 5G, groenvoorziening, et cetera.

Voor elke opgave pakken wij trajecten op waarmee wij laten zien dat duurzaam bouwen kan worden opgeschaald. Een traject bestaat uit meerdere concrete bouwprojecten die leiden tot nieuwe bouwstromen.

De Bouwcampus organiseert hiervoor samenwerkingen over de grenzen van branches, organisaties en uitvoeringsniveaus heen. De Bouwcampus is de schakel tussen de gevestigde orde en vernieuwers en tussen beleidsmakers en uitvoerders. Wij geven koplopers en inspiratoren ruimte en zorgen dat de sector als geheel kan volgen. Iedere deelnemer heeft zelf baat bij de samenwerking en brengt de samenwerking als geheel verder.

De bouwprojecten en bouwstromen komen meestal van publieke opdrachtgevers. De Bouwcampus brengt op unieke wijze verschillende lagen bij elkaar om de nieuwe bouwstromen mogelijk te maken en te bestendigen. Opdrachtgevers, bouwbedrijven, innovatoren, kennisinstellingen en andere spelers in de bouwketen op zowel operationeel als strategisch en bestuurlijk niveau verbinden zich aan de transitiedoelstellingen van het traject. Ze gaan samen de uitdaging aan. Deze coalities vormen het fundament van een traject. Coalities werken via co-creatie aan concretisering. Binnen een traject kan elke deelnemer op basis van gelijkwaardigheid zijn of haar perspectief delen en bijdragen aan de vernieuwende manier van werken in het concrete bouwproject.

De Bouwcampus blijft de nieuwe bouwstromen volgen en analyseren. Vaak zijn systeemaanpassingen nodig om succesvolle pilots op te schalen. De Bouwcampus helpt de coalities bij het ontwikkelen van nieuwe aanbestedingsprocedures, samenwerkingsvormen, vergunningstelsels, businesscases et cetera. Zo kunnen die beloftevolle nieuwe werkwijzen zich makkelijker en sneller verspreiden.

  • Interview Cobouw over praatplaat V&R tijdens InfraTech 2023 - Open Leeromgeving Seriematige Aanpak V&R

  • Workshop Bouwen op Daken - Industrialisatie Woningbouw

  • Werkgroep Beweegbare Bruggen - Open Leeromgeving Seriematige Aanpak V&R

Bestuurslid aan het woord

Roger Mol

  • bestuurslid De Bouwcampus

"Het is soms balanceren op het snijvlak van afwachten en doordrukken"

Sinds de lancering van De Bouwcampus, eind 2015, is Roger Mol bestuurslid van de stichting die in het leven is geroepen om transities aan te jagen binnen opgaven waarin de bouwsector een rol heeft. Een van die drie opgaven betreft de verduurzaming van de gebouwde omgeving (VGO). Die opgave sluit vanzelfsprekend aan op het vakgebied en de functie van Roger als Directeur Transacties & Projecten bij Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Nu Roger per 1 januari 2023 stopt als directeur bij het RVB is ook zijn bestuursfunctie bij De Bouwcampus komen te vervallen. Dát gegeven - en zijn onvermoeibare missie om iets te betekenen voor de BV Nederland binnen de fysieke omgeving - is reden om samen met hem te reflecteren en vooruit te kijken.

Oplossingen breed trekken, seriematigheid inbrengen en vooral doen

“Even over die fysieke omgeving,” begint Roger, “het is tastbaar. Je ziet wat gedaan wordt en dat vind ik geweldig. Bij RVB is de rol van de gebruiker daarin ook heel dichtbij. Die rol is anders in de twee andere opgaven – vervanging en renovatie infrastructuur en herinrichting stedelijke ondergrond.” Zien wat je doet is een belangrijke drijfveer voor Roger om focus te hebben en vaart en impact te kunnen maken in de enorme opgave van VGO. Het is voor hem onmiskenbaar dat je altijd de spelers in de (fysieke) omgeving nodig hebt om transities binnen de drie opgaven aan te jagen, hoewel het evengoed van belang is dat je als bestuurslid kennis en affiniteit hebt met de opgaven buiten je expertisegebied.

“Het is voor iedereen duidelijk dat er iets moet gebeuren, dat zaken anders moeten worden aangepakt in de bouwsector om gestelde doelen te behalen. Daar willen we met De Bouwcampus betekenis aan geven. Er zijn veel praatclubs, daar zijn we ons van bewust, en daarom is onze missie dat De Bouwcampus meer dan dat is. Aan de ene kant is praten nodig, aan de andere kant willen we de oplossingen breed trekken, seriematigheid inbrengen en dus vooral doen, anders gebeurt er niets. In de afgelopen jaren was dat soms balanceren op het snijvlak van afwachten en doordrukken.”

Ter illustratie noemt Roger een aantal trajecten waarin hij in de afgelopen jaren nauw betrokken was en van heel dichtbij focus hield op het behalen van (tussen)resultaten in de transitie. “Het bewaken van die voortgang is waar we voor in het leven zijn geroepen, de rol die iedereen van De Bouwcampus mag verwachten.”

Lessons learned onbegrensd voor het voetlicht brengen

Ten eerste haalt hij het traject Hout in Hoogbouw aan. Het doel van het traject is helder: een businesscase formuleren waarin de afweging voor het gebruik van hout (en andere biobased materialen) beter kan worden gemaakt en hout in hoogbouw daarna ook concreet kan worden toegepast. Zowel kwantitatief als kwalitatief. “In dit geval hielp het dat ik binnen een vastgoedorganisatie actief was en er concreet voor kon zorgen dat we met een of meerdere projecten aan de slag konden. Denk bijvoorbeeld aan de Monarch in Den Haag, maar ook aan toekomstige houten gebouwen; het moet uiteraard wel een doorkijkje naar ‘meer’ geven, die reproduceerbaarheid is essentieel voor alles wat we bij De Bouwcampus doen. Ik heb mij in die jaren als bestuurder en ook als directeur bij RVB persoonlijk verantwoordelijk gevoeld.” Niet alleen in het proces, ook ten aanzien van het bereik heeft Roger met zijn commitment impact weten te realiseren: “Pionieren vind ik geweldig, zeker als het om hout gaat. De succesfactoren ervan deel ik met anderen, zowel binnen als buiten Nederland.” Als president van de internationale vastgoedorganisatie Pure-Net weet hij lessons learned letterlijk onbegrensd voor het voetlicht te brengen. Onlangs voerde hij voor Pure-Net gesprekken in Denemarken over De Bouwcampus en mocht een transitiemanager van De Bouwcampus over de casus van de Monarch spreken tijdens een bijeenkomst van Pure-Net in Letland. “Die informatie wordt reuze-interessant gevonden, ik blijf er persoonlijk voor zorgen dat die uitwisseling voortduurt, in brede zin.”

Roger doelt in dat opzicht niet alleen op het breed delen van kennis, maar ook op het openstellen van netwerken. “Het werkgebied van De Bouwcampus is vaak onontgonnen, terwijl we tegelijk willen zorgen voor opschaling en versnelling. Dat kan alleen door te verbinden, door het samen te doen. In de werkwijze van De Bouwcampus is dat verankerd door met coalities samen te werken in co-creatie.”

Samenwerken is evident

Een tweede voorbeeld van een traject waaraan Roger actief heeft bijgedragen vanuit zijn rol als bestuurder is Vernieuwde Energie voor Vastgoed; een programma waarin praktijkervaringen inzicht in mogelijkheden en beperkingen van innovatieve vormen van gebiedsgerichte energiesystemen geven. “We ontdekten dat partijen dit onmogelijk solistisch kunnen aanpakken. Samenwerken met gebouweigenaren, gemeenten, netbeheerders en andere partijen is evident. Dat is nodig om je vastgoed te kunnen laten functioneren in de toekomst. En om door te kunnen stempelen, kun je het geleerde toepassen op andere plekken. Het enthousiasme van alle betrokken partijen is er, nu moet het leiden tot iets tastbaars. De Bouwcampus zorgt daarin voor verbinding, zoals het dat ook deed bij onder meer de samenwerking tussen Provincie Noord-Holland en RWS in het realiseren van een mandje van bruggen, een geslaagde seriematige aanpak waarin twee opdrachtgevers samenwerkten.” De Bouwcampus ontsluit die kennis vervolgens, kennis waar volgens Roger ook het bestuur in hun dagelijkse functie baat bij heeft: “Je bekijkt hoe je zo’n ‘mandje’ ook kunt maken in je eigen vakgebied. Wat daarvoor nodig is, welke zaken gekopieerd kunnen worden daarin. Er zijn overeenkomsten te vinden in systemen, processen en gedrag.”

Daar is ‘ie weer, de term gedrag. Een aspect dat vaak terugkomt in transitiekunde. Het gaat immers niet alleen om de technische thema’s bij opschaling. Het is geen louter technisch vraagstuk, veel meer nog een sociaal-technisch politiek veranderproces. “Daarin terugkomend op mijn core business (vastgoed), kan ik zeggen dat ik echt wel geloof dat verduurzaming op technisch vlak gaat lukken, maar het moet ook goedkoper en met minder mensen. Het gaat er dan om dat mensen het met elkaar van de grond moeten krijgen. De vragen zijn: ‘hoe kun je (proces)innovaties inzetten om dat te laten slagen’ en ‘wat is dan nodig aan de proces- en gedragskant om het te laten lukken?’ Dat zou een vraagstuk én gezamenlijke activiteit van de hele sector én overheid moeten zijn.

Je moet die spiegel voor kunnen houden

Ter afsluiting doet Roger een oproep: “Blijf kritisch nadenken over de toegevoegde waarde van De Bouwcampus. Ik zie het als een buitenboordmotor die we nu nodig achten voor de grote maatschappelijke opgaven waarin de bouw een rol heeft, met name ten aanzien van opschaling en versnelling. Zodra blijkt dat we daar niet meer relevant in zijn, moet je die spiegel voor kunnen houden. Andersom geldt hetzelfde; in dat geval zal er een tandje bij gezet moeten worden.”

Op de vraag of we Roger Mol in 2023 weer op een positie vinden in de vastgoedsector, antwoordt hij: “Daar ga ik de komende tijd rustig over nadenken, hoewel ik mij wel kan voorstellen dat ik – na een tijdje gereisd te hebben – terug zal komen met evenveel passie voor de fysieke omgeving als dat nu het geval is.”

De Bouwcampus wenst Roger veel inspiratie en plezier toe tijdens zijn reis door Azië en Australië en bedankt hem voor al zijn inhoudelijke en actieve bijdragen als bestuurslid van de stichting.

Door: Barbara van Baarsel – Buro Barcode

Partner aan het woord

Fries Heinis

  • Algemeen Directeur
    Koninklijke Bouwend Nederland

Fries Heinis: ‘Be good and tell it’

Bouwend Nederland en De Bouwcampus hebben een sterke connectie. In de eerste plaats was de grootste branchevereniging van de bouwsector ­medeoprichter van de stichting in 2015. Administratief zijn er ook connecties, maar belangrijker nog: Bouwend Nederland levert met regelmaat kundige professionals in kind aan De Bouwcampus én op bestuurlijk niveau staan de organisaties nauw met elkaar in verbinding. “Er zijn heel veel dwarsverbanden, zowel tussen De Bouwcampus en Bouwend Nederland alsook in de netwerken waarin we beiden actief zijn, zoals het innovatienetwerk, het jongerennetwerk en de zogenoemde topsector bouw. Het is de kracht van onze samenwerking,” vertelt Fries Heinis, Algemeen Directeur Bouwend Nederland.

“De Bouwcampus is in het leven geroepen als een club die het moet doen. En zo manifesteert het zich nu ook.” Deze uitspraak van Heinis is enerzijds niet vreemd, het is immers de verwachting dat een stichting waarmaakt waar het voor is geïnitieerd. Anderzijds is het een opvallende, omdat Heinis ook meent dat er overall veel gebrek is aan executiekracht, noem het uitvoeringskracht. “We struikelen over plannen rondom grote maatschappelijke thema’s: van stikstof tot circulariteit – en ik maak me weleens zorgen over hoe die tot uitvoering moeten komen. Tegelijk zie ik daarin een grote kans voor De Bouwcampus: zij brengt als een instituut partijen bij elkaar op een campusachtige setting waarin samenwerkingsverbanden ontstaan op verschillende niveaus. Vooral op het niveau van kennis en capaciteit zie ik meerwaarde voor De Bouwcampus. Want op het niveau van bestuurlijke en politieke wil wens ik de stichting toe dat ze daar niet in verzandt; er worden al genoeg gesprekken gevoerd aan die (lobby)tafels door partijen, zoals onder meer die van ons.”

Dáár ligt de meerwaarde van de stichting

Ter illustratie noemt Heinis een traject in de opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur, te weten ‘Portfolioaanpak Bruggen en Sluizen’ dat in 2021 werd uitgerold in een traject bij De Bouwcampus. Er was het streven om seriematig aan de slag te gaan met de vervanging en renovatie van een aantal bruggen in Noord-Holland. Zowel de provincie als Rijkswaterstaat waren daar nauw bij betrokken en zetten de aanbesteding gezamenlijk uit. Als opdrachtgevende partijen zeiden zij: ‘we pakken dit samen op’ in het kader van opschaling en versnelling. Dat was nieuw, en daarom begeleidde De Bouwcampus dit proces. Heinis: “Als in dat politieke spel zaken wat stroever gaan in de uitvoering, is het aan De Bouwcampus om de focus bij de provincie, RWS, maar ook bij partijen als Bouwend Nederland en Techniek NL, weer terug op de uitvoering te brengen. Dat is destijds gelukt, en laat dus zien dat juist dáár de meerwaarde ligt van de stichting.”

Nu ook meer samen wordt gewerkt met TKI Bouw en Techniek en TKI Urban Energy voorziet Heinis de volgende stap: van co-creatie naar uitvoering en het formaliseren en standaardiseren van nieuw beleid. “Hoewel ik mijn zorgen uit over uitvoeringskracht in de breedte zie ik tegelijk dat het de sector ook steeds beter lukt om daar meer mee bezig te zijn. Ik ben daar trots op, want het is iets van de lange adem en van puur enthousiasme bij mensen. Het mooie is dat we merken dat door de passie van die mensen je in aanraking komt met partijen die traditioneel gezien niet zo bij onze organisatie passen: zoals LTO, natuurpartijen en de Fietsersbond, om enkele noemen. Het wordt steeds ‘gewoner’ om buiten de kaders te denken, iets wat vanaf het begin al bij De Bouwcampus wordt aangejaagd.”

Nog een voorbeeld waarin De Bouwcampus haar rol pakt, zijn de bouwstromen die her en der in Nederland - al dan niet met hulp van de stichting - worden ingericht, ten behoeve van het aanjagen van verduurzaming van (bestaande) woningen. “Het lukt steeds beter om ‘mandjes’ van woningen te organiseren, samen met woningcorporaties, bouw- en installatiebedrijven, gemeenten en andere stakeholders. Het is belangrijk om die goede voorbeelden te blijven delen. Ze inspireren en laten zien dat je succesvol bent. Hoewel ik niet zo fan ben van Engelse oneliners, maak ik een uitzondering voor deze: be good and tell it. We kunnen niet alles zeggen omdat we in een politiek strategische omgeving werken, maar we moeten ons wel bewust blijven van de kracht van communicatie. Laat stakeholders weten waar je mee bezig bent, deel tussenresultaten.” 

Een rol in de 'zachte' kanten

Net als veel andere onderdelen in de verandering van processen, is het delen van die informatie ook een leerpunt in de transitie. “Die aanpassingen zitten op veel aspecten, zowel op hard als op soft skills. We hebben onlangs bij Bouwend Nederland een meerjarenprogramma geïntroduceerd om de samenwerking in de keten, zowel met opdrachtgevers- als nemers en toeleveranciers) te optimaliseren. Enerzijds door naar de ‘harde’ kanten te kijken, zoals de juridische facetten om de samenwerking goed tot zijn recht te laten komen. Anderzijds door aandacht te hebben voor de ‘zachte’ kanten, de nieuwe werkwijze; dus hoe ga je om met houding en gedrag, hoe blijf je elkaar vinden, houd je rekening met elkaars belangen, met diversiteit? Hoe adem je mee, ook met de nieuwe competenties en vaardigheden? Ik kan mij goed voorstellen dat De Bouwcampus hierin een rol zal krijgen, om ook het sociale element te belichten in de transities waarin we met de bouwsector een rol hebben.”

Door: Barbara van Baarsel – Buro Barcode

  • Bijeenkomst De Nieuwe Bouwcoalitie op de Floriade

  • Ondertekening intentieverklaring The Green Village en De Bouwcampus

  • Workshop Optoppen De Nieuwe Norm - Industrialisatie Woningbouw

Highlights
De belangrijkste gebeurtenissen in één oogopslag

Een dynamische club

Ad Korf

Transitiemanager

Amy Zijlmans

Transitiemedewerker

Atto Harsta

Transitiemanager

Banu Tawfiq

Transitiemedewerker

Brigitte Berends

Transitiemanager

Chris Aerts

Transitiemanager

David Groenhof

Eventmanager

Dennis Hauer

Transitiemanager

Donald Bezemer

Transitiemanager

Elien Rogaar

Transitie-expert

Ernst-Jan Luik

Financiële Controller

Hans Ouwerkerk

Communicatiemanager

Harald Versteeg

Transitiemanager

Henberto Remmerts

Transitiemanager

Inge-Lien Diercks

Transitiemedewerker

Ingeborg Ligtenberg

Transitiemanager

Ivonne Bulthuis

Transitiemanager

Jeroen Machielsen

Transitiemanager

Josja van der Veer

Bestuur: Bestuurslid

van der Veer

Bestuur: Bestuurslid

Leo Oosterveen

Transitiemanager

Majorie Jans

Bestuur: Bestuurslid

Jans

Bestuur: Bestuurslid

Mandy Schutz

Communicatiemedewerker

Marco Kock

Transitiemanager

Martin Wijnen

Bestuur: Voorzitter

Wijnen

Bestuur: Voorzitter

Michiel Damoiseaux

Transitiemanager

Nynke Sijtsma

Directeur

Olivier Lauteslager

Transitiemanager

Pepik Henneman

Transitie-expert

Rabiye Tokyay

Officemanager

Rob Konings

Transitiemanager

Rob Haans

Bestuur: Bestuurslid

Haans

Bestuur: Bestuurslid

Sander Wubbolts

Transitiemanager

Sebastiaan Hameleers

Transitiemanager

Theo Winter

Bestuur: Penningmeester

Winter

Bestuur: Penningmeester

Tim van Oorspronk

Transitiemedewerker

Tjerk Jaarsma

Transitiemedewerker

Tobias Verhoeven

Bestuur: Bestuurslid

Verhoeven

Bestuur: Bestuurslid

Wil Kovacs

Transitiemanager

Wytze Kuijper

Transitie-expert

Maak kennis met het Bouwcampus-team!

De Bouwcampus bestaat uit een groep enthousiaste mensen die zich ervoor inzet om de maatschappelijke meerwaarde van de bouwwereld te vergroten.