Aanleiding
Het is al vol of wordt te vol in de stedelijke ondergrond en daar krijgen we steeds meer last van. Veel van de al bestaande constructies in of op de ondergrond zijn aan vervanging toe de komende jaren. Denk hierbij niet alleen aan kabels en leidingen, maar ook aan kademuren, bruggen, onderdoorgangen en funderingen. Daarnaast is er voor diverse maatschappelijke ontwikkelingen extra ruimte nodig in de ondergrond: energietransitie met aanleg warmtenetten en verzwaring elektriciteitsnet, klimaatadaptatie met aanleg van bijvoorbeeld extra infrastructuur en groenvoorziening, grondstoffentransitie met meer aandacht voor hergebruik van afvalstoffen, elektrificatie van de mobiliteit, sensoren, 5G-uitrol, et cetera.
De impact van maatschappelijke ambities op het ruimtebeslag in de ondergrond is in de praktijk extra groot doordat er geen regie is op de aanleg en beheer & onderhoud van alle afzonderlijke elementen. Daarnaast ontbreekt de connectie op strategisch en tactisch niveau. Elke individuele ambitie wordt gerealiseerd door (semi)publieke en private partijen zonder rekening te houden met het totaalpakket aan wensen. Hooguit wordt nu lokaal de uitvoering van werkzaamheden voor de komende 2-3 jaar afgestemd. Integraal ontworpen door partijen gezamenlijk wordt er zelden iets, behalve in nieuwbouwwijken. Naast de aanleg en aanpassing van de fysieke infrastructuur spelen er ook issues als te hoge of te lage (grond)waterstanden, water- en bodemkwaliteit, biodiversiteit, mogelijkheden om CO2 vast te leggen in de ondergrond, archeologie, aanwezigheid van explosieven, enzovoort.
Problemen bij gebrekkige coördinatie/regie zijn:
- Het past simpelweg niet, waardoor niet alle ambities gerealiseerd kunnen worden
- Het wordt te duur
- Overlast is onacceptabel
Een andere werkwijze is noodzakelijk om maatschappelijke doelen te kunnen realiseren tegen acceptabele kosten en om overlast te beperken. Ingrediënten hiervoor zijn meer samenwerking, meer regie of coördinatie, langer vooruitkijken met behulp van scenario’s, samen ontwerpen, samen financiering regelen en samen uitvoeren. Dat is niet een beetje anders, maar is een complexe transitie met heel veel (typen) partijen.
Doel
Herinrichten van de (stedelijke) ondergrond in straten en wijken met een aantal lokale coalities op een toekomstvaste manier, waarbij alle functionaliteit die de komende 10-15 jaar gewenst is, kan worden gerealiseerd tegen minimale maatschappelijke kosten en met minimale overlast.
Dat wat werkt voor de betrokken lokale coalities, qua proces en/of techniek, moet herhaalbaar zijn op andere plekken in Nederland.
Aanpak
Onze aanpak is erop gericht de koplopers te ondersteunen en met elkaar in contact te brengen; daar waar al meer wordt samengewerkt en daar waar partijen al langer vooruitdenken en plannen. De resultaten van deze koplopers kunnen anderen inspireren ook mee te doen.
Stappen:
- Het vormen van een lokale coalitie met alle partijen die in een gebied opdracht kunnen geven tot werkzaamheden in de ondergrond.
- Het formuleren van ambitie: hoe zou je willen dat het in de ideale wereld gaat?
- Een integraal en toekomstvast ontwerp
- In échte projecten leren om geheel of gedeeltelijk zo te werken
Opgedane kennis en interessante casussen bieden we een podium via:
- De maandelijkse TransitieMotor Stedelijke Ondergrond, een online bijeenkomstenreeks gericht op het stimuleren van integrale samenwerking in de ondergrond. Bekijk de opnamen van de voorgaande edities via 'Documenten'.
- De catalogus Herinrichting Stedelijke Ondergrond met praktijkvoorbeelden, waarin onder andere structurele samenwerkingen, projectsamenwerkingen en technische toepassingen zijn opgenomen.
Stand van zaken
Er worden continu gesprekken gevoerd met diverse gemeenten en partijen in die gemeenten om een lokale coalitie op touw te zetten. Echter, na de begeleiding van verschillende intensieve nieuwe coalities in de afgelopen jaren, is besloten om ons netwerk op een stevige manier te verbreden en een meer verbindende rol te spelen. De transitie is verder dan een aantal jaar geleden, waardoor coalities elkaar verder kunnen helpen en niet in alle gevallen meer intensieve begeleiding van De Bouwcampus nodig is.
Ben jij bereid mee te doen aan het organiseren van een verkennend gesprek met zoveel mogelijk partijen in jouw regio op weg naar die coalitie? Help ons mee om de lijst met stakeholders compleet te maken!
Coalitiepartners
De coalitiepartners zijn Mijn Aansluiting, Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen, Centrum Ondergronds Bouwen (COB), Kennis- en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond voor het Hoger Onderwijs (KOBO-HO), City Deal Openbare Ruimte, Gemeente Zoetermeer, Gemeente Tilburg, Gemeente Leiden, Gemeente Rotterdam en Gemeente Den Haag.