De Bouwcampus

in beeld 2021

Met verhalen, quotes, interviews en de resultaten van trajecten geven wij jou graag een beeld van het werk van De Bouwcampus anno 2021-2022.

Voorwoord

Nynke Sijtsma, directeur De Bouwcampus, blikt terug op 2021

2022 staat voor: cross-overs en integraliteit

 Je leest onze derde editie van De Bouwcampus in Beeld. De inkt van het coalitieakkoord is nog maar net droog en er gaat geen dag voorbij zonder krantenkop over de woon- en klimaatcrisis. De enorme opgave met betrekking tot de vervanging en renovatie van infrastructuur staat (nog) niet iedereen even scherp voor ogen, maar de urgentie ervan is in de bouwwereld absoluut geland. En ook de herinrichting die de stedelijke ondergrond vraagt, staat meer in de belangstelling.

Dat merken we bij De Bouwcampus. We zien onder meer door de City Deals meer beweging ontstaan. Bij het traject Praktijkprogramma Herinrichting Stedelijke Ondergrond zijn partijen (o.a. gemeenten Zoetermeer, Tilburg en Leiden) op het juiste niveau aangesloten waardoor coalities concreet en in samenwerking aan de slag gaan. Ook voor de opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur zijn stevige coalities ontstaan en in de maak (zoals die met Rotterdam en het Hoogwaterbeschermingsprogramma). In de opgave Verduurzaming Gebouwen en Omgeving zien we de eerste bouwstromen van de grond komen (onder andere in de regio Haaglanden), waardoor vragen van woningcorporaties en gemeenten worden gebundeld. Opschalen en versnellen doen we in het traject CO2-neutrale woningrenovatie met het landelijke innovatienetwerk. Met hubs in de verschillende regio’s die samen met hun communities of practice thema’s breed agenderen. Dit innovatienetwerk wordt sinds 2021 ook ingezet op de andere trajecten van De Bouwcampus. Tot slot behandelen we emissieloos bouwen als integraal thema en een randvoorwaarde voor andere transities. Verschillende trajecten komen zo samen en worden getoetst aan emissiereductie.

Zo benutten we nieuwe kansen om meer volume en daarmee meer continuïteit te creëren. De aanpak ‘project-voor-project’ werkt niet meer, maar is nog wel hoe veel organisaties tot in de haarvaten zijn georganiseerd. Dat verander je niet van de één op de andere dag. Hoe je die beweging wel kunt maken en wat daarbij komt kijken is wat de betrokken partijen met De Bouwcampus vormgeven. We pakken concrete vraagstukken  op.

Structurele oplossingen gaan over de domeingrenzen heen. De integrale aanpak van gisteren is niet meer de integrale aanpak voor morgen. Ter illustratie: een industriële houtbouwwoning is goedkoper, sneller gerealiseerd en heel duurzaam. We verdiepen ons in wat dat betekent voor het concrete traject. Een integrale aanpak is noodzakelijk en er zijn mooie cross-overs te maken van oplossingsrichtingen tussen bijvoorbeeld de woningbouw en de infrabouw.

Toch zien we dat veel processen en bijvoorbeeld ook subsidies erg sectoraal blijven. Als je iets ‘in het echt’ gaat doen en wilt opschalen loop je daar tegenaan. Er vinden gelijktijdig verschillende transities plaats. Zoals deze vraagstukken: gebrek aan ruimte, circulair bouwen, energie en industrieel werken Het vraagt moed om dit op te pakken. Moed van iedereen. Maar zeker ook moed van de ambitieuze bestuurders. Want de samenwerking tussen verschillende opdrachtgevers verloopt nog erg stroef, de standaardisatie is nog geen echt uitgangspunt, de sturing is nog veelal geheel projectgericht. Wanneer je echt iets voor elkaar wilt krijgen gaat dat vaak tegen de eigen organisatieprocessen in.

In 2022 staat voor De Bouwcampus integraliteit centraal en gaan we de cross-overs nog meer onder de aandacht brengen. Weer genoeg te doen. Wil je ook meewerken aan het versnellen van transities? Laat dan van je horen! Mijn e-mailadres is Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Ik zie uit naar je reactie.

Nynke Sijtsma
Directeur De Bouwcampus

Stand van zaken

Actieve trajecten, resultaten en planning 

Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren: Vervanging & Renovatie InfrastructuurVerduurzaming Gebouwen en Omgeving en Herinrichting Stedelijke OndergrondDaarmee zorgen we voor de gewenste schaalsprong. Oplossingen die ontstaan, zijn gericht op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. Kansrijke ideeën toetsen we in praktijkomgevingen. Alle inzichten delen wij open en transparant. 

Scroll door de trajecten of klik op een specifiek traject en lees over de transitievoortgang. 

Portfolioaanpak Bruggen

Naar een effectievere werkvorm voor vervanging en renovatie

Doel in het kader van de transitie

Een aanpak ontwikkelen om de omvangrijke vervangings- en renovatieopgave duurzaam, betaalbaar, slim en met zo min mogelijk hinder te realiseren.

De coalitiepartijen

  • Rijkswaterstaat
  • Provincie Noord-Holland
  • Gemeente Rotterdam
  • Gemeente Amsterdam
  • Hoogwaterbeschermingsprogramma

Waar staan we nu?

Om de grote vervangings- en renovatieopgave van infrastructuur het hoofd te bieden, richt De Bouwcampus zich op een meer seriematige aanpak van de opgave. De verkenning van de portfolio van twee bruggen van Rijkswaterstaat en Noord-Holland is in 2021 afgerond. Er zijn verschillende lessen uit dit traject gehaald, die nu worden toegepast in andere trajecten. De seriematige aanpak staat nu centraal. De Bouwcampus begeleidt coalities hierin en ontwikkelt samen met opdrachtgevers en marktpartijen uit de supply-chain concrete plannen voor de toepasbaarheid van portfolio’s. Door het ‘leren door te doen’ komen systeemgrenzen in beeld en worden stappen in de transitie gezet naar een betaalbare, betrouwbare en duurzame infrastructuur. 

Momenteel wordt gewerkt aan trajecten met gemeente Rotterdam en het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Twee partijen die interesse hebben in de potentie van seriematige aanpak voor vervangen of renoveren van een groot aantal objecten. Daarnaast is met diverse gemeenten gesproken over de vervanging van kleinere bruggen. Dat heeft nog niet geleid tot een gemeente die zich verbindt aan De Bouwcampus met een concrete opgave om als voorbeeld aan te werken. Objecttypen waaraan gewerkt wordt zijn: grote beweegbare bruggen, vaste gemeentelijke bruggen, sluizen en gemalen.

Het team bundelt de strategieën en lessen uit deze trajecten en andere voorbeelden in het V&R Transitie Dashboard. Het V&R Transitie Dashboard bevat interviews met partijen die ervaringen hebben opgedaan bij concrete seriematige opdrachten. Er is gesproken met de opdrachtgever, de bouwer en in veel gevallen ook met het ingenieursbureau of een leverancier. Op basis van deze interviews is duidelijk geworden dat seriematige aanpak verschillende vormen aanneemt. Er zijn minimaal vijf verschillende strategieën te onderscheiden, die in verschillende combinaties al met succes worden toegepast.

De meeste praktijkvoorbeelden van seriematige aanpak in Nederland bieden al substantiële voordelen, maar zijn slechts zelden disruptief te noemen. Bestaande werkprocessen en verhoudingen worden meestal niet anders dan gebruikelijk is in de sector (suggestie: bestaande werkprocessen en verhoudingen zijn vaak zo verankerd dat ze lastig te veranderen zijn). Er zijn nog vele mogelijkheden om de impact te vergroten. In maart 2022 start daarom de Open Leeromgeving Seriematige Aanpak V&R. Hierin formuleren de partijen in een specifieke supplychain (alle partijen die nodig zijn om een object te kunnen ontwerpen, maken, onderhouden en gebruiken) de ideaal gewenste marktbenadering op langere en op korte termijn. Opdrachtgevers van concrete cases zijn ook actief betrokken bij deze werkgroepen en krijgen zo echte adviezen waarmee in aanbestedingen ervaring opgedaan wordt.

Trajectresultaten

Portfolio Rijkswaterstaat & Noord-Holland

Objecten en/of locaties

  • Balgzandbrug
  • Stolperbasculebrug 

De Buitenhuizerbrug en Schagerbrug vallen niet meer in de portfolio, vanwege te veel spreiding in tijd, scope en bedienkader. 

Betrokken partijen

  • Rijkswaterstaat 
  • Provincie Noord-Holland
Portfolio Rotterdam

Objecten en/of locaties

  • Totaal 61 kunstwerken in Rotterdam (grote beweegbare bruggen en sluizen) 
  • Eerste serie objecten over de Schie (9 bruggen & 2 sluizen) 

Betrokken partijen

  • Gemeente Rotterdam (Stadsbeheer; afdeling infra) 
Portfolio Hoogwaterbeschermingsprogramma

Objecten en/of locaties

300-400 kunstwerken met waterkerende functie die versterkt moeten worden. Met name (spui)sluizen en gemalen. 

Betrokken partijen

  • Hoogwaterbeschermings-programma met 21 waterschappen 
  • Rijkswaterstaat 
  • Unie van Waterschappen

Transitieresultaten en -lessen

  • Systeemgrenzen en mogelijkheden voor versnelling van de portfolioaanpak zijn inzichtelijk geworden aan de hand van praktijkcases, waaronder de portfolio van Rijkswaterstaat en Noord-Holland. De belangrijkste transitielessen zijn: 
    • Programmeren in series vraagt beoordeling op een andere set van criteria, met andere informatie en keuzes van beheerders.
    • Werken in portfolio's vraagt experimenteerruimte en een regelarme omgeving in organisaties.
    • Werken in portfolio's vraagt naast commitment van de top, ook om borging van ambitie, doelstellingen en mogelijkheden voor een andere werkwijze/aanpak op verschillende niveaus in de organisatie.
    • Samenwerking van opdrachtgevers vraagt om eenduidige werkwijzen en systemen. 
  • Op basis van interviews met praktijkervaren partijen zijn vier stappen beschreven om te komen tot de meest effectieve wijze van marktbenadering. Je leest de stappen hier in het kort: 

Stap 1 Opdrachtgevers werken samen, zodat breder wordt gekeken dan het ‘eigen bezit’. Inhoudelijke focus wordt helder en bereidheid om ruimte te maken voor anders werken op korte en langere termijn wordt concreet gemaakt. 
Stap 2 Opdrachtgevers gaan in gesprek met (potentiële) partijen in de supplychain over: standaardisering/uniformering van eisen en innovatiebehoefte die niet in (seriematige) contracten te realiseren is. 
Stap 3: Opdrachtgevers vragen supply-chainpartijen welke marktbenadering de markt nodig heeft om de doelen van opdrachtgevers optimaal te realiseren. Er zijn drie veelgebruikte strategieën geïdentificeerd:

    1. Kopen vanuit catalogus;
    2. Slimme series van objecten (portfolioaanpak);
    3. Gebruik van raamovereenkomsten.

In diverse voorbeelden worden deze strategieën gecombineerd. 

Bundelen van de inkoopvraag van opdrachtgevers is een aanvullend element dat ervoor zorgt dat het seriematige voordeel wordt vergroot.

Stap 4: Opdrachtgevers en marktpartijen werken één of meer scenario's uit, waarbij een aantal kritische succesfactoren is geïdentificeerd: hanteren van effectieve EMVI/BPKV criteria, samenwerkingsvorm van opdrachtgever en -nemer, benutten van kennis van vergelijkbare projecten en benutten van specialisten die zich hebben toegelegd op een bepaald type werkzaamheden. 

Spreekt het ontwikkelen van meer seriematig werken je aan en wil je meedenken én vooral meedoen in 2022? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.! Dit jaar worden de trajecten Portfolioaanpak Bruggen en Portfolioaanpak Sluizen gebundeld in de Open Leeromgeving Seriematige Aanpak V&R. 

Portfolioaanpak sluizen

Kennis- en innovatieagenda sluizen

Doel in het kader van de transitie 

Een innovatieve aanpak ontwikkelen om de omvangrijke vervangings- en renovatieopgave duurzaam, betaalbaar, slim en met zo min mogelijk hinder te realiseren. 

De betrokken partijen

  • Rijkswaterstaat
  • Koninklijke NLingenieurs 
  • Bouwend Nederland 
  • Techniek Nederland 
  • Kennisplatform Natte Kunstwerken 
  • Vitale Assets 

Waar staan we nu?

De komende decennia wordt bij een flink deel van ongeveer 130 schutsluiskolken van Rijkswaterstaat deelsystemen vervangen. Ook andere opdrachtgevers hebben grote aantallen sluizen en spuisluizen waar vergelijkbare werkzaamheden verricht moeten worden. Hierbij moet rekening gehouden worden met de transitieopgaven van klimaatbestendigheid, energieneutraliteit en circulariteit. De opgave is groot, en het is belangrijk dat deze zo doelmatig en efficiënt mogelijk wordt ingevuld. Kennisontwikkeling en innovatie leveren een belangrijke bijdrage bij het sneller, beter en goedkoper maken van de opgave.  

In het kader van kennisontwikkeling en innovatie is een Kansenscan Sluizen gemaakt. De kansenscan heeft zes kansrijke onderwerpen voor innovatie en opschaling bij sluizen gedefinieerd die op korte termijn toegepast kunnen worden in de praktijk:  

  1. Innovatieve monitoring en data-management (sluis of sluiscomplex)  
  2. Informatie gedreven asset management (sluizenareaal)  
  3. Optimaliseren vanuit functionele samenhang in systeem  
  4. Routekaart voor opschaling standaardisering  
  5. Maatregelen circulariteit en CO2-emissie reductie   
  6. Ontwerpoplossingen adaptief deltamanagement  

Als eerste stap in de uitwerking van kans 1 en 2 vond op 20 mei 2021 online de Hackathon Sluizen plaats. In de hackathon is met deelnemers vanuit verschillende achtergronden gewerkt aan vernieuwende concepten voor technische, functionele en economische levensduurvoorspelling op basis van innovatieve datatechnologie. De hackathon heeft nieuwe inzichten en een viertal nieuwe concepten opgeleverd. Daarnaast is een eerste stap gezet in het creëren van een expert-netwerk rondom dit thema. Op dit moment wordt bekeken hoe we vervolg geven aan de kansenscan en de Hackathon Sluizen. 

Trajectresultaten

Portfolio Sluizen

Objecten en/of locaties 

Objecten worden geïdentificeerd (vervolg in seriematige aanpak) 

Betrokken partijen

  • Rijkswaterstaat 
  • Koninklijke NLingenieurs 
  • Bouwend Nederland 
  • Techniek Nederland 
  • Kennisprogramma Natte Kunstwerken 
  • Vitale Assets 

Transitieresultaten en -lessen

De Kansenscan Sluizen heeft als doel om de vervanging- en renovatieopgave voor sluizen sneller, beter, goedkoper en duurzamer te maken. Kansrijke onderwerpen voor innovatie en opschaling bij sluizen zijn geïdentificeerd. De volgende stap is toepassing in de praktijk en opschaling. 

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. om de sluizenopgave sneller, beter en goedkoper in te vullen. Dit jaar worden de trajecten Portfolioaanpak Bruggen en Portfolioaanpak Sluizen gebundeld in de Open Leeromgeving Seriematige Aanpak V&R. 

Materialen met Toekomst: Hout in de GWW

Transitietraject over het gebruik van hout in de grond-, weg- en waterbouw

Doel in het kader van transitie

Aansporen tot houten toepassingen in de GWW om op te schalen en toe te werken naar een biobased en circulaire economie. Hout wordt als gelijkwaardig product gezien.

De betrokken partijen

  • Rijkswaterstaat
  • Provincie Noord-Holland
  • FSC
  • Centrum Hout

Waar staan we nu?

Het traject Materialen met Toekomst: Hout in de GWW richtte zich op het wegnemen van bottlenecks van opdrachtgevers binnen overheden en waterschappen. In vijf verdiepingssessies is ingespeeld op concrete vragen en behoeften van opdrachtgevers met een interesse in houten toepassingen binnen de grond-, weg- en waterbouw. Aan de hand van concrete casuïstiek zijn ervaringen gedeeld, met als doel van elkaar te leren en successen op te schalen. 

De verdiepingsessies van 2021 stonden in het teken van houten bruggen en damwanden en hebben gezorgd voor commitment om hiermee aan de slag te gaan. In 2022 gaat De Bouwcampus hier op een wat aangepaste manier mee verder. De volgende stap kent twee optionele sporen: 1) een samenwerking met PIANOo in de vorm van een buyergroup en 2) aansluiting bij de Open Leeromgeving Seriematige Aanpak binnen de vervangings- en renovatieopgave van De Bouwcampus. Opdrachtgevers moeten het thema biobased bouwen in dat geval voldoende gewicht geven om ervoor te zorgen dat deze doelstelling wordt gerealiseerd.

De lessen, concrete tips en inspirerende verhalen zijn gebundeld in het Dashboard Hout in de GWW en een two-pager met aanbevelingen.

Trajectresultaten

Houten (fiets)bruggen

Object/locatie

Verdiepende sessies aan de hand van houten bruggen-cases:  

  • Pieter Smitbrug in Groningen 
  • Paserelle in Zwolle 
  • Hybride ontwerp (Arup) in Delft 
  • Fietsbruggen in diverse gemeenten, o.a.:  Almere, Amersfoort, Deventer, Rotterdam, Amsterdam, Eindhoven, Nijmegen, Arnhem en Den Bosch.  

Betrokken partijen

  • Rijkswaterstaat 
  • Provincie Noord-Holland 
  • FSC 
  • Centrum Hout 

Transitieresultaten en -lessen

  • Er is toegewerkt naar een coalitie van partijen die een volgende stap willen zetten. Deze volgende stap kent twee mogelijke sporen: 
    • Seriematige aanpak van houten bruggen via de Open Leeromgeving van De Bouwcampus
    • Buyergroup gericht op de inkoop van houten bruggen met PIANOo
  • De bottleneck is de grote bereidheid voor een volgende stap bij marktpartijen, maar weinig ruimte aan de opdrachtgevende kant. Coalitievorming van opdrachtgevers die ambitie hebben is essentieel voor echte beweging. De gemeente Den Bosch en Almere zijn inhoudelijk geïnteresseerd en willen investeren in tijd en geld door mee te doen aan de Open Leeromgeving of de buyergroup. De stuurgroep bestaande uit Rijkswaterstaat, Provincie Noord-Holland, Centrum Hout en FSC wil ook investeren in geld en tijd maar erkent dat een concrete volgende stap valt of staat met bereidheid vanuit opdrachtgevers.  

Zet het onderwerp ‘Materialen met Toekomst: Hout in de GWW’ met ons op de kaart! Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Industrialisatie Woningbouw

Versnelling en opschaling van geïndustrialiseerde nieuwe woningen

Doel in het kader van de transitie

De productiviteit, kwaliteit en circulariteit van de woningbouwsector op een hoger niveau brengen door toepassing van industriële ontwikkel- en productieprocessen. Vergaande industrialisatie als oplossing voor het woningbouwtekort, verduurzamingsopgaven en arbeidstekorten in de bouw.  

Samenwerking en standaardisatie stimuleren bij woningbouwcorporaties, gemeenten en provincies om tot meer uniforme en continue bouwstromen te komen. Vraagbundeling om schaalgrootte te creëren is daarbij een noodzakelijke stap. 

De (beoogde) coalitiepartijen

Coalitiepartners:

  • Gemeenten Delft, Barendrecht, Zoetermeer en Dordrecht 
  • Corporaties en gemeenten uit de regio Rotterdam (corporaties vallend onder de Maaskoepel) 

De overige betrokken partijen

  • City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen  
  • Vereniging van Nederlandse Projectontwikkeling Maatschappijen 
  • Provincie Zuid-Holland 
  • Verstedelijkingsalliantie  
  • Aedes 
  • Stichting SVH (vereniging van Haagse corporaties) 
  • Netwerk Conceptueel Bouwen  

Ook in gesprek met:

  • Technische Universiteit Delft 
  • Rijksdienst voor Ondernemend Nederland 
  • Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk (TNO) 
  • Bouwstromen elders in het land (Eindhoven, Arnhem-Nijmegen, Noord-Holland, Rotterdam, Den Haag, Utrecht) 
  • Diverse producenten/aanbieders industriële woningproducten, ontwikkelaars, corporaties en gemeenten 

Waar staan we nu?

Om de woningbehoefte vorm te geven, dient de bouw van woningen te versnellen. Industrialisatie is één van de mogelijkheden om daar invulling aan te geven. Het transitietraject Industrialisatie Woningbouw heeft als doel om snellere en bredere inzet van de industriële productiecapaciteit van innovatieve en efficiënte bouwvormen, zoals flexibele en/of conceptbouw (beton- en houtbouw), in de zuidelijke Randstad te bereiken. Het traject is vormgegeven aan de hand van zes actielijnen, die zijn voortgekomen uit geconstateerde hindernissen: 

  1. Ondersteuning procesversnelling grote binnenstedelijke locaties  
  2. Ondersteuning opzetten bouwstromen corporaties (zowel flex als permanent) 
  3. Ondersteunen samenwerking locaties voor flexwonen  
  4. Ontwikkelen concrete propositie voor verdichting in bestaande wijken  
  5. Activeren campagne #zetdewoningbouwaan om het imago van industriële woningbouw te verbeteren en urgentie bij gemeenten te creëren 
  6. Onderhouden van relaties met netwerken/andere stakeholders in dienst van de transitie  

Daarnaast identificeert en concretiseert het team kansen om procedures te versnellen, zoals een collectieve welstandtoets en landelijke woonproductcertificeringen.  

In 2021 is de campagnewebsite ‘zetdewoningbouwaan.nl’ gelanceerd, waarop ontwikkelingen en goede voorbeelden binnen de industriële woningbouw worden gedeeld. De website én het vraagstuk dat eraan ten grondslag ligt, werd nogmaals benadrukt met een ludieke urgentie-actie tijdens de vijfde Verstedelijkingsconferentie. Met demonstratieborden gaf het team daarmee óók de eindgebruiker een stem. Niet om te shockeren, wel om de ernst te duiden. Op diezelfde dag verzorgde De Bouwcampus, samen met Bouwend Nederland, een werksessie om drie concrete punten op te halen bij bestuurders, corporaties, producenten en bouwers die overhandigd worden aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de Provincie Zuid-Holland. Punten waar écht verandering op nodig is om huidige (procedurele) hindernissen te overbruggen en het woningtekort op te lossen.  

Tot slot is in 2021 begonnen met het inrichten van Bouwstromen, waarbij vragen van projecten van woningbouwcorporaties en gemeenten worden gebundeld ten behoeve van continuïteit en meer uniformatie vraag in de markt. De Bouwstroom regio Haaglanden is officieel gestart, het team is nog in gesprek met de Maaskoepel. 

Trajectresultaten

Bouwstromen

vraagbundeling van projecten van woningbouwcorporaties en gemeenten ten behoeve van continuïteit en meer uniforme vraag in de markt.

Objecten en/of locaties

  • Regio Haaglanden: officieel gestart
  • Maaskoepel: in voorbereiding 
  • Regio Rijnland: extra bouwstroom + toevoegen van semi-permanente bouwstro(o)m(en) aan bestaande projectontwikkelingen
  • In gesprek met 9 gemeenten over 18 locaties, waarvan er 5 zeer kansrijk zijn (in de gemeenten Delft, Barendrecht, Zoetermeer en Dordrecht)

Betrokken partijen

  • Provincie Zuid-Holland
  • Verstedelijkingsalliantie 
  • Aedes
  • Stichting SVH (vereniging van Haagse corporaties)
  • Netwerk Conceptueel Bouwen 
  • City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen 
  • Vereniging van Nederlandse Projectontwikkeling Maatschappijen
  • Technische Universiteit Delft
  • Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
  • Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk (TNO)
  • Bouwstromen elders in het land Eindhoven, Arnhem-Nijmegen, Noord-Holland, Utrecht)
  • Diverse producenten / aanbieders industriële woningproducten, ontwikkelaars, corporaties en gemeenten

Transitieresultaten en -lessen

  • Essentie van de beoogde transitie is anders werken: van project ontwikkelen naar product inkopen; dat versimpelt en versnelt processen.​ Hierbij worden drie belangrijke, belemmerende issues ervaren:  
  1. Locaties: er worden weinig locaties vrijgegeven waarop gebouwd kan worden. Alleen focus op specifieke locaties is niet effectief gebleken. Investeren in de randvoorwaarden/overwinnen van blokkades blijkt ook noodzakelijk en helpt versnellen.  
  2. Procedures: die zijn nog op de ‘oude’ manier ingericht terwijl nieuwe spelregels nodig zijn voor tijdwinst (ruimtelijke ordening, welstand, vergunningverlening, participatie en gronduitgifte).  
  3. Imago: vaak wordt gedacht dat industriële woningen per definitie weinig divers en van minimale (architectonische) kwaliteit zijn. 
  • Opdrachtgevende partijen zien vraagbundeling als risico in plaats van kans.  
  • Timing is belangrijk. Er is ruimte nodig om met elkaar een alternatieve aanpak te formuleren.  

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. aan het vervolg van dit traject om de industrialisatie van de woningbouw verder te concretiseren en te versnellen.

CO2-Neutrale Woningrenovatie

Innovatietraject CO2-Neutrale Woningrenovatie

Doel in het kader van de transitie

Innovatieve CO2-neutrale verduurzamingsmaatregelen in de bestaande sociale woningbouw worden, in regio's, betaalbaar en vaker toegepast ten behoeve van de energie- en grondstoffentransitie. We gaan van n=1 naar n=100! 

De betrokken partijen

Zeven innovatiehubs:

  • Noord: BuildinG
  • Oost: Pioneering
  • Zuid: SPARK Makers Zone
  • Zuid-Holland: iCircl
  • Midden: Utrechtse Renovatieversneller
  • Noord-Holland: Bouwlab R&Do
  • Zuid-Holland: The Green Village

Met deze regionale innovatiehubs is een intentieverklaring getekend. Deze partijen vormen gezamenlijk een landelijk ecosysteem, gericht op het versnellen van de verduurzaming van sociale woningbouw.

Andere betrokken partijen:

  • Ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
  • De Renovatieversneller
  • Aedes
  • Bouwend Nederland
  • Techniek Nederland
  • Onderhoud NL

Waar staan we nu?

De afgelopen twee jaar is in samenwerking met zes (zeven sinds januari 2022) regionale innovatiehubs een transitietraject vormgegeven om CO2-neutrale woningrenovatie te versnellen en op te schalen. Bij elk van deze hubs zijn corporaties, bouwers, kennisinstellingen en marktpartijen aangesloten die als Community of Practice (CoP) aan een concrete vraag werken. Deze Communities of Practice zijn ieder gericht op verschillende thema's:

  • Utrechtse Renovatieversneller (regio Midden): CoP gericht op variantenstudies in één dag (bundelen en opschalen)
  • BouwLab R&Do (regio Noord-Holland): CoP gericht op digital twin voor data-gestuurd onderhoud
  • iCircl (regio Zuid-Holland): CoP in opbouw, gericht op circulariteit
  • The Green Village (regio Zuid-Holland): CoP in opbouw, gericht op energie
  • BuildinG (regio Noord): CoP in opbouw
  • Pioneering (regio Oost): verschillende CoP's, waaronder thema ‘gespikkeld bezit’
  • SPARK makers zone (regio Zuid): CoP in opbouw, gericht op MURENO en skills-ontwikkeling

De Bouwcampus verbindt de hubs met elkaar. Door intervisie te organiseren en eraan bij te dragen dat de procescoaches hun CoP succesvol kunnen laten verlopen. Daarnaast met het verbinden van regio's, netwerken en ervaringen. In verschillende regio's ontstaan mooie initiatieven, die nu gemakkelijker worden overgedragen naar andere regio's. De Bouwcampus verbindt dit netwerk ook met andere (landelijke) innovatietrajecten, zoals De Renovatieversneller. Tot slot is relevant dat deze aanpak via lokale CoP’s gericht is op het ontsluiten van kennis voor álle woningcorporaties in Nederland.

In de Communities of Practice ligt de focus op opschaling in de praktijk. Hoe maken we innovatie grootschalig toepasbaar?  Er wordt gewerkt aan product- of procesontwikkeling, gericht op de praktijk. Wanneer dat lukt, worden deze vervolgens grootschalig geïmplementeerd, en vooral: gedeeld met de andere regio’s. Zo voorkomen we dat regio's dubbel werk doen, en juist op elkaars kennis kunnen voortbouwen. Alleen dan krijgen we de opgave gedaan.

De Bouwcampus draait mee in de hubs en signaleert bepaalde concepten die interessant zijn voor de andere hubs om verder op te pakken. Het team weet wat er in die hubs gebeurt en is in staat om potentieel opschaalbare concepten eruit te filteren om tot opschaling en versnelling te komen.

Trajectresultaten

Community of Practice (CoP)

Objecten en/of locaties

Diverse objecten en locaties in de hub-regio’s. Deze worden ingebracht door de betrokken woningcorporaties. 

Betrokken partijen

Innovatiehubs: 

  • Noord: BuildinG 
  • Oost: Pioneering 
  • Zuid: SPARK Makers Zone 
  • Zuid-Holland: iCircl 
  • Midden: Utrechtse Renovatieversneller 
  • Noord-Holland: Bouwlab / 3DMakersZone 
  • Zuid-Holland: The Green Village 

Buiten het innovatienetwerk onderhouden we contact met: 

  • Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 
  • De Renovatieversneller 
  • Aedes 
  • Bouwend Nederland 
  • Techniek Nederland 
  • Onderhoud NL 

Transitieresultaten en -lessen

  • Netwerk van regionale innovatieversnellers (CoP’s) is waardevol vanwege:
    1. De regionale, praktische relaties tussen opdrachtgevers en hun leveranciers. In de regio is vaak een andere dynamiek tussen partijen – partijen kennen elkaar al lang, en kunnen elkaar goed meenemen. Daar maken we gebruik van.
    2. De mogelijkheid van snelle opschaling van succesvolle ervaringen: de hubs leren van elkaar over inhoud en het proces om partijen in beweging te brengen en houden. We zien dat regio's elkaar meer opzoeken en graag van elkaar leren.
  • Door samenwerking met en de rol van De Bouwcampus is het Ministerie van Binnenlandse Zaken bewuster van belang van andere partijen dan de landelijke branches en het belang van opschaling in plaats van alleen innoveren. Besef groeit dat innovatieve maatregelen ontwikkelen al vaak in de regio’s / bij kleinere partijen gebeurt.
  • Het is geen vanzelfsprekendheid dat corporaties gezamenlijk aan vraagstukken rondom CO2-neutraal renoveren werken. Daarom blijft het zoeken naar vragen waarbij samenwerking voor alle partijen (corporaties en co-makers) meerwaarde biedt, om opschaling te bereiken. 
  • De Bouwcampus werkt toe naar een bestendig ecosysteem van innovatiehubs. Deze hubs zijn sterk in de regio, maar minder zichtbaar in het land of in andere regio's. Hoewel de hubs van elkaar verschillen qua profiel en werkwijze, is er onderling meer en meer vertrouwen en bereidheid om elkaar te helpen. Dat kost aandacht en tijd.
  • De Bouwcampus wil de regionale hubs meer in hun kracht zetten. De CoP's en kennis die zij inbrengen, moeten dicht bij hun eigen profiel liggen. Intrinsieke motivatie is een belangrijke voorwaarde om het taaie traject van opschaling ook in de regio te volbrengen.

Maak i2022 onderdeel uit van de coalitie en help de energie- en grondstoffentransitie in de bestaande sociale woningbouw versnellen. Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!

Materialen met Toekomst: Hout in Hoogbouw

Transitietraject over het gebruik van hout in hoogbouw

Doel in het kader van de transitie

Het bouwen van gebouwen met lagere milieu-impact over de gehele levensduur, inclusief opvolgende levenscycli. En het terugdringen van gebruik van primaire grondstoffen door het toepassen van biobased materialen, ook voor constructieve doeleinden en deze materialen tot serieuze opties te verheffen.  

De coalitiepartijen

  • Rijksvastgoedbedrijf 

In gesprek over aansluiting met: 

  • Gemeente Den Haag (als plantoetser Monarch IV) 
  • Partijen die HAUT aan het bouwen zijn (Arup, Team V Architecten, Lingotto) 
  • Noordereng Group, Ontwikkelaar van het EnergieHotel in Ede 
  • Nice Developers, ontwikkelaar en ontwerper van SAWA in Rotterdam 
  • MRA, inzake hun ambitie voor biobased bouwen 

Waar staan we nu?

Terugkerende (ontwerp)vragen bij houtbouwprojecten moeten de wereld uit. Het toepassen van hout wordt dan gelijkwaardig ten opzichte van gangbare materialen als staal en beton. Door het verbinden en leren van koplopers kunnen nieuwe technieken sneller en op de juiste manier worden toegepast.  

Concrete aanleiding voor het traject Materialen met Toekomst: Hout in Hoogbouw was het project Monarch IV van het Rijksvastgoedbedrijf in het centrum van Den Haag. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft het project als praktijkvoorbeeld aangedragen voor deze transitie. Samen met de markt is geconcludeerd dat bij alle houtbouwprojecten vergelijkbare (ontwerp)vragen terugkomen. De vragen zijn in vier thema's en bijbehorende sessies opgesplitst: brandveiligheid, akoestiek, vocht en stabiliteit. In deze sessies is in 2021 samen met deskundigen gewerkt aan het basispakket van informatie rondom de vier thema's. Op basis van deze informatie is besloten om in 2022 de focus te verleggen van hout in utiliteitsbouw naar hout in midden-hoogbouw (tot 70m).  

Trajectresultaten

Monarch IV, Den Haag

Objecten en/of locaties

  • Monarch IV, Den Haag 

Betrokken partijen

  • Rijksvastgoedbedrijf 

In gesprek over het leveren van een bijdrage aan: 

  • Gemeente Den Haag (als plantoetser Monarch) 
  • Partijen die HAUT aan het bouwen zijn (Arup, Team V Architecten, Lingotto) 
  • Ontwikkelaar van EnergieHotel in Ede 
  • Woningcorporatie uit Rotterdam 
  • MRA 

Transitieresultaten en -lessen

  • Starten met alleen het Rijksvastgoedbedrijf en één project Monarch is kwetsbaar voor een traject. Focus op betrekken van meer opdrachtgevers is essentieel. Dit bevestigt het belang van de Bouwcampus-werkwijze met coalitievorming als eerste stap. 
  • Een transitie betekent nieuwe praktijken aanzetten en ‘oude’ praktijken afstoten. Dat kan pijn doen en weerstand oproepen, zeker in een gepolariseerd landschap van partijen in concurrerende materiaalketens. De Bouwcampus moet neutraal blijven en het maatschappelijke doel voorop blijven stellen. Daarbij moeten de mogelijke effecten op partijen wel benoemd worden. 

Is hout toepassen in hoogbouw ook aan jou besteed? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Emissieloos Bouwen

Samen werken aan bouwen zonder uitstoot

Doel in het kader van de transitie

Emissieloos uitvragen, slim ontwerpen en daarna emissieloos bouwen wordt de norm, zodat de emissies van stikstof, fijnstof en CO2 als gevolg van bouwactiviteiten radicaal dalen, niet alleen op de bouwplaats maar in de gehele keten. 

De coalitiepartijen

Nog geen actieve coalitiepartijen

Waar staan we nu?

Na de stikstofuitspraak van de Raad van State in mei 2019 was er grote interesse in bouwen zonder stikstofuitstoot. Duizenden bouwprojecten lagen stil en stikstofvrij bouwen bood een uitweg. De Bouwcampus greep dit moment aan om een bredere aanpak te promoten: niet alleen stikstofvrij, maar ook zonder CO2 en fijnstof bouwen. In regio Den Haag toonden drie partijen interesse in deze manier van werken, maar dit leidde uiteindelijk niet tot een concreet traject. Inmiddels is de druk van de ketel, omdat de nieuwe Stikstofwet een vrijstelling regelt voor vergunningen in de bouw en het nieuwe kabinet een investering van 1 miljard voor emissieloos bouwen in het coalitieakkoord heeft opgenomen. 

De Bouwcampus definieert emissieloos als een thema dat in ieder traject terugkomt, als een randvoorwaarde voor de andere transities. Op deze manier maken we de meeste impact. In de lopende trajecten zijn goed georganiseerde netwerken opgebouwd, waarin we extra aandacht vragen voor emissieloos bouwen in de gehele keten: van ontwerp tot hergebruik en sloop. Het begint met rethink; het nadenken over en opnieuw inrichten van het hele productieproces. Verschillende trajecten binnen De Bouwcampus zullen hierbij extra aandacht gaan schenken aan de impact van het belangrijk maken van de doelstelling om emissieloos te werken. Bij drie trajecten kan al op voorhand worden gesteld dat de doelstellingen van het traject bijdragen aan terugdringen van emissies: circulair (her)ontwikkelen, hout als materiaal van de toekomst en het integraal bekijken van de herinrichting stedelijke ondergrond. 

Trajectresultaten

Integraal

Objecten en/of locaties

De objecten uit de transitietrajecten Herinrichting Stedelijke Ondergrond, Circulaire (Her)ontwikkeling en Materialen met Toekomst en daarbij behorende netwerken.

Betrokken partijen

Nog geen actieve coalitiepartijen 

Transitieresultaten en -lessen

De meeste impact wordt gemaakt door emissieloos te behandelen als integraal thema en te integreren in de netwerken die zijn opgebouwd in andere transitietrajecten. De focus ligt niet alleen op emissies op de bouwplaats, maar emissies in de hele keten; van ontwerp tot hergebruik en sloop. 

Wil je in jouw transitietraject ook meer aandacht besteden aan het reduceren van emissies? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!

Circulaire (Her)ontwikkeling

Circulariteit als vanzelfsprekendheid

Doel in het kader van de transitie

Circulariteit tot norm maken in de (her)ontwikkeling van vastgoed. 

De coalitiepartners

Nog geen actieve coalitiepartijen 

Waar staan we nu?

Het traject Circulaire (Her)ontwikkeling bevindt zich in de verkenningsfase en is van start gegaan met een 'helpathon' van 24 uur. In deze sessie is onderzocht op welke schaal circulair (her)ontwikkelen het meest effectief kan worden geïnitieerd en hoe De Bouwcampus van toegevoegde waarde is voor het versnellen, opschalen en/of herhalen van succesvolle experimenten. Hieruit is een (voorlopige) richting voor het traject naar voren gekomen: het circulair maken van het inbouwpakket (installaties, interieur en spullen). De komende tijd gaat het team in gesprek met een aantal experts uit het veld om deze keuze onder de loep te nemen en aan te scherpen, onder anderen Yvette Watson (PHI Factory), Leo Oosterveen (MetaalUnie), Kamiel Jansen (Aveco de Bondt) en Max van Lambalgen (BAM). Daarna wordt een bijeenkomst georganiseerd om bedrijven te vinden die aan de slag willen met deze werkwijze. 

Trajectresultaten

Circulair inbouwpakket

Objecten en/of locaties

Mogelijkheden zijn verkend met: 

  • Gemeenten Roosendaal en Dordrecht 
  • Vastgoedorganisaties van de campus Utrecht, Delft en Leiden 
  • Aannemer Heijmans 

Aan de hand van de input uit de helpathon en bijbehorende interviews wordt in 2022 gezocht naar geschikte objecten. 

Betrokken partijen

Nog geen actieve coalitiepartijen 

Transitieresultaten en -lessen

  • Een vroeg interventiemoment in het proces en gebrek aan gevoelde noodzaak of (maatschappelijke) druk maakt het erg complex voor de enkele partijen die stappen willen zetten. 
  • Momenteel zijn processen in de keten nog verre van circulair ingericht. Dit maakt dat alleen intrinsiek gemotiveerde bedrijven beginnen aan circulair inrichten en daarbij veel hobbels nemen. Veel zaken moeten deze bedrijven helemaal zelf uitvinden. Dit maakt circulair inrichten nu onaantrekkelijk voor de grote massa. 

Heb jij ervaring met de circulaire (her)ontwikkeling van het inbouwpakket en wil je meewerken aan het traject? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!

Adaptief en Flexibel Vastgoed

Gebruikersgerichte, toekomstbestendige werkplekken

Doel in het kader van de transitie

Gebouwen worden door één of meer organisaties samen gebruikt voor verschillende functies waardoor het gebruik wordt geïntensiveerd en organisaties minder hoeven te bouwen. Gebouwen zijn zo gemaakt dat het wisselen van functies mogelijk wordt gemaakt. 

De coalitiepartners

  • Nationale Politie
  • Rijksvastgoedbedrijf
  • Ministerie van Justitie en Veiligheid

Waar staan we nu?

De vraag naar en de functie van veel kantoorpanden is aan verandering onderhevig. Werknemers hebben steeds meer behoefte aan flexibiliteit met een aantal dagen in de week thuiswerken en het indelen van werkuren op een werkdag. Het gevolg is dat veel van de huidige kantoorpanden een groot deel van de week leeg staan.  

Het traject Adaptief en flexibel vastgoed achterhaalt met verschillende partijen hoe kantoren toekomstbestendig gemaakt kunnen worden. Waar ligt het probleem en welke bestaande structuren moeten doorbroken worden om de gewenste aanpassingen aan panden door te voeren? 

Om antwoord te geven op deze vragen is een verkenning gedaan van de opgaven binnen verschillende organisaties op het gebied van adaptief en flexibel vastgoed. De input is samengevat in de oneliner: 100 jaar extra en klokje-rond gebruik van vastgoed. Nu wordt gezocht naar een of meerdere partijen die concreet met een flexibel en adaptief kantoor aan de slag willen. De Nationale Politie is hierin een belangrijke speler. 

In december zijn de uitkomsten van de reflectie op het afgelopen jaar teruggekoppeld naar de deelnemers. Op basis van deze uitkomsten wordt nu samen met de coalitiepartijen een plan gemaakt voor 2022. Dit jaar is afgetrapt met een prijsvraag aan het Young Professionals netwerk. Het doel is om jongeren te activeren inspirerende voorbeelden van adaptief en flexibel vastgoed te laten delen. Of hen voorbeelden te laten aandragen van vastgoed dat geschikt is voor flexibel en adaptief gebruik. 

Trajectresultaten

100 jaar extra en klokje-rond

Objecten en/of locaties

In gesprek met Politie over/voorstellen uitgewerkt voor: 

  • Politiebureau Maastricht (samen met ketenpartners) 
  • Modulair Politiebureau in Berg-Ambacht 

Betrokken partijen

Nationale Politie 

Transitieresultaten en -lessen

  • Een specifieke casus vinden voor het traject blijkt in de praktijk lastig. Partijen zijn vaak op zoek naar bewijsvoering, op basis van experimenten door anderen, voordat zij zelf de stap willen zetten. 
  • Binnen een organisatie capaciteit vrijmaken voor transitievraagstukken vereist tijd en geld. 

Ben jij in het bezit van vastgoed? Of kun jij ons in contact brengen met een waardevolle partij? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Vernieuwde Energie voor Vastgoed (gebiedsgericht)

Nieuwe gebiedsgerichte energiesystemen in praktijk brengen

Doel in het kader van de transitie

Het transitiedoel evolueert mee met waar we ons in de transitie bevinden. Eerst was het doel technisch van aard: 'Gebouw- en organisatie-overstijgend kijken naar de gewenste functionaliteit op het gebied van opwek, opslag en distributie van energie'. Nu gaat het doel over samenwerkingskansen en nieuwe rolverhoudingen met betrekking tot het opwekken, opslaan en distribueren van duurzame energie in de gebouwde omgeving; een gebiedsgerichte aanpak.  

De coalitiepartijen

Rijksvastgoedbedrijf 

Waar staan we nu?

Het afgelopen jaar is het traject Vernieuwde Energie voor Vastgoed opnieuw onder de loep gelegd. Nu bevindt het traject zich opnieuw in de verkennende fase. De Bouwcampus wil meer partijen verenigen die, aan de hand van concrete, eigen casussen, een gezamenlijke aanpak voor gebiedsgerichte energietransitie willen ontwikkelen en in praktijk willen brengen. Het vraagstuk over gebiedsgerichte energiesystemen is namelijk zo complex dat het niet door één partij is op te lossen. 

Via praktijkervaringen wordt inzicht verkregen in mogelijkheden en beperkingen van innovatieve vormen van gebiedsgerichte energiesystemen. En wordt bekeken hoe deze vormen in nieuwe samenwerkingsverbanden en standaarden, met mogelijk ook nieuwe businessmodellen, kunnen functioneren. Om dit te realiseren wordt gezocht naar verschillende ‘grootgrondbezittende’ partijen als Rijkswaterstaat, Rijksvastgoedbedrijf en ProRail.  

Trajectresultaten

Kazernes (toolbox)

Objecten en/of locaties

  • Kazerneterreinen Amersfoort & Havelte  

Rijksvastgoedbedrijf benut dit bij andere locaties: 

  • Gevangenis Vlissingen 
  • Marinierskazerne Nieuw Milligen 
  • Voormalige Marinierskazerne Doorn 

Betrokken partijen

  • Rijksvastgoedbedrijf 
  • Defensie 
Energie uit oppervlaktewater

Objecten en/of locaties

Gericht op toepassing voor woonwijken (o.a. Nijmegen en Zutphen) 

Betrokken partijen

  • Rijkswaterstaat 
  • Liander
Beheer en onderhoud

Objecten en/of locaties

Verkenning: energiemaatregelen in bestaande vastgoedportefeuille Rijksvastgoedbedrijf  

Betrokken partijen

Rijksvastgoedbedrijf

Transitieresultaten en -lessen

  • De sterke projectfocus beperkt gezamenlijke, organisatie-overstijgende en overkoepelende leercurve en ontwikkeling. 
  • Potentiële coalitiepartijen zijn lang zelf bezig met hun vraag en betrekken andere partijen (te) laat in het proces. 
  • Het vraagstuk is complex door verschillende partijen (publiek en privaat), verschillende tijdlijnen en het ontbreken van organisatiemodellen ten aanzien van financiering en levering van energie. 

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en werk mee aan deze gezamenlijke aanpak!

Funderingsproblematiek woningen 

Funderingsherstel makkelijker, duurzamer en goedkoper maken

Doel in het kader van de transitie

Gezamenlijk innoveren om funderingsherstel makkelijker, duurzamer en goedkoper te maken voor woningbouwcorporaties.

De coalitiepartners

  • Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) 
  • Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF)

Geïnteresseerd: 

  • Woningbouwcorporaties, zoals Havensteder, Woonbron en Woonstad 

Waar staan we nu?

De Rijkdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft De Bouwcampus gevraagd om een aantal bijeenkomsten te organiseren rondom funderingsherstel bij woningbouwcorporaties om te peilen of er interesse is in een gezamenlijke praktijkkennisgroep (Community of Practice). Er zijn in de afgelopen maanden interviews gehouden met een aantal woningbouwcorporaties en met expert Martine Coevert. In februari vindt de officiële aftrap van het traject plaats. Vervolgens organiseren we samen met RVO en KCAF nog een tweetal bijeenkomsten

Trajectresultaten

Community of Practice (CoP)

 Objecten en/of locaties

Nog geen specifieke objecten of locaties

Betrokken partijen

  • Rijkdienst voor Ondernemend Nederland 
  • Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek 
  • Woningbouwcorporaties 

Transitieresultaten en -lessen

  • Funderingsherstel kost veel geld en de omvang van de opgave is onduidelijk. Onder woningbouwcorporaties is er behoefte om hierin samen te werken.  
  • Een eerder samenwerkingsverband centreerde zich met name op partijen in Noord- en Zuid-Holland. Door bodemdaling breidt de problematiek zich uit naar het noorden en oosten van het land; wij willen ook deze woningbouwcorporaties graag betrekken in de samenwerking. 

Ben jij een woningbouwcorporatie die aan de slag wil met funderingsherstel? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!

Praktijkprogramma Herinrichting Stedelijke Ondergrond

Herinrichten van de ondergrond op een toekomst-vaste manier

Doel in het kader van de transitie

De ruimte in de ondergrond en de beschikbare uitvoeringscapaciteit effectief benutten, zodat de wensen van de samenleving en vanuit de verschillende transities allemaal passen. Betaalbaar, haalbaar, slim en met zo min mogelijk overlast voor de directe omgeving.  

De coalitiepartijen

  • Gemeente Almere en lokale netbeheerders
  • Gemeente Zoetermeer, Stedin, Dunea
  • Gemeente Tilburg, Brabant Water en Enexis
  • Gemeente Rotterdam & Amsterdam, Rotterdam Engineering en Sweco
  • Gemeente Leiden, Dunea en Liander
  • City Deal Openbare Ruimte

Waar staan we nu?

Het team houdt zich bezig met drie kernactiviteiten: het ontwikkelen van lokale praktijkprogramma’s, het organiseren van netwerkevenementen en het ontwikkelen van een generieke routekaart om tot integrale en meerjarige samenwerking te komen. 

Het ontwikkelen van praktijkprogramma’s is een vorm van concretisering. De netwerkevenementen dragen bij aan coalitievorming. En het ontwikkelen van een routekaart wordt gezien als cocreatie. Hieronder zijn de verschillende onderdelen toegelicht. Belangrijk is deze onderdelen niet als chronologisch te beschouwen, maar als parallelle processen die elkaar beïnvloeden en verrijken. 

Coalitievorming

Opgedane kennis en ervaringen worden actief gedeeld met partijen die al actief zijn in hun eigen lokale coalitie en partijen die hiermee willen starten. Dit doet het team onder andere via:  

  • De maandelijkse TransitieMotor, een online bijeenkomstenreeks gericht op het stimuleren van integrale samenwerking in de ondergrond. Bekijk de opnamen van de voorgaande edities via 'Documenten' op de trajectpagina. 

Daarnaast wordt samen met gemeenten Rotterdam en Amsterdam gewerkt aan het project DILT, Diep Integrale Leidingen Tunnel (DILT) en is een samenwerking aangegaan met City Deal Openbare Ruimte, waarbij een aantal leden van het Bouwcampus-team onderdeel uitmaakt van de verschillende ontwikkelteams.  

In de samenwerking met het COB en de koplopergemeenten worden innovatieve projecten uitgewerkt. Het verticaal Kabel en Leidingensysteem (VKLS) van de gemeente Leiden en het uitwerken van Algoritmen voor optimaal ruimtelijk gebruik in Rotterdam zijn er twee van. Bovendien wordt samen met KOBO, het GPKL en Bouwend Nederland een coalitie gevormd om studenten op projecten en ontwikkeltrajecten in ondergrond in te zetten. 

Cocreatie

De opgedane kennis uit lokale praktijkprogramma’s wordt vertaald naar een routekaart. Hiervoor zijn we op zoek en in gesprek met ervaringsdeskundigen. Het komen tot een routekaart vergt tussenstappen. Met die reden is de catalogus Herinrichting Stedelijke Ondergrond gepubliceerd, met daarin praktijkvoorbeelden van integrale samenwerkingen. Om de kennis over de praktijkvoorbeelden te verdiepen worden interviews afgenomen. De catalogus en verdiepende interviews geven input voor de routekaart.

Concretisering

Het afgelopen jaar hebben Zoetermeer, Tilburg en Leiden toegezegd om een lokale coalitie op te starten in hun gemeente. Deze coalities ontwerpen en ondertekenen eerst een gezamenlijk convenant en vervolgens stellen zij projecten vast om uit te voeren op een toekomst-vaste manier.

Trajectresultaten

Integrale samenwerking Almere

Objecten en/of locaties

Centrumgebied Almere 

Betrokken partijen

  • Gemeente Almere
  • Lokale netbeheerdes (i.i.g. Liander & Vitens)
Integrale samenwerking Zoetermeer

Objecten en/of locaties

Voorzieningsgebied gemeente Zoetermeer 

Betrokken partijen

  • Gemeente Zoetermeer
  • Dunea
  • Stedin
  • Mijn aansluiting
Integrale samenwerking Tilburg

Objecten en/of locaties

Bestaand samenwerkingsconvenant opschalen naar ketensamenwerking in volledig voorzieningsgebied gemeente Tilburg.

Betrokken partijen

  • Gemeente Tilburg
  • Brabant Water
  • Enexis
  • Mijn aansluiting
Diep Integrale Leidingen Tunnel (DILT)

Objecten en/of locaties

  • Rotterdam 
  • Amsterdam

Betrokken partijen

  • Gemeente Rotterdam
  • Gemeente Amsterdam
  • Rotterdam Engineering
  • Sweco
Verticaal Kabels en Leidingen Systeem (VKLS)

Objecten en/of locaties

Inrichten living lab om het concept in werkende situatie te monitoren op het waarmaken van de beoogde meerwaarde en de benoemde belemmeringen.

Betrokken partijen

  • Gemeente Leiden
  • Dunea
  • Liande

 

City Deal Openbare Ruimte

Objecten en/of locaties

Praktijkcases die gekozen worden vanuit de City Deal; mogelijk Apeldoorn en Amersfoort.

Betrokken partijen

  • City Deal Openbare Ruimte
  • Mijn Aansluiting
  • Apeldoorn
  • Amersfoort
  • Liander
  • Vitens
  • Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW)
  • Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Transitieresultaten en -lessen

  • Zien is geloven! Zorg ervoor dat op afzienbare tijd deelresulta ten getoond worden door enthousiaste betrokkenen, in plaats van jaren onzichtbaar werken aan een ver weg liggend einddoel. Maak mensen ambassadeur!
  • Succes valt of staat bij de effort en gedrevenheid van de personen in de coalitie en hun positie in de organisatie.  Mandaat van de top is nodig, waarbij afwijken van bestaande werkprocessen toegestaan moet worden en een verbod moet komen op uitvoeren zonder samenwerking.  
  • Samenwerking tussen organisaties is nodig. Het begint met individuen die elkaar vinden en het op gang brengen. Dit moet je formeel bekrachtigen vanuit hoger management voor de continuïteit.  
  • Iedereen heeft een andere afbakening van wat wel en niet meegenomen moet worden bij meer integraal werken. Dit is een belangrijke discussie om te hebben binnen een samenwerking.  
  • De samenwerking tussen organisaties lukt pas als je de mensen op hetzelfde ‘niveau’ bij elkaar brengt: op strategisch, tactisch en operationeel niveau. De overgang van plannen van het ene naar het andere niveau zorgt voor uitdagingen.  
  • Betrek mensen vanuit verschillende expertises, om de blik op integraal werken te verbreden.  
  • Als iets ambtelijk goed ontvangen is, hoeft het niet zo te zijn dat de mensen in de praktijk het ook omarmen.  

Wil jij ook op een coalitie organiseren in jouw regio? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Young Professionals Netwerk

De Bouwcampus coördineert, met specifiek daarvoor beschikbaar gesteld budget van Rijksvastgoedbedrijf, de samenwerking tussen verschillende brancheorganisaties. Het doel van het netwerk is om young professionals samen te laten denken en doen:

  • Wij staan aan de lat voor de organisatie van het netwerk;
  • We financieren gedeeltelijk de activiteiten van partnerpartijen die open worden gesteld voor de gehele keten;
  • Gezamenlijk organiseren we activiteiten;
  • We betrekken young professionals bij trajecten van De Bouwcampus.

Primair belang voor De Bouwcampus is het bereiken van een andere doelgroep en actief betrekken bij de trajecten. We zien nu regelmatig dat young professionals (eindfase studie t/m 35 jaar) niet worden uitgenodigd voor sessies, terwijl de mix tussen young professionals en professionals ons inziens erg waardevol is. Daarnaast zien we graag meer crossovers tussen de verschillende organisaties, waardoor medewerkers in aanraking komen met andere (young) professionals binnen de keten. Die behoefte blijkt ook te bestaan bij andere (branche)organisaties die zich veelal richten op medewerkers van hetzelfde soort organisaties.

De aangesloten partijen

  • TVVL
  • Bouwend Nederland
  • NEVAP
  • Jong Rijksvastgoedbedrijf
  • Techniek NL
  • NEPROM
  • Koninklijke NLingenieurs
  • Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus
  • Jong IenW (Rijkswaterstaat)
  • NGinfra
  • Platform WOW
  • Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud
  • Delegeren, denken, doen (Rijkswaterstaat, Arcadis, BAM en TBI)

Er is nadrukkelijk geen inhoudelijke afbakening van partijen die wel of niet mogen meedoen. Afhankelijk van de inhoudelijke opgaven waaraan wordt gewerkt zullen nodigen we actief partijen uit. Voor de aangesloten partijen is een besloten LinkedIn groep ingericht, waarin uitnodigingen voor bijeenkomsten met elkaar gedeeld worden.

Waar staan we nu?

In 2021 is een werkend samenwerkingsverband opgezet. Momenteel zien we de samenwerking als een ‘paraplunetwerk’; oftewel een overkoepelend netwerk waaronder alle brancheorganisaties in de bouwketen kunnen en mogen vallen. Ook is contact gelegd met Hans Wamelink (TU Delft) om vanuit De Bouwcampus-trajecten vraagstukken te formuleren voor masterstudenten. Zij gaan daar dan gedurende drie maanden mee aan de slag. In 2022 wordt daar concreet in het opleidingsprogramma invulling aan gegeven. Daarnaast worden gezamenlijke activiteiten voorbereid rondom thema's die belangrijk zijn voor de organisaties en hun doelgroepen.

Stakeholders aan het woord

Dit is waarom zij een transitietraject laten aanjagen door De Bouwcampus.

De Bouwcampus brengt mensen van kennisinstellingen, bedrijven, organisaties en overheden uit de keten bij elkaar en ondersteunt groepen in verschillende trajecten. Betrokkenen van binnen en buiten de bouwsector delen ervaringen zodat iedereen daar profijt van heeft. Om een zo groot mogelijke impact te realiseren, werkt het Bouwcampus-team samen met partners van binnen en buiten de bouwsector.

Mayra Rijkse directeur NEVAP

samenwerkingspartner Young Professionals-netwerk

"We werken vanuit NEVAP nauw samen met De Bouwcampus in het Young Professionals-netwerk. We weten elkaar goed te vinden en daarmee verloopt de samenwerking voorspoedig. Dat komt omdat we dezelfde visie hebben en doelen willen bereiken, evenals de andere betrokken partijen, zoals NLingenieurs, Jong Bouwend Nederland, TechniekNL en TVVL. Samen maken we de bomen weer zichtbaar in het bos. We zorgen ervoor dat de sector jongeren aanspreekt en dat ze overzicht en inzicht krijgen in de keten. In 2022 organiseren we een gezamenlijk event, het eerste wapenfeit van de samenwerking. De meerwaarde van De Bouwcampus hierin is de brede visie en het uitgebreide netwerk. Ik zie daarin een gedeeld DNA met NEVAP; we zijn netwerkorganisaties zonder oogkleppen."

Rolf Koops directeur BuildinG Groningen

samenwerkingspartner innovatienetwerk CO2-Neutrale Woningrenovatie

"De regionale innovatiehubs hebben elkaar gevonden in den lande, en dat is in belangrijke mate te danken aan de voortrekkersrol van De Bouwcampus. Informeel lagen er wel contacten met de verschillende hubs in Nederland, maar dankzij het proactief verbinden van deze campussen en door daarin actief het voortouw te nemen, heeft De Bouwcampus een essentiële functie binnen dit netwerk. In de regio’s zijn we hartstikke druk met onze eigen agenda en onze eigen activiteiten. We hebben allemaal uiteraard de notie dat we zaken moeten delen, maar komen daar in de praktijk - met alle drukte en financieel-organisatorische druk - net te weinig aan toe. Met de hulp van De Bouwcampus zijn we daarin nu op de goede weg."

Dinant te Brinke directievoorzitter BAM wonen

"De slag naar industrialisatie is nodig om onze bouwcapaciteit te vergroten en de woningnood te verminderen. Wij willen voorzien in betaalbare en duurzame woningen. Continuïteit van de bouwproductie is hierbij van wezenlijk belang. De Bouwcampus vervult een belangrijke aanjagersrol en brengt de juiste partijen bij elkaar om door middel van vraagbundeling van corporaties zogenaamde bouwstromen te creëren. De optelsom van bouwstromen gaat voor de continuïteit zorgen waar de bouwers om vragen. De Bouwcampus vervult hierbij een mooie verbindende rol tussen opdrachtgevers en -nemers die hen op het lijf geschreven is."

Jeroen Nagel adviseur circulaire economie Rijkswaterstaat

"De meerwaarde van een samenwerking onder de vlag van De Bouwcampus vind ik inhoudelijk de (bege)leiding van de professionele transitiemanagers en -experts. Maar bovenal waardeer ik de synergievoordelen die het brengt met soortgelijke trajecten binnen het thema in andere sectoren of op andere thema’s in de eigen sector." 

Frederieke Sedee adviseur Ochtendmensen | Nationale Politie

in-kind medewerker opgave Verduurzaming Gebouwen en Omgeving

"De afgelopen 1,5 jaar heb ik mij als in-kind medewerker namens de Nationale Politie in mogen zetten op de trajecten ‘Industrialisatie Woningbouw’ en ‘Adaptief en Flexibel Vastgoed’ bij De Bouwcampus. De stip op de horizon in de transities van de opgave Verduurzaming Gebouwen en Omgeving is duidelijk. De weg ernaartoe staat niet vast. Steeds weer neem je de ‘buitenwereld’ mee om tegelijk te reflecteren op je eigen handelen. Dat maakt dat De Bouwcampus een unieke positie inneemt in de sector. Als netwerkorganisatie is De Bouwcampus vertegenwoordigd bij alle stakeholders; we zitten niet met één partij aan tafel, maar met allen. Inclusief publiek opdrachtgeverschap om echt tot concrete oplossingen en daarmee veranderingen te komen: met opschaling en versnelling als gevolg."

Anne Koning gedeputeerde wonen Provincie Zuid-Holland

"We delen de visie van De Bouwcampus dat industrialisatie van de woningbouw één van de oplossingen is voor het woningtekort. Tot 2030 komen er in Zuid-Holland zo’n 200.000 woningen bij; ruim een vijfde van de landelijke opgave. Door meer en structureler in te zetten op industrialisatie van de woningbouw, kunnen we de bouw van deze woningen versnellen. Daarom heeft de provincie Zuid-Holland samen met De Bouwcampus en de Verstedelijkingsalliantie de campagne #Zetdewoningbouwaan gelanceerd. Samen met andere partijen (zoals NEPROM, Bouwend Nederland en Aedes) werken we aan een versnellingsaanpak voor bestuurlijke besluitvorming om met betrokkenen tot doorbraken en uiteindelijke realisatie te komen. Een van de resultaten is de bundeling van vraag- en aanbod en continue bouwstromen, zoals Bouwstroom Haaglanden."

Mark Janssen Lok strategisch omgevingsmanager Dunea

"We zijn blij dat De Bouwcampus is aangesloten bij de coalitie in Zoetermeer, omdat we nu écht bezig zijn met het toekomstbestendig maken van de samenwerking in de stedelijke ondergrond. De Bouwcampus jaagt wat mij betreft aan, structureert het overleg tussen de partijen en voelt op de juiste manier aan hoe het gesprek gevoerd moet worden. Daarmee brengt De Bouwcampus een bepaalde energie die we vanuit de individuele partijen niet altijd aan tafel krijgen, maar met deze collectieve aanpak wel aanzet tot actie."

Bas Holten strategisch omgevingsmanager Provincie Zuid-Holland

"De samenwerking met De Bouwcampus in het opschalingstraject Industriële Woningbouw werkt als vanzelf omdat we vanuit wederzijdse energie optrekken en samenwerken, vanuit een rotsvast geloof dat dit ertoe doet. Het blijkt ook dat we in deze samenstelling erg goed in staat zijn de link met de dagelijkse praktijk te maken en elkaar daarin ondersteunen en op die manier niet alleen voor dit project maar ook aan een duurzame relatie voor de langere termijn bouwen."

Ellis ten Dam business unit directeur Royal HaskoningDHV)

coalitiepartner

"Het delen van kennis en ervaringen in het grote netwerk van De Bouwcampus helpt ons om versnelling aan te brengen in onze ambities om de samenleving beter te maken. Op het gebied van duurzaamheid, circulariteit en energietransitie is zoveel te doen dat iedereen elkaar nodig heeft. Daarmee sluit onze ambitie naadloos aan op die van De Bouwcampus. Met elkaar geven wij invulling aan ‘Enhancing Society Together’." 

Gertjan de Werk projectleider City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen

"Ik zie De Bouwcampus als de onafhankelijke en pre-concurrentiële plek waar je op inhoud én ambitie elkaar kunt treffen om de grote transities werkelijk met alle stakeholders te bespreken en besluiten."

Word ook partner!

Toon je betrokkenheid en steun de activiteiten van De Bouwcampus

  • Met een jaarlijkse financiële bijdrage.
  • Met het aanbieden van personeel of middelen.
  • Met het neerleggen van een transitievraagstuk bij De Bouwcampus inclusief financiële of in kind bijdrage.

Werkwijze

Zo werkt De Bouwcampus aan transities

De Bouwcampus helpt de bouwsector met veranderen om meer maatschappelijke waarde te leveren.

Wij zien dat de bouwsector een cruciale rol heeft bij de grote maatschappelijke transities naar een duurzame leefomgeving en willen hieraan bijdragen door de transitie in de bouwsector te versnellen. Onze droom is dat de huidige bouw- en vervangingsopgave betaalbaar, circulair, schoon, groen, met minimale hinder en toekomstbestendig wordt gerealiseerd. Dit vraagt een radicale schaal- en kwaliteitssprong in de bouwwereld, dus omslagen in manieren van doen, denken en organiseren. Wij volgen deze nieuwe ontwikkelingen en jagen ze aan.

De Bouwcampus richt zich op drie urgente, actuele en complexe maatschappelijke opgaven

Betaalbare, betrouwbare en duurzame vervanging en renovatie van infrastructuur

Het einde van de levensduur van onze infrastructuur is in zicht. De komende decennia moeten vele duizenden bruggen, sluizen en viaducten vernieuwd of vervangen worden. Met de huidige werkwijze en resources is dit niet haalbaar, het moet versneld anders.

Verduurzaming van gebouwen en omgeving naar een CO2-neutrale en toekomstbestendige woon- en werkomgeving

Ruim 7 miljoen woningen en 1 miljoen utiliteitsgebouwen moeten getransformeerd worden tot energiezuinige gebouwen met duurzame energievoorziening. Daarnaast ligt er een grote nieuwbouwopgave van 100 duizend woningen per jaar. Met de huidige werkwijze en resources is dit niet haalbaar, het moet versneld anders.

Betaalbare, praktische en toekomstvaste herinrichting van de stedelijke ondergrond

In vrijwel alle binnensteden van Nederland zijn er problemen met de inrichting van de ondergrond. Herinrichting en een andere aanpak zijn noodzakelijk om de overlast voor de omgeving structureel te minimaliseren en ondergronds ruimte te maken voor vervanging en nieuwe zaken als klimaatadaptatie, energietransitie, afval, 5G, groenvoorziening, et cetera.

Voor elke opgave pakken wij trajecten op waarmee wij willen laten zien dat duurzaam bouwen kan worden opgeschaald. Een traject bestaat uit meerdere concrete bouwprojecten die leiden tot nieuwe bouwstromen.

De Bouwcampus organiseert hiervoor samenwerkingen over de grenzen van branches, organisaties en uitvoeringsniveaus heen. De Bouwcampus is de schakel tussen de gevestigde orde en vernieuwers en tussen beleidsmakers en uitvoerders. Wij geven koplopers en inspiratoren ruimte en zorgen dat de sector als geheel kan volgen. Iedere deelnemer heeft zelf baat bij de samenwerking en brengt de samenwerking als geheel verder.

De bouwprojecten en bouwstromen komen meestal van publieke opdrachtgevers. De Bouwcampus brengt op unieke wijze verschillende lagen bij elkaar om de nieuwe bouwstromen mogelijk te maken en te bestendigen. Opdrachtgevers, bouwbedrijven, innovatoren, kennisinstellingen en andere spelers in de bouwketen op zowel operationeel als strategisch en bestuurlijk niveau verbinden zich aan de transitiedoelstellingen van het traject. Ze gaan samen de uitdaging aan. Deze coalities vormen het fundament van een traject. Coalities werken via co-creatie aan concretisering. Binnen een traject kan elke deelnemer op basis van gelijkwaardigheid zijn of haar perspectief delen en bijdragen aan de vernieuwende manier van werken in het concrete bouwproject.

De Bouwcampus blijft de nieuwe bouwstromen volgen en analyseren. Vaak zijn systeemaanpassingen nodig om succesvolle pilots op te schalen. De Bouwcampus helpt de coalities bij het ontwikkelen van nieuwe aanbestedingsprocedures, samenwerkingsvormen, vergunningstelsels, businesscases et cetera. Zo kunnen die beloftevolle nieuwe werkwijzen zich makkelijker en sneller verspreiden.

Bestuursleden aan het woord

Theo Winter

  • bestuurslid De Bouwcampus
  • Raad van Bestuur Dura Vermeer

"We zetten weer een stap in de volwassenheid van De Bouwcampus"

Theo Winter is sinds 2019 bestuurslid van De Bouwcampus. Binnen ons bestuur vertegenwoordigt hij ‘de markt’ én hij heeft de rol van penningmeester. Vanwege zijn dagelijkse rol bij Dura Vermeer, m.n. in de divisie Infra, is het vrij vanzelfsprekend dat Theo met name nauw betrokken is bij de opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur bij De Bouwcampus.

Minder praten, meer doen

“De laatste paar jaar is bij De Bouwcampus meer aandacht voor de praktische toepasbaarheid van mogelijke oplossingen en innovaties. Er wordt niet alleen gepraat, er wordt gedáán. We geven - samen met coalitiepartijen - een impuls om stappen te maken in de transitie, dat geldt voor alle drie de opgaven waar De Bouwcampus zich mee bezighoudt. Ik gaf vorig jaar aan dat dit een fundamentele wijziging van onze koers was, en inmiddels is dat nóg concreter geworden. Heel binnenkort kan iedereen via de site van De Bouwcampus terecht op zogeheten Dashboards. Daar vind je - in het geval van de opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur - alle informatie met betrekking tot seriematige aanpak. Want inmiddels weten veel mensen wel dat het project-voor-project realiseren van de vervangings- en renovatieopgave niet haalbaar is, maar speelt vooral de vraag ‘hoe’ zij aan de slag kunnen met portfolio’s, zowel bij de markt als bij opdrachtgevers. De kennis, ervaring en het netwerk om daar mee verder te komen maakt De Bouwcampus toegankelijk met onder meer het Dashboard. Ontzettend praktisch!” 

Het delen en gebruiken van informatie wordt steeds meer omarmd

Terugblikken op mijlpalen uit het vorige jaar is typisch iets wat je in een jaarverslag doet. Ook Theo neemt ons mee naar een succes uit 2021: “We hebben op meerdere vlakken resultaten geboekt; we zien lokale coalities ontstaan die zich integraal bezighouden met de ruimte onder de grond, er zijn grote stappen gemaakt in de verduurzaming van gebouwen en portfoliodenken in de infra is meer en meer aan de orde. Maar wat ik vooral zie is de ontwikkeling die we gemaakt hebben op het vlak van informatie. Als persoon A informatie inbrengt, is het pas succesvol als persoon B er ook iets mee kan én er iets mee doet. Dit is aantoonbaar meer aan de orde sinds we daar meer focus op hebben: de lessen die Amsterdam leert, worden toegepast in Den Haag en die van Rijkswaterstaat in de provincie Noord-Holland. Ook in mijn eigen werk bij Dura Vermeer valt mij op dat lessen uit discussies over bijvoorbeeld twee-fasen-contracten in Noord-Holland terugkomen in Noord-Brabant. Deze processen kostten vroeger jaren, maar nu wordt het delen en gebruiken van informatie steeds meer omarmd. Het is wat De Bouwcampus laat zien en waar het voor staat. Immers, De Bouwcampus is voor iedereen en zorgt voor toepasbaarheid en toegankelijkheid van kennis waardoor we daadwerkelijk een versnelling realiseren.”

Gaat zich dit nog verder ontwikkelen in 2022, wat mogen we daarvan verwachten? “In ieder geval dat een ambtenaar van een willekeurige kleine gemeente het Dashboard van De Bouwcampus weet te vinden, wanneer hij met de vervanging van 5 of 10 fietsbruggen in zijn maag zit. Hij kan daar terecht met zijn uitdaging en weet wie hij vervolgens kan bellen.” 

Betekent dat een veranderende rol voor De Bouwcampus? “Nee, we zetten hiermee juist een stap verder in de volwassenheid van onze netwerkorganisatie.”

Versnelling in transitie

We zijn bezig om op het scherpst van de snede ons werk uit te voeren en tegelijk blijven we bezig met waar we over vijf of tien jaar willen staan in de transitie. Als je dat niet doet, word je continu geregeerd door zaken die ons overkomen. Dat is nu actueler dan ooit, vooral politiek gezien. Veel was zo eenvoudig te voorkomen geweest (denk aan de Haringvlietbrug). Al was het alleen al door heel doelgericht de juiste mensen bij elkaar te brengen. Dat is wat De Bouwcampus doet en waar ik blij van word; mensen en ideeën bij elkaar brengen om dan via een polderlandschap te komen tot optimale bruikbare toepasbare oplossingen waardoor er een versnelling ontstaat in transitie.”

Bestuursleden aan het woord

Rob Haans

  • bestuurslid De Bouwcampus
  • bestuursvoorzitter De Alliantie

Een gaaf idee moet ook gerealiseerd worden; daar zit het interessante snijvlak.

Als bestuursvoorzitter van De Alliantie is Rob Haans al jaren lid van het Opdrachtgeversforum voor de Bouw. Toen de oproep voor een nieuw bestuur voor De Bouwcampus zich vanuit dat gremium voordeed, aarzelde Rob geen moment: "Het is voor mij de plek waar je aan scale-up werkt. Hier vindt de praktische vertaling van het denken naar het doen plaats. En dat vind ik de leukste plek die er bestaat, omdat je verplicht wordt 'anders' te denken en te doen. En omdat er een brug geslagen wordt tussen de innovaties en de praktijk. Daar heb je mensen en partijen bij nodig die enthousiast zijn om hun cases in te brengen. Dat proces gebeurt bij De Bouwcampus: precies op het grensvlak van slimme dingen bedenken en met die innovaties tot oplossingen komen voor de lange termijn, samen met de overheid, marktpartijen en kennisinstellingen."

Het is een kwestie van doen, doen en nog eens doen

Op de vraag hoe dit soort processen voor verandering kunnen zorgen, zegt Rob: "Het gaat niet alleen over 'een effectieve innovatie', 'technische productie' en 'opdrachtgeverschap', maar meer nog over de ontvankelijkheid binnen organisaties en de belangen die er zijn om die innovatie toe te passen. We hebben het over cultuurverandering, de ruimte geven aan vernieuwing, het lerend vermogen van een organisatie en ook zeker over een gevoel van urgentie om te veranderen. Ik gebruik hiervoor de metafoor 'the carrot & the stick', waarbij de carrot staat voor de nice to have; kijk eens wat een geweldige innovatie. En de stick staat voor de need to have: als we het niet doen, hebben we een probleem."

En als mensen uiteindelijk het belang van verandering inzien, hoe komt men dan tot opschaling? "Volgens mij is dat een kwestie van doen, doen en nog eens doen. Dat is waar scale-up om draait, door te doen kom je tot opschaling en versnelling. Overigens: daarin is het zeker van belang ruimte te geven om te falen, dat is onderdeel van het leerproces."

Een wereld tussen ‘wens’ en ‘feitelijk handelen’

Terugkijkend op 2021 stipt Rob het traject Industriële Woningbouw aan, omdat hij daar een stevige ontwikkeling ziet, vooral op dat lerend vermogen. "Ik zie steeds meer actie op bouwstromen, zoals bouwstroom Haaglanden. De Bouwcampus zit daar behoorlijk tussen, op veel plekken. Het feit dat deze nu in veel meer regio’s in Nederland worden opgezet, zegt veel. Het vergt van partijen dat ze uit hun eigen praktijk moeten stappen, soms moeten standaardiseren en niet perse hun programma van eisen meekrijgen. Dat kan leiden tot confrontaties met de werkelijkheid, zoals in Eindhoven het geval was. Hoewel was gesteld dat de vergunningen op dezelfde wijze zouden worden behandeld en toegekend in de gemeenten rondom Eindhoven, werd dit niet goed toegepast. Dat is een enorm leerpunt dat nu omarmd is; je ziet dat nu vorderingen worden gemaakt. In feite zijn deze lessen zeer waardevol in de transitie; tussen de wens en feitelijk handelen zitten vaak veel stappen."

‘Als je geen fouten maakt, heb je niet genoeg geprobeerd’

"Ik denk dat het ook heel belangrijk is om die processen te blijven delen, om mensen mee te nemen. Stel dat je een opzichter bent, je bent gewend om met een schroevendraaier langs de kozijnen te gaan om te bepalen waar onderhoud gepleegd moet worden. Op een dag krijg je te horen dat jouw werk kan worden overgenomen door het gebruik van drones, die foto’s maken van de panden, en dat op basis van die foto’s kan worden bepaald of onderhoud nodig is. Dat is het abstracte verhaal dat je hoort. Je zult nauwelijks geneigd zijn mee te bewegen. Maar stel dat je meedraait in de pilot en de kans krijgt om dronepiloot te worden, om juist met jouw kennis met deze digitale data aan de slag te gaan, dan ben je wellicht sneller bereid, sterker nog, enthousiast, om je om te scholen en deze kans aan te pakken. Juist dat is een domein wat bij De Bouwcampus hoort; hier zijn de mensen bereid om te leren door te doen, fouten te maken (en niet wegmoffelen) en er lering uit trekken. Immers: als je geen fouten maakt, heb je niet genoeg geprobeerd. Maak je er te veel: leer je niet genoeg…"

Aandacht voor koppelkansen

Rob merkt op dat er heel veel gebeurt bij De Bouwcampus, op verschillende vlakken: van slim materiaalgebruik en het vormen van lokale coalities in de ondergrond tot biobased materialen en de portfolioaanpak. "Wat De Bouwcampus in 2021 meer heeft gedaan en wat ik in 2022 ook hoop te zien, zijn de koppelkansen. Focus is belangrijk, dat geldt ook voor de trajecten, maar soms moet je wel keuzes maken en dan is het goed te weten dat er ook een 'combinatie' gemaakt kan worden. Om het eenvoudiger te maken: je kunt kiezen tussen eten en drinken, maar het is verstandiger het allebei te doen. Zo is het ook voor de trajecten: je kunt kiezen voor focus op houtbouw of circulaire herontwikkeling, maar waarom niet allebei?"

Van intentie naar commitment; doe mee op die goede energie

"Voor 2022 wens ik nog meer accent op 'van intentie naar commitment'; dat partijen werkelijk intekenen, dat zij meedoen voor een bepaald volume bijvoorbeeld. We zien het in de bouwstromen gebeuren en dat gun ik op alle activiteiten in de verschillende opgaven. Aan de betrokkenheid van de transitiemanagers- en medewerkers op De Bouwcampus ligt het zeker niet: bevlogenheid is daar massief aanwezig. Daarom roep ik iedereen op om daar gebruik van te maken, vaar en doe mee op die goede energie!"

Bestuursleden aan het woord

Gerben Wigmans

  • bestuurslid De Bouwcampus
  • Concerndirecteur Stadsbeheer Rotterdam

De ondergrond is een van de belangrijkste onderwerpen in het beheer van de openbare ruimte.

Gerben Wigmans is sinds 2019 lid van het bestuur van De Bouwcampus en vanuit zijn rol bij de gemeente Rotterdam, vertegenwoordigt hij het publiekopdrachtgeverschap: "De directie en transitiemanagers houden ons op de hoogte van de ontwikkelingen en wij schakelen en sturen waar nodig. Zo leveren wij vanuit de gemeente Rotterdam een vak-expert op het gebied van herinrichting van de stedelijke ondergrond: Wil Kovacs."

Van catalogus naar Dashboard HSO

"De Bouwcampus heeft in 2021 behoorlijke stappen gemaakt in de opgave Herinrichting Stedelijke Ondergrond. Zowel op verbinding en aansluiting (coalitie) als op kennisdeling en actie (co-creatie en concretiseren)." Dit klopt inderdaad: aan het begin van het jaar is een online catalogus opgeleverd, die momenteel verder ontwikkeld wordt tot een omvangrijker – en vooral relevanter – dashboard. Iedereen die zich bezighoudt of wil houden met lokale coalities in de ondergrond, vindt hier zijn weg; zowel naar voorbeeldcases als naar de stappen die zij zelf kunnen maken om aan de slag te gaan. Het betreffende dashboard zal in Q1 van 2022 online staan. "Ik vind dit een zeer handige tool en passend bij de rol van De Bouwcampus: als netwerkorganisatie verbindt de stichting zich zodoende niet alleen in het fysieke veld, ook online wijst De Bouwcampus je de weg naar de personen en organisaties om je verder te helpen," stelt Wigmans.  

Aangesloten bij City Deal Openbare Ruimte

In 2021 is De Bouwcampus ook aangesloten bij de City Deal Openbare Ruimte, een partnerschap was de meest logische stap. "Vanuit het bestuur zien wij dat ook zo. We weten dat de komende jaren de openbare ruimte op de schop gaat. Het is onder meer nodig voor de vervanging en renovatie van infrastructuren en de herinrichting van de stedelijke ondergrond." City Deal Openbare Ruimte is in het leven geroepen om daar handelingsperspectief in te vinden: "De pijlers waarop dit samenwerkingsverband rust zijn dezelfde als die van De Bouwcampus. Heel begrijpelijk dat we de krachten dan ook bundelen en actief stappen zetten met elkaar richting nieuwe lokale coalities van o.a. gemeenten, netbeheerders en waterbedrijven met als doel een integrale aanpak onder de grond." 

TransitieMotor: lokale coalities in de ondergrond

Bovenstaande voorbeelden van online zichtbaarheid en samenwerkingen staan naast de ontmoetingen – al dan niet fysiek – die De Bouwcampus organiseert in de vorm van 'Transitiemotor: lokale coalities in de ondergrond'. Een reeks bijeenkomsten, elke derde donderdag van de maand om 16.00 uur waar praktijkervaringen en bewezen oplossingen van anderen worden gedeeld. "Dat is precies wat nodig is om mensen en organisaties in beweging te krijgen. En dan uiteraard met tools om de transitiedoelstelling te kunnen realiseren, voor zowel kleine als grote gemeenten."

Tijd versus resultaat

Wigmans maakt de kanttekening dat niet alles van de een op de andere dag gerealiseerd kan worden: "Aan de ene kant willen we allemaal graag concrete resultaten zien, aan de andere kant duurt het soms eenvoudigweg langer voordat er resultaat is om te delen. De weg naar het eindresultaat levert vaak ook veel resultaten en leermomenten op. Daarom hoop ik dat we in 2022 wederom mooie en stevige gesprekken hebben en faciliteren zodat we met die output waardevolle stappen zetten in de opgaven die er liggen."

Highlights
De belangrijkste gebeurtenissen in één oogopslag

Een dynamische club

Arthur Lippus

Transitiemanager

Atto Harsta

Transitiemanager

Bram Natter

Transitiemedewerker

Brigitte Berends

Transitiemanager

Calvin van Vliet

Communicatiemedewerker

Chris Aerts

Cindy Jahreis

Eventmanager

Donald Bezemer

Transitiemanager

Elien Rogaar

Transitie-expert

Ernst-Jan Luik

Financiële Controller

Gerben Wigmans

Bestuur: Bestuurslid

Wigmans

Bestuur: Bestuurslid

Hans Ouwerkerk

Communicatiemanager

Harald Versteeg

Transitiemanager

Henberto Remmerts

Transitiemanager

Ingeborg Ligtenberg

Transitiemanager

Ivonne Bulthuis

Transitiemanager

Leo Oosterveen

Transitiemanager

Majorie Jans

Bestuur: Bestuurslid

Jans

Bestuur: Bestuurslid

Mark Smelt

Transitiemedewerker

Michiel Damoiseaux

Transitiemanager

Mirko Pap

Transitiemedewerker

Nynke Sijtsma

Directeur

Olivier Lauteslager

Transitiemanager

Pepik Henneman

Transitie-expert

Rabiye Tokyay

Officemanager

Rob Konings

Transitiemanager

Rob Haans

Bestuur: Bestuurslid

Haans

Bestuur: Bestuurslid

Robert van Berkel

Transitiemedewerker

Theo Winter

Bestuur: Penningmeester

Winter

Bestuur: Penningmeester

Thijs Mackus

Transitiemanager

Tjerk Jaarsma

Transitiemedewerker

Tobias Verhoeven

Bestuur: Bestuurslid

Verhoeven

Bestuur: Bestuurslid

Wil Kovacs

Transitiemanager

Wytze Kuijper

Transitie-expert

Maak kennis met het Bouwcampus-team!

De Bouwcampus bestaat uit een groep enthousiaste mensen die zich ervoor inzet om de maatschappelijke meerwaarde van de bouwwereld te vergroten. 

Klik op de videoplayer om de interviews met enkele teamleden te bekijken.