Praktijkprogramma Herinrichting Stedelijke Ondergrond

De ondergrond staat op de agenda

Aanleiding

We moeten een nieuwe werkwijze ontwikkelen als het gaat om de herinrichting van de stedelijke ondergrond. Zo’n nieuwe werkwijze is nodig om maatschappelijke doelen (oa energietransitie, klimaatadaptatie, elektrificatie van mobiliteit) tegen acceptabele kosten en met minimale overlast te bereiken. Dit vereist op de eerste plaats meer samenwerking, een betere coördinatie, met scenario’s vooruitkijken, gezamenlijk ontwerpen, financieren én uitvoeren. De stedelijke ondergrond is al vol en wordt steeds voller. Kortom, het is een complexe transitie waar veel verschillende partijen bij betrokken zijn.

Ruim vijf jaar lang heeft De Bouwcampus zich beziggehouden met het aanjagen van de samenwerking tussen deze partijen. Dankzij de inzet van diverse transitiemanagers en transitiemedewerkers zijn er verschillende samenwerkingsverbanden tot stand gebracht.

Prominent op de agenda

Het is dan ook duidelijk dat mede door de inzet van het transitieteam HSO, de bewustwording over de dilemma’s die er in de stedelijke ondergrond zijn fors is toegenomen. Het thema staat daarmee dan ook prominent op de agenda. Zo krijgt de ontwikkeling van kennis en technieken op meerdere plaatsen een goede invulling. Denk in dit kader aan het Centrum Ondergronds Bouwen (COB), Kennisplatform CROW, Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB), Kennis en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond (KOBO) en de verschillende onderwijsinstellingen.

Nieuwe fase

En daarmee komt HSO nu als het ware in een nieuwe fase. In onze ogen is dat een volgende volwassenheidsfase. Die nieuwe fase vult De Bouwcampus in door de aandacht voor en inrichting van de ondergrond in de lopende transitieopgaven in te bedden. Ons uitgangspunt is namelijk dat ‘ruimte’ de optelling is van bovengrond, de plattegrond en de ondergrond. Elke transitie heeft aandacht voor ruimte en daarmee impliciet dus ook voor de ondergrond.

Hoe

Binnen De Bouwcampus hebben we het nu over de wijze waarop we de aandacht voor de ondergrond in de andere opgaven een plek gaan geven.

Wat is er bereikt

In de afgelopen vijf jaar hebben verschillende transitiemanagers en transitiemedewerkers zich met de herinrichting van de stedelijke ondergrond beziggehouden. In een kort overzicht zetten we de behaalde resultaten op een rij.

Vol onder het maaiveld

In samenwerking met het Centrum Ondergronds Bouwen (COB) zijn een 14-tal innovaties voorgesteld om op een andere (lees: innovatieve) wijze om te gaan met de ondergrond. Hier zijn via stappen van selecties en uitwerking met de coalitie van “koplopergemeenten” twee projecten overgebleven om nader uit te werken. Dat zijn het werken met algoritmen bij het ontwerp en inrichten en het ontwikkelen van een verticaal kabels en leidingensysteem (VKLS). Parallel is een systeem van diepe stedelijke leidingtunnels (DILT) samen met Amsterdam en Rotterdam verder uitgewerkt.

‘Hulp bij Richtlijnen’ en ‘Kennisarena’

Deze twee producten die we samen met Centrum Ondergronds Bouwen (COB) hebben gemaakt, vormen een belangrijke kennisbank en handleiding bij het gebruik van de ondergrond.

‘De Samenwerkwijzer’

Met MijnAansluitingen.nl en het COB hebben we ‘de samenwerkwijzer’ gerealiseerd. De Samenwerkwijzer is ontwikkeld voor samenwerkingsverbanden die integraal programmeren in de fysieke leefomgeving, of hiermee willen beginnen. Zowel voor startende als bestaande samenwerkingen, biedt de Samenwerkwijzer inzicht.

We hebben de Samenwerkwijzer ontwikkeld voor samenwerkingsverbanden die werken aan integrale planafstemming van projecten tussen boven- en ondergrond, of hiermee willen starten. De Samenwerkwijzer bestaat uit: 1) stappenplan die helpt samenwerkingsverbanden op te zetten en optimaal in te richten, 2) een bibliotheek met concrete hulpmiddelen die helpen samenwerkingsverbanden te optimaliseren en 3) een samenwerkscan die in 10 minuten laat zien waar jouw samenwerkingsverband nu staat en op welke fronten deze kan worden verbeterd. 

Ga HIER naar de Samenwerkwijzer. 

Optimaal benutten van samenwerkingsverbanden

Door initiatieven en onderhoudsbehoeften vast te leggen in convenanten kunnen samenwerkingsverbanden optimaal worden benut. Voorbeelden van gemeenten waar met convenanten is samengewerkt zijn bijvoorbeeld Tilburg, Rotterdam en Zoetermeer.

Ondergrondlab

Om kwaliteit in de ondergrond te behouden is (nieuwe) aanwas van jonge technici en stedenbouwkundigen noodzakelijk. Met het Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen (GPKL) is voor dat doel in de vorm van een ondergrondlab een samenwerking met het Kennis en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond (KOBO) aangegaan. Het gezamenlijk netwerk zet zich in voor stageplaatsen, stageopdrachten en geeft ruimte aan het nieuwe denken dat de studenten inbrengen.

Digitale transitiemotor

Circa acht keer per jaar hebben we de zogenoemde digitale transitiemotor op touw gezet. In de vorm van webinars gaven we meerdere producten, samenwerkingsvormen en toekomstgerichte initiatieven een podium.

Citydeal Openbare Ruimte

Vanuit De Bouwcampus is geparticipeerd in de Citydeal Openbare Ruimte. In verschillende ontwikkelteams, in het kernteam en in samenwerking met het atelierteam zijn op meerdere aandachtsvelden resultaten vormgegeven. Centraal in de deelname stond het borgen en vernieuwen van processen om toekomstgericht met de bodem om te gaan.

Programma Bodem en Ondergrond

Op verschillende wijze hebben de transitiemanagers input geleverd en daarmee bijgedragen aan het programma Bodem en Ondergrond.

Coalitiepartners

De coalitiepartners zijn Mijn Aansluiting, Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen, Centrum Ondergronds Bouwen (COB), Kennis- en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond voor het Hoger Onderwijs (KOBO-HO), City Deal Openbare Ruimte, Gemeente Zoetermeer, Gemeente Tilburg, Gemeente Leiden, Gemeente Rotterdam en Gemeente Den Haag.

De mensen

Wil Kovacs

Transitiemanager

Elien Rogaar

Transitie-expert

Leren van anderen

Op diverse plekken in Nederland wordt de ambitie van meer integraal werken en langer vooruitplannen in de ondergrondse ruimte omarmd. In projecten worden ervaringen opgedaan met bijvoorbeeld andere vormen van samenwerking. Van dergelijke projecten kunnen anderen leren. Bekijk hier de voorbeeldprojecten.

 

Documenten

Agenda

  • 07/12/2023
    HSO TransitieMotor

    HSO TransitieMotor

    Het werken in openbare ruimte, bodem en ondergrond aan maatschappelijke opgave zoals de energietransitie, klimaatadaptatie en biodiversiteit; hoe kom je daar samen in verder? Deze vraag staat centraal in het verhaal van Petra Mesken. In de komende TransitieMotor gaan we in op de effecten van de ingang van de omgevingswet, het belang van de kennisinfrastructuur en de doorwerking van strategische doelen naar de praktijk. We gaan in gesprek over de stapeling van de maatschappelijke opgaven, de integrale afweging binnen de omgevingswet en hoe dit in de praktijk decentraal moet gaan gebeuren.

    Wil je erbij zijn? Klik dan hier om je aan te melden.

  • 22/02/2024
    TransitieMotor Stedelijke Ondergrond

    TransitieMotor Stedelijke Ondergrond

    De TransitieMotor Stedelijke Ondergrond vindt plaats op donderdag 22 februari van 09:00 tot 10:00 en staat in het teken van de masterscriptie van onze eigen Robert van Berkel. Hij zal ons meenemen in de participatie bij het aanleggen van een warmtenet. Wanneer betrek je wie, en hoe?

    Deze sessie

    Met de komst van de omgevingswet is participatie een verplicht onderdeel geworden bij ingrepen in de openbare ruimte. In 2022 heeft Robert van Berkel onderzoek gedaan naar het besluitvormingsproces rondom een nieuw aan te leggen warmtenet in Amsterdam Zuidoost en het krachtenveld tussen participatie, macht en techniek.

    In deze bijeenkomst gaan we in op de spanningen in het besluitvormingsproces en wordt de connectie gelegd met de voorgaande editie over de omgevingswet. We gaan aan de hand van een specifieke casus in gesprek over wat participatie betekent in de praktijk, welke spanningen hierbij komen kijken en wat dit doet met de rollen van de verschillende betrokken partijen.

    Wil je meedoen en meedenken over hoe participatie vorm kan krijgen bij de aanleg warmtenetten, en andere kabels en leidingen in de ondergrond? Klik dan hier om je in te schrijven.

Nieuws

  • 11/05/2023
    De herinrichting van de stedelijke ondergrond vraagt om jou!

    De herinrichting van de stedelijke ondergrond vraagt om jou!

    Wil jij je schouders zetten onder het toekomstbestendig maken van de stedelijke ondergrond? Stichting De Bouwcampus is op zoek naar transitiemanagers voor minimaal 4 uur per week. Misschien ben jij al een ambassadeur in dit veld en wil je vanuit je kennis en expertise daar meer mee doen? Dan ben je bij ons vast heel goed op je plaats.

    Werk mee aan transities in de ondergrond
    Met ingrepen voor de energietransitie en klimaatverandering zullen straten in binnensteden vaker open moeten dan iedereen lief is. Er is een systeemsprong nodig om alle ambities te realiseren. Binnen het traject Herinrichting Stedelijke Ondergrond (HSO) werken we daarom aan nieuwe samenwerkingsvormen die leiden naar integrale oplossingen voor de ondergrondse opgaven. Oplossingen die op de eerste plaats toekomstbestendig zijn maar ook minder overlast geven bij  aanleg, beheer en onderhoud en uiteraard niet duurder uitpakken dan de huidige werkwijze.

    Wil jij ook je tanden zetten in een vraagstuk en deze binnenste buiten keren met andere gemotiveerde mensen? Wij nodigen je uit om deel te nemen. Zet jouw persoonlijke ambitie en praktijkervaring in en werk mee aan oplossingen gericht op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. Heb je 4, 8 of meer uur beschikbaar om samen met het team van HSO aan de slag te gaan? Schroom dan niet om contact op te nemen.

    Elke sector is welkom en kan iets betekenen in deze ambitie. Dus of je nu werkt in de bouw, bij een adviesbureau, de gemeente, (toe)leverancier of bij een kennisinstituut, we nodigen je uit om de uitdaging aan te gaan.

    Wat wij (idealiter) vragen is:

    • Je bent ambitieus, enthousiast en bezit overtuigingskracht.
    • Je bent een goede verbinder die het leuk vindt om discussies te leiden.
    • Je hebt inzicht in ketensamenwerking.
    • Je hebt inzicht in de belangen van verschillende spelers en de complexiteit van (spel)regels in de (ondergrondse) buitenruimte.
    • Je het inzicht in de praktijk in verschillende regio’s.
    • Je hebt kennis van de dagelijkse praktijk van netbeheerders.
    • Je hebt ervaring met praktijk integrale samenwerking.
    • Je werkt op dinsdag in Delft.

    Wat wij bieden:
    Je werkt in een gezellig, klein team waar veel ruimte is voor jouw ideeën en expertise. Kortom, een leuke opdracht voor minimaal 4 uur per week (bij voorkeur op dinsdag). De ingangsdatum is, als het aan ons ligt, zo spoedig mogelijk.

    Over De Bouwcampus
    Als je wilt dat het écht anders moet, maar nog niet weet hoe. Aan de hand van concrete vraagstukken brengt De Bouwcampus systeemveranderingen te weeg. Binnen drie maatschappelijke opgaven richt het transitietrajecten in met vertegenwoordigers vanuit de gehele keten, dus van minister tot staalvlechters. Oplossingen die daarmee ontstaan, richten zich op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. www.debouwcampus.nl

    Interesse?
    Zie jij jezelf als nieuwe transitiemanager? Neem dan contact op met Wil Kovacs, transitiemanager Herinrichting Stedelijke Ondergrond via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 0651115320.

Opgave

Herinrichting Stedelijke Ondergrond

Innovatieve, betaalbare oplossingen creëren waardoor de ruimte in de ondergrond effectief wordt benut en het wél allemaal past. Met zo min mogelijk overlast. Een geweldige uitdaging.

Over deze opgave

Herinrichting Stedelijke Ondergrond

Innovatieve, betaalbare oplossingen creëren waardoor de ruimte in de ondergrond effectief wordt benut en het wél allemaal past. Met zo min mogelijk overlast. Een geweldige uitdaging.

Over deze opgave

Aanjager van transitie

Binnen drie maatschappelijke opgaven zet De Bouwcampus verschillende transitietrajecten op:

Stichting De Bouwcampus is een netwerkorganisatie zonder winstoogmerk. De stichting bestaat dankzij financiële en in kind bijdragen van overheden en bedrijven.