Behoud van historische grachten vraagt om samenwerking en lef

In het kader van de City Deal Tijdloze Grachten werken gemeenten, rijksoverheid, marktpartijen en kennisinstellingen samen aan het toekomstbestendig maken van Nederlandse grachten. Niet door alles te vervangen, omdat het oud is, maar juist door slim te behouden en renoveren. “We willen grachten die met hun tijd meegaan, zonder hun karakter te verliezen,” zegt Annemarij Kooistra, programmamanager van de City Deal. “Dat vraagt lef, samenwerking en een nieuwe manier van denken.” Op 21 mei is ze een van de sprekers tijdens de TransitieMotor.

De uitdaging waar veel steden voor staan is groot. Ouder wordende kademuren, bruggen en sluizen in historische grachtenstelsels vragen om actie. Maar dat hoeft niet altijd met grootschalige vervangingsprojecten.

“We zien een duidelijke verschuiving naar behoud en renovatie,” aldus Kooistra. “Het vraagt minder materiaal, veroorzaakt minder overlast en is vaak circulair. Daarnaast behoud je de cultuurhistorische waarde van een gebied, maar het is wél complexer.”

Omslag in denken

Voor veel gemeenten betekent deze aanpak een omslag in denken. “We zijn gewend om risico gestuurd te werken,” legt Kooistra uit. “Bij nieuwbouw weet je precies wat je krijgt. Renovatie is lastiger te plannen. Je werkt met bestaande structuren, vaak met beperkte documentatie. Dan moet je leren omgaan met onzekerheden.”

Daarvoor is niet alleen technische kennis nodig, maar ook een andere manier van organiseren. “Onze werkprocessen zijn vaak nog gericht op nieuwbouw. Voor renovatie is een andere manier van rekenen, ontwerpen en samenwerken nodig.”

Kennisdelen

Om die omslag mogelijk te maken, is samenwerking essentieel. Binnen de City Deal delen deelnemende partners hun kennis en ervaringen met elkaar. Ook wordt er waar nodig gewerkt aan het doorbreken van bestaande regels en procedures.

“Als je in transitie bent, moet je dingen anders doen,” zegt Kooistra. “Dat kun je niet alleen. Binnen de City Deal brengen we partijen bij elkaar die al ervaring hebben met deze aanpak. Zo kunnen ze elkaar versterken en samen nieuwe werkwijzen ontwikkelen.”

Een concreet voorbeeld is het principe van de launching customer. “Gemeenten die als eerste een innovatieve aanpak proberen en vervolgens helpen om die oplossing onder de aandacht te brengen bij een breder publiek.”

Grachtendagen

Een belangrijk onderdeel van de City Deal zijn de zogenaamde Grachtendagen. Tijdens deze bijeenkomsten worden actuele thema’s opgepakt, zoals de combinatie van renovatie met vergroening of klimaatadaptatie. “We werken dan in workshops en rollenspellen aan echte casussen,” vertelt Kooistra. “Dat helpt partijen om elkaar beter te begrijpen en tot integrale oplossingen te komen.”

Tijdens de tweede Grachtendag, in Den Haag, stond bijvoorbeeld de koppeling van stedelijke opgaven en renovatie centraal. Door gezamenlijke systeembenaderingen ontstaan oplossingen die breder zijn toe te passen.

Vanaf de start is kennisdeling een speerpunt. De City Deal heeft een tijdelijk karakter, maar wil blijvende impact maken. “We zijn ons ervan bewust dat het hier niet mag stoppen. Daarom denken we nu al na over manieren om kennis structureel te borgen, zodat ook andere gemeenten ermee aan de slag kunnen.”

Vooruitkijken: tijdloze grachten in een moderne stad

De ambitie van de City Deal reikt verder dan de looptijd van het programma. “We willen dat behoud en renovatie een vaste plek krijgen in het denken van gemeenten; dat de partners die met gemeenten werken ook deze slag maken en dat ze elkaar weten te vinden als het lastig wordt, ook na 2028 als de City Deal klaar is.”

Voor partijen die nog twijfelen over deze aanpak, heeft ze een duidelijke boodschap: “Het hoeft niet allemaal in één keer, pak het stap voor stap aan. Als je het samen aanpakt, krijgt je investering meer waarde.”

Kom naar de TransitieMotor

Ben je enthousiast geworden en wil je meer weten over deze aanpak? Tijdens de TransitieMotor op 21 mei vertellen Annemarij Kooistra en Bart Ypma (Directeur programma bruggen & kademuren van de Gemeente Amsterdam) meer!