Met verhalen, quotes, interviews en de resultaten van trajecten geven wij jou graag een beeld van het werk van De Bouwcampus anno 2022-2023.
Ik hou van taal. Met taal scheppen we werkelijkheden. Je kan namelijk alleen maar denken aan iets dat je ook in taal kan vatten. Omgekeerd geldt ook dat (de rijkheid van) je taal bepalend is voor (de rijkheid van) je denken en je voorstellingsvermogen.
Binnen de bouw- en infrasector heeft ‘onze taal’ een stevige ingenieursklank: we ‘slaan piketpalen’, ‘rollen trajecten uit’ en ‘bewaken met dashboards’ de voortgang. Daarin schuilt zowel de charme als de idealen van “blauwdrukdenken”: een maakbare en kenbare wereld. Een wereld waarin vooral expertise telt. Waarden als orde, efficiëntie en voorspelbaarheid staan in deze wereld hoog in het vaandel. En, laten we eerlijk zijn, dat heeft ons inmiddels al veel gebracht.
Dit wereldbeeld heeft echter ook een schaduwkant, dat steeds minder past bij de uitdagingen waar wij voor staan. De vraagstukken die nu gelden, kunnen we immers niet langer lineair benaderen, laat staan vooraf helder begrijpen. De wooncrisis en de energiecrisis zijn nu benoemd. De vraagstukken rondom materialen duiden we nog niet aan met crisis, maar toch. Oplossingen in die complexe en ambigue context leer je eigenlijk pas echt inzien door eraan te werken. Ze zijn per definitie tijdelijk en vereisen onderweg voortdurend onderhoud, bijschaven en updaten. Dit vraagt voor betrokkenen om een nieuwe en gedeelde taal. Dat is belangrijk om met elkaar te praten over de uitdagingen die er zijn. Maar ook om de gekozen aanpak op de juiste wijze te interpreteren en helderheid te hebben over de volgende stappen die we met elkaar willen zetten.
Als we het met elkaar hebben over een volgende stap, valt niet zelden het woord ‘opschalen’. Velen associëren ‘opschalen’ immers met het bereiken van groei of grootschaligheid. Bijvoorbeeld van 5 objecten in een pilot ‘opschalen’ naar 50 of misschien zelfs 500 en meer. Een dergelijke blik op opschaling vertelt echter maar een deel van het verhaal. Het gaat namelijk naar mijn idee voorbij aan het feit, dat vernieuwingen niet altijd eenvoudig ‘schaalbaar’ zijn. Het gaat immers om het beter, gezamenlijker, wijdverbreider en/of gestructureerder aanpakken van complexe maatschappelijke opgaven. Daar komt van alles bij kijken. Het is geen louter technisch vraagstuk maar veel meer een sociaal-technisch-politiek veranderproces. Dit vraagt om een meervoudige blik op opschalen. Een blik die ook meer behelst dan alleen het laten groeien in termen van aantallen van een initiatief. Er spelen immers ook allerlei zaken buiten het oorspronkelijke initiatief. Zo moet er een verbinding komen met andere plekken. Maar het vergt verder ook een aanpassing van institutionele factoren. En ten slotte - zeker niet om te onderschatten - vraagt het om een cultuurverandering zodat mensen nieuwe dingen ‘normaal’ gaan vinden. Binnen De Bouwcampus vatten we dit geheel samen met vier v’s: vermeerderen, verspreiden, verankeren en verleggen.
We hebben ons voorgenomen om daar in 2023 grote stappen in te gaan zetten. Dat vraagt ook om toewijding. Tempo zal dan zeker volgen.
Hopelijk biedt deze De Bouwcampus in Beeld jou weer veel inspiratie en concrete handvatten en trajecten om actief aan mee te werken. Maar bovenal om met elkaar de 4 V’s naar de praktijk te vertalen.
Nynke Sijtsma
Van idee naar uitvraag aan de hand van concrete vraagstukken
Zorgen dat de V&R opgave uitvoerbaar en betaalbaar wordt én dat de realisatie ervan integraal is, zodat de (vele) maatschappelijke doelen maximaal worden meegenomen.
Deelnemers van een groot aantal organisaties uit de hele infraketen:
Deelnemers van een groot aantal organisaties uit de hele infraketen:
Deelnemers van een groot aantal organisaties uit de hele infraketen:
In de Open Leeromgeving delen opdrachtgevers en marktpartijen hun praktijkervaring met seriematig werken. De Bouwcampus hanteert hierin als uitgangspunt dat een meer seriematige aanpak leidt tot efficiëntie en continuïteit in bouwstromen en daarmee de maatschappelijke doelstellingen worden behaald. Daarom zijn in 2022 drie werkgroepen voor beweegbare bruggen, sluizen en gemalen georganiseerd. Deze werkgroepen, met daarin meer dan 100 professionals uit de hele infraketen, hebben gezamenlijk een aanvalsplan met concrete acties opgeleverd. Dit aanvalsplan is visueel weergegeven in een praatplaat met uitgebreide toelichting. De uitkomsten nemen de betrokken partijen mee in hun toekomstige werkzaamheden.
Voor deze partijen kan het aanleiding zijn om samen te werken met opdrachtgevers en/of marktpartijen.
Voor opdrachtgevers kan het aanleiding zijn om de wijze van marktbenadering en uitvraag aan de markt aan te passen.
In 2023 zoeken we het brede publiek en starten we een grote campagne om de bouwwereld in beweging te krijgen aan de hand van het aanvalsplan. Dit begon met een grote terugkoppelingssessie op 9 februari, waarin alle 100+ deelnemers van de verschillende werkgroepen samenkwamen en de resultaten onderling werden gedeeld.
In deze werkgroep stond het kunstwerk beweegbare bruggen centraal. Aan de hand van een casus van Gemeente Rotterdam, bestaande uit 61 beweegbare bruggen, zijn verschillende ideeën uitgewerkt tot een aanvalsplan. De deelnemers hebben zich gebogen over ideeën, zoals een open dialoogkeuken, waarbij de keten met elkaar in gesprek gaat en het lerend vermogen centraal staat. Nu wordt gewerkt aan een handreiking om eigenaren van kunstwerken te helpen om tot een slimme serie te komen. En een manier om minder tijd aan aanbesteden kwijt te zijn en teams van specialisten langdurig in te zetten.
Alle ideeën van de werkgroep beweegbare bruggen hebben we hier voor je op een rijtje gezet.
In deze werkgroep stond het kunstwerk sluizen centraal. Hier is onder andere het idee uitgewerkt om een legosluis te hanteren, om zo de productiviteit te verhogen en een eenduidig areaal voor asset managers te creëren. Ook in deze werkgroep is gekeken hoe slimme series gemaakt kunnen worden door middel van een voorspelbaar programma en hoe in een vroeg stadium de focus op samenwerking gelegd kan worden.
Alle ideeën van de werkgroep sluizen hebben we hier voor je op een rijtje gezet.
In deze werkgroep stond het kunstwerk gemalen centraal. Er zijn ideeën uitgewerkt met betrekking tot een standaard gemaal, de opgave beter in beeld krijgen, langdurige samenwerkingen, het uniformeren van eisen van opdrachtgevers en het creëren van continuïteit in bouwstromen.
Alle ideeën van de werkgroep gemalen hebben we hier voor je op een rijtje gezet.
De uitkomsten van de werkgroepen zijn vertaald in een praatplaat. Hierin staan de huidige en gewenste situatie weergegeven, met daarbij de tools en manieren om deze verschuiving plaats te laten vinden. Bekijk en download de praatplaat hier. En lees meteen de toelichting.
De input uit de drie werkgroepen heeft geresulteerd in een aanvalsplan met daarin concrete voorstellen hoe het anders kan op nationale schaal, vertaald naar handelingsperspectief voor diverse soorten opdrachtgevers en marktpartijen. Het aanvalsplan wordt in de loop van 2023 gedeeld met het bredere publiek, waarna een campagne wordt gestart om de bouwwereld in beweging te krijgen.
Transitielessen
Spreekt het ontwikkelen van meer seriematig werken je aan en wil je meedenken én vooral meedoen in 2023? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!
In co-creatie met betrokkenen uit de markt, overheid en kennisinstellingen zijn de vijf belangrijkste hindernissen naar voren gekomen die een obstakel zijn voor het opschalingsperspectief.
Industrialisatie is een middel om een aantal dilemma’s in de bouw structureel op te lossen. De woningbouwcrisis biedt de kans om via industrialisatie de bouw te versnellen, te verduurzamen, de arbeidsproductiviteit te verhogen, gezond rendement te behalen en continu te vernieuwen. De Bouwcampus jaagt de transitie naar duurzaam bouwen aan. Wij anticiperen op schaarste in woningen, arbeidskrachten, ruimte en grondstoffen. Alleen een systemische vernieuwing leidt tot industrialisatie en de daarmee verwachte versnelling van woningbouwontwikkeling en –productie, verduurzaming (biobased en circulair) en kostenreductie. Een kritisch continu volume is nodig om dit ingrijpende transitieproces op gang te brengen.
Onze transitiedoelstelling is daarom 50% industriële woningbouw (IW) in 2030. Als dit lukt, heeft industrialisatie significant bijgedragen aan het oplossen van de huidige woningbouwcrisis. En het lukt als wij nu samen kiezen voor een industrieel ontwikkel- en realisatieproces; oftewel vergaande industrialisatie van de woningbouw!
Vergaande industrialisatie (automatiseren, digitaliseren en robotiseren) biedt diverse mogelijkheden om de acute kwantitatieve en kwalitatieve woningnood op te lossen. De Bouwcampus heeft als doel om snellere en bredere inzet van de industriële productiecapaciteit van innovatieve en efficiënte bouwvormen, zoals flexibele systeem-, of modulebouw, in heel Nederland te bereiken. Het traject is vormgegeven aan de hand van vijf actielijnen:
Het transitieteam Industriële Woningbouw pakt de complexe maatschappelijke opgave aan door in co-creatie met belanghebbende stakeholders een sociaal-technisch en politiek veranderproces aan te jagen én opschaalbaar te maken voor de noodzakelijke versnelling.
In 2022 is de IW Interventie Brigade opgericht. De Brigade bestaat uit een diverse groep mensen met brede kennis. Deze kennis zorgt voor efficiënte processen in de industriële woningbouw. Zo versnelt de bouw van woningen naar een periode van maximaal 3 jaar praten en 3 maanden bouwen. De Brigade intervenieert in het ontwikkelproces van projecten met meer dan 50 woningen. In een beproefde 24-uurs co-creatie sessie maakt de Brigade oplossingsrichtingen voor process efficiency concreet en laat zien hoe industrialisatie het project verder kan versnellen en verduurzamen. In november hielp de Brigade de gemeente Texel met voortbouwen op hun ervaringen van flexibel bouwen in Buurtskap de Tuunen. Momenteel staat een interventie bij de gemeente Wijchen op het programma, waarbij de Brigade begin maart zal interveniëren op een traditioneel woningbouwproces. En de voordelen van industrieel bouwen in kaart brengt.
Het Landelijk Bouwstromen Overleg is opgestart, waarbij kennis, kunde en ervaringen gedeeld worden om zowel de bestaande bouwstromen te optimaliseren als opstartende bouwstromen goed te organiseren. De kennis en ervaringen vanuit lopende bouwstromen wordt verder ontwikkeld en verspreid. Tevens wordt het belang van verduurzaming van bouwstromen verkend en geïntegreerd.
Om het woningtekort op te lossen wordt ook steeds meer gekeken naar het toevoegen van woningen in bestaande wijken. De Bouwcampus ziet mogelijkheden voor stedelijke verdichting voor de volgende drie industriële product-marktcombinaties: kopgevelproducten, optopproducten en plintproducten. Rondom dit thema zijn in 2022 workshops georganiseerd in samenwerking met team SUM, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, provincie Zuid-Holland en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In deze workshops zijn concrete coalities gevormd rondom opschaalbare optopproducten. Deze coalities gaan in 2023 onder begeleiding van De Bouwcampus met elkaar verder om van concepten tot producten te komen. Tot slot is een eerste hand gelegd aan een data-analyse waar mogelijke optopclusters zichtbaar worden in de provincie Zuid-Holland. Deze data-analyse wordt in de coalities verder uitgewerkt en ingezet.
Op dit moment wordt industrieel ontwikkelen en bouwen nog te vaak als ongewenst en niet relevant gezien en daardoor buiten spel gezet. Met die reden is De Bouwcampus de campagne ‘Zet de woningbouw aan’ gestart, om het negatieve imago van industriële woningbouw te doorbreken. In 2022 is hiervoor een online peiling opengezet in samenwerking met Swipocratie, waarmee gebruikers op een positieve manier door de mogelijkheden van industrieel bouwen verrast werden. Meer dan 150 mensen hebben de peiling in 2022 ingevuld, waarbij meer dan 90% aangaf dat industrieel bouwen de woningbouw helpt te versnellen. Bekijk de uitkomsten hier.
Met 4 van de 8 regionaal werkzame innovatiehubs is een eerste regionaal versnellingsprogramma woningbouw verkent dat aansluit op de ontwikkelingen en mogelijkheden in de specifieke regio. Deze regionale industrialisatieprogramma’s worden in 2023 uitgevoerd en waar nodig aangevuld. Hiervoor is aansluiting gezocht bij regiodeals en/of provinciale woningbouw versnellingsprogramma’s. Waar mogelijk brengt het landelijke IW transitieteam expertise in, bijvoorbeeld over het inrichten van bouwstromen.
Transitieresultaten en -lessen
Half oktober 2022 hebben 12 provincies woningbouwafspraken gemaakt met de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Hugo de Jonge. In totaal moeten tot eind 2030 900.000 woningen worden opgeleverd. Met de huidige schaarste op het gebied van arbeid, ruimte en grondstoffen wordt steeds duidelijker dat deze woningen niet gerealiseerd worden met de huidige manier van werken. Het momentum is nu. Het moet anders én het kan anders in de woningbouw.
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. aan het vervolg van dit traject om de industrialisatie van de woningbouw verder te concretiseren en te versnellen.
CO2-Neutrale Woningrenovatie
CO2-Neutrale Woningrenovatie
Met deze regionale innovatiehubs is een intentieverklaring getekend. Deze partijen vormen gezamenlijk een landelijk ecosysteem, gericht op het versnellen van de verduurzaming van sociale woningbouw.
Verder zijn we betrokken bij Verbouwstromen, een initiatief van Stroomversnelling,
TKI Bouw & Techniek, TKI Urban Energy en De Bouwcampus. En kijken nu hoe het innovatienetwerk kan worden ingezet in het programma (2022-2025) met als doel het versnellen van de CO2-neutrale woningvoorraad van Nederland.
De afgelopen twee jaar is in samenwerking met acht regionale innovatiehubs een transitietraject vormgegeven om de verduurzamingsopgave van sociale huurwoningen in Nederland te versnellen en op te schalen. Bij elk van deze hubs zijn corporaties, bouwers, kennisinstellingen en marktpartijen aangesloten die als Community of Practice (CoP) aan een concrete vraag werken. Deze Communities of Practice zijn ieder gericht op verschillende thema's:
De Bouwcampus verbindt de hubs met elkaar. Door intervisie te organiseren, de procescoaches te ondersteunen in het succesvol laten verlopen van hun Community of Practice en door regio's, netwerken en ervaringen te verbinden. In verschillende regio's ontstaan mooie initiatieven, die nu gemakkelijker worden overgedragen naar andere regio's. De borging van deze kennisuitwisseling vindt onder anderen plaats tijdens de verschillende kennissessies, zowel onderling als met andere geïnteresseerde partijen buiten het netwerk.
In de Communities of Practice ligt de focus op opschaling in de praktijk. Hoe maken we innovatie grootschalig toepasbaar? Er wordt gewerkt aan product- of procesontwikkeling, gericht op de praktijk. Wanneer dat lukt, worden deze vervolgens grootschalig geïmplementeerd en vooral: gedeeld met de andere regio’s. Zo voorkomen we dat regio's dubbel werk doen en juist op elkaars kennis kunnen voortbouwen.
De acht regionale renovatieversnellers zijn lokaal georganiseerd, hebben een regionaal netwerk en onderscheiden zich op de verbinding van kennis en praktijk. Deze bestaande innovatiehubs hebben een eigen perspectief en expertise die ze benutten in hun Community of Practice (CoP). Er ontstaat kruisbestuiving tussen de CoP’s en landelijke opschaalbaarheid van een aantal producten (versnelling). Andersom biedt dit netwerk de mogelijkheid om landelijk ontwikkelde kennis sneller in de haarvaten van de regio’s terecht te laten komen (opschaling). Het netwerk van bouwers, installateurs, gemeenten, corporaties en andere partijen is immers dichtbij.
Eind 2022 is het transitietraject afgerond en de CoP's worden nu betrokken bij het programma Verbouwstromen (2022-2025), een initiatief van Stroomversnelling,
TKI Bouw & Techniek, TKI Urban Energy en De Bouwcampus.
In 2022 zijn diverse Proeven aan de Praktijk-sessies georganiseerd, waarin praktijklessen centraal staan. Deelnemers delen ervaringen, gaan in gesprek met elkaar en zoeken naar opschalingskansen. Door kruisbestuiving en opschaling kunnen we de ambitie van duurzame renovatie van de sociale woningbouw realiseren. Proeven aan de Praktijk is vooral interessant voor woningcorporaties, gemeenten, aannemers, leveranciers, ingenieursbureaus, architecten en startups die zich bezighouden met CO2-neutrale woningrenovatie en in co-creatie tot opschaling van proposities willen komen.
Transitieresultaten en -lessen
Het netwerk van regionale innovatieversnellers (CoP’s) is waardevol vanwege:
Door samenwerking met en de rol van De Bouwcampus in het innovatienetwerk, is het Ministerie van Binnenlandse Zaken bewuster van het belang van andere partijen in de versnellings- en opschalingsopgave. Het is duidelijk geworden dat interventies op een meer regionale schaal effectief zij voor opschaling. Het ministerie erkent en ondersteunt het innovatielandschap van de CoP's, met als resultaat dat het netwerk verder voortbouwt in samenwerking met Verbouwstromen.
Maak in 2023 onderdeel uit van een CoP en help de energie- en grondstoffentransitie in de bestaande sociale woningbouw versnellen. Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!
Op weg naar emissieloze hoogbouw
Het bouwen, onderhouden en slopen van gebouwen met lagere milieu-impact over de gehele levensduur. En het terugdringen van gebruik van primaire grondstoffen door het toepassen van biobased materialen, ook voor constructieve doeleinden.
Binnen dit traject wordt gewerkt op basis van 'the whole system in the room'. Dat betekent niet alleen aan de slag met één opdrachtgever, maar juist met partijen om de tafel die de transitie en opschaling mogelijk maken. Denk aan architecten, ingenieurs, bouwbiologen, boeren, verzekeraars en toekomstige gebruikers. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft als aanstichter van het vraagstuk 'Bouwen met Toekomstbestendige bouwmaterialen' al een opgave liggen voor drie projecten: Monarch IV, De Knoop en het Koninklijk Conservatorium.
Eind 2022 is de focus van het traject verruimd van hout in hoogbouw naar emissieloze hoogbouw. De Bouwcampus verzamelt de mensen, bedrijven, koplopers en pioniers die hun bijdrage willen leveren aan dit vraagstuk. Samen met hen vormen we de 'backbone groep', verzamelen we de kennis om tot versnelling te komen en kijken we naar de value driven businesscase. Hoe kunnen we emissieloze hoogbouw verantwoorden als aansprekende waardepropositie? Hoe kunnen we dit goed onderbouwen en welke andere waarden zijn er? Denk aan de Milieuprestatie Gebouw, embodied/carbon, construction stored carbon, losmaakbaarheid, herbruikbaarheid, restwaarde en toxicitiet. Zijn er andere initialieven in de markt die met emissielose hoogbouw bezig zijn die kunnen aanhaken voor een diverser en completer beeld? In het voorjaarorganiseren wij samen met deze 'backbone groep' sessies om met dit vraagstuk aan de slag te gaan, bijvoorbeeld in een open leeromgeving.
In deze fase van het traject houden we ons dus niet bezig met de technische aspecten van het gebruik van emissielose materialen (zoals akoestiek en brandveiligheid, zoals dat in 2021 is onderzocht voor hout), maar met de businesscase/valuecase.
Transitieresultaten en -lessen
Is emissieloze hoogbouw en daarmee bouwen met toekomstbestendige bouwmaterialen ook aan jou besteed? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Circulariteit als vanzelfsprekendheid
Structureel toepassen van circulariteit in de herinrichting van vastgoed. Naast het voorkomen van grondstoffenuitputting en het anticiperen op leveringsrisico's van materialen, moet een circulaire economie leiden tot een bouwpraktijk die geen schade toebrengt aan ons milieu. De herinrichting van utiliteitsgebouwen is daar een belangrijk onderdeel van, gezien de hoge hoeveelheid leegstand van utiliteitsgebouwen en de stijgende prijzen van materiaal- en grondstofprijzen.
In de eerste verkennende sessie is een samenwerking aangegaan met de volgende partijen:
Het traject Circulaire Herinrichting zich in de coalitiefase. De coalitie bestaande uit bovenstaande partijen is gestart rondom de vraag: ‘Hoe zorgen we voor legitimiteit van een circulaire aanpak bij de integrale herinrichting van bestaande utiliteitsgebouwen?'. Om het vraagstuk te specificeren is een drietal keuzes gemaakt.
De coalitie scherpt in 2023 de vraagformulering en stakeholderafbakening verder aan. Deze afbakening is van belang, omdat eind juni ‘het hele systeem’ (meerdere vertegenwoordigers van alle stakeholdergroepen) bij elkaar komt om tot actie te komen binnen deze transitie.
In dit traject staat een participatief, interactief en ambitieus proces centraal. ‘Het hele systeem’ wordt meegenomen in een Large Scale Intervention in juni 2023, om tot een gedeelde gewenste toekomststrategie te komen. Circulaire herinrichting is namelijk een gezamenlijk en urgent probleem, waarop niemand alleen het antwoord heeft.
Transitieresultaten en -lessen
Heb jij ervaring met de circulaire (her)inrichting en wil je bij de Large Scale Interventie aanwezig zijn? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.!
Organisaties in staat stellen om minder te bouwen. Gebouwen worden door één of meer organisaties samen gebruikt voor verschillende functies, waardoor het gebruik wordt geïntensiveerd. Daarbij zijn gebouwen zo gemaakt dat het wisselen van gebruiksfuncties - en in bepaalde gevallen locaties - mogelijk is.
Oneliner: 100 jaar extra en klokje rond (= langere levensduur + meer bezetting van de gebouwen).
Adaptief en flexibel gebruik van vastgoed levert een significante bijdrage aan de verduurzaming van Nederland. Onder anderen door de reductie van CO2-uitstoot door een afname van woon-werkverkeer met 30% en een reductie in de gebouwde oppervlakte, door lege kantoorruimte een andere gebruiksfunctie te geven (bijvoorbeeld wonen) en doordat bij gezamenlijk gebruik 20% minder kantoorruimte nodig is.
Nederland kent tientallen inspirerende voorbeelden van adaptief en flexibel vastgoed. De succesvolle toekomstbestendige vastgoedcases zijn vaak ontstaan als gevolg van overmaat aan oppervlakte. Vijf factoren bepalen voor een belangrijk deel of een functieverandering voor een gebouw mogelijk is: vrij indeelbare ruimte, overspanningen, plafondhoogte, draagvermogen (structure) en de gevel (skin). Niet voor niets zijn in Het Nieuwe Normaal 'adaptief vermogen' en 'losmaakbaarheid' als onderwerpen opgenomen.
Deze voorbeelden lijken echter niet voorbij de pilot-fase te komen. Binnen de X-curve (DRIFT) zijn vooral activiteiten zichtbaar op 'optimaliseren' en 'experimenteren'. Op basis van onze waarnemingen en analyses zijn daarvoor een aantal redenen te benoemen:
Transitieresultaten en -lessen
Flexibel/adaptief vastgoed lijkt momenteel niet voorbij de pilot/het experiment te komen. Enerzijds door gebrek aan commitment, urgentie en visie. Anderzijds doordat pioniers – ondanks hun gedrevenheid voor realiseren – nu vooral op zoek zijn naar inspirerende voorbeelden door anderen (in plaats van ze zelf te realiseren).
In februari 2023 organiseren de Koninklijke Metaalunie, Brink, NEVAP en De Bouwcampus een themasessie rondom de toekomstwaarde van gebouwen, waarbij concreet wordt gewerkt met een methodiek rondom het bepalen van toekomstwaarde van het gebouw. In navolging daarop kan het interessant zijn om te onderzoeken hoe we op het thema 'toekomstbestendig vastgoed' voorbij het leren/inspireren komen en doorgaan naar het doen.
Wil je deelnemen aan deze verkenning of concreet met de opschaling van flexibel/adaptief vastgoed aan de slag? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Het versnellen van de warmtetransitie, door de samenwerking tussen nationaal opererende vastgoedeigenaren en lokale overheden te stroomlijnen. Daarbij willen we gemeenten tegemoet komen door hen beter inzicht te geven in de plannen en mogelijkheden van het (groot) vastgoed binnen de gemeentegrenzen en vastgoedeigenaren de handvaten geven die het mogelijk maken buiten de grenzen van het eigen pand te kijken.
Verder wordt afgestemd met o.a. netbeheerders en grote private vastgoedhoudende diensten als ASR, supermarktketens en banken. Er is aansluiting gevonden bij het in 2023 gestarte Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW).
Het afgelopen jaar is het traject Vernieuwde Energie voor Vastgoed opnieuw onder de loep gelegd. De Bouwcampus verenigt partijen die een gezamenlijke aanpak voor gebiedsgerichte energietransitie willen ontwikkelen en in praktijk willen brengen. Zodra die samenwerking tot stand is gekomen, en daarmee een gebiedsgericht energiesysteem kan worden overwogen, zijn de technische mogelijkheden interessant. Per verduurzamingsoptie brengen we een aantal voorloperprojecten in kaart. Ook gaan we samenwerkingen aan om opschaling van veelbelovende initiatieven binnen de warmtetransitie te ondersteunen, zoals Warmte uit Water. Daarin ontstaan nieuwe rolverhoudingen, businessmodellen en samenwerkingen met betrekking tot het opwekken, opslaan en distribueren van duurzame energie in de gebouwde omgeving. Deze bieden wij een podium, per verduurzamingsoptie.
Living Lab U10 is de eerste verkenning in het samenbrengen van lokale/regionale/landelijke vastgoedeigenaren en gemeentelijke duurzaamheidsvertegenwoordigers rondom de harmonisatie van de Transitievisie Warmte en Concernaanpak. De geformuleerde wens na de sessie is het ontwikkelen van beter inzicht in pandgegevens en transitievisies warmte. De verkregen inzichten vertalen we in een ontwerp voor loketfunctie om de verbinding tussen de twee realiteiten beter te ondersteunen.
Het vervolg is een toepassingsworkshop in twee of drie gebieden waarin we op zoek gaan naar het ontwerpkader voor een gebiedsgericht energiesysteem. De vervolgbijeenkomst in 2023 staat in het teken van de demo van de TVW-viewer en demo van Datastelsel Verduurzaming Utiliteitsgebouwen (DVU) van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.
Betrokken partijen
Binnen Warmte uit Water is het doel om de algehele warmtetransitie aan te jagen door het stimuleren en begeleiden van de opstart van 2-5 grootschalige TEO-projecten (meer dan 5000 woningen) in de bestaande gebouwde omgeving, met als beoogd resultaat het regulatorisch kader helder te krijgen voor opschaling. De Bouwcampus biedt op een aantal vraagstukken binnen deze doelstelling ondersteunende facilitatie.
Betrokken partijen
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en werk mee aan deze gezamenlijke aanpak!
Herinrichten van de ondergrond op een toekomstvaste manier
Veel van de hedendaagse transities vragen ruimte in de ondergrond: de energietransitie, klimaatadaptatie, smart cities en vervangingsopgaven. Dit terwijl ruimte, middelen én capaciteit schaars zijn. Om de maatschappelijke transities te kunnen dienen, is goed rentmeesterschap van de ondergrond nodig. Waarbij partijen samenwerken en activiteiten in de openbare ruimte meer maakbaar worden. Betaalbaar, haalbaar, slim en met zo min mogelijk overlast voor de directe omgeving.
Veel van de huidige transitieopgaven vragen om ruimte in de stedelijke ondergrond. De Bouwcampus wil deze claims zo goed mogelijk accommoderen en dus moet meer integraal gepland en geprogrammeerd worden. Dat besef is inmiddels bij veel betrokkenen doorgedrongen, maar het in de praktijk realiseren is makkelijker gezegd dan gedaan. De visie en planning en de programmering en uitvoering zijn twee gescheiden werelden.
Binnen de eigen werelden zitten al veel verbredings- en vernieuwingsopgaven. Bijvoorbeeld zorgen voor meer klimaatbestendigheid, meer biodiversiteit en ruimte voor duurzame energie. Bij de programmering is het een hele opgave om met verschillende netbeheerders tot goede afstemming te komen en te voorkomen dat de straat steeds weer open moet. Wil je echt een doorbraak maken, dan moet het zogenaamde tactische gat tussen de twee werelden gedicht worden.
Het team voert verschillende activiteiten uit om dit te bereiken:
In 2023, het jaar waarin de City Deal Openbare Ruimte afloopt, ontwikkelen we ons door tot een brede praktijkgemeenschap waarin (a) koplopers ervaringen delen, (b) nieuwe coalities gesmeed worden en (c) kennis en best practices vastgelegd worden. Dit doen wij samen met de City Deal en daarbij betrokken gemeenten, ministeries en partijen als het COB, Rioned en CROW.
Afgelopen jaar werkten Gemeente Tilburg, Brabant Water en Enexis met een grote groep betrokken collega’s aan de doorontwikkeling van gezamenlijk programmeren, ontwerpen en uitvoeren. De Bouwcampus begeleidde dit co-creatietraject. In september tekenden de drie directies het nieuwe convenant 'Samenwerken 2.0'.
Tilburg wil de samenwerking meer strategisch maken en kijkt daarvoor ook naar ervaringen van Rotterdam en cases uit onze catalogus, zoals AZON.
Betrokken partijen
De Bouwcampus biedt ondersteuning en advies in het voorbrengen van de coalitie in Zoetermeer. Daarbij begeleiden wij in wat op dat moment aan de orde is: gezamenlijk programmeren / ontwerpen / uitvoeren. We maken ons sterk voor een duurzame samenwerking en brengen werkvormen in waarmee de basis hiervoor wordt gelegd.
Op dit moment is de programmeertafel al vol op stoom waarmee toekomstige plannen integraal worden aangepakt. De ontwerp- en uitvoertafel volgen later dit jaar.
Betrokken partijen
Het Centrum ondergronds bouwen (COB), Mijn Aansluiting en De Bouwcampus ontwikkelden ‘De Samenwerkwijzer’. De Samenwerkwijzer biedt inzichten in de ontwikkelkansen van een samenwerkingsverband in de fysieke leefomgeving, met gerichte adviezen en diverse online-instrumenten voor een betere samenwerking.
In oktober 2022 tekenden Steven Adriaansen, voorzitter van GPKL en burgemeester van Woensdrecht, Geert Roovers namens KOBO-HO en Wil Kovács namens De Bouwcampus de startovereenkomst van het Lab Ondergrondse Infra. Onder KOBO-HO zijn al studielabs op lokaal en regionaal niveau. De start van het Lab Ondergrondse Infra biedt een paraplu om opdrachten en stages in ondergrondse infra te bundelen. Hiermee maken studenten van allerlei opleidingen kennis met de uitdagingen in de ondergrond.
De maandelijkse TransitieMotor Stedelijke Ondergrond richt zich op de kansen en uitdagingen in de herinrichting van de stedelijke ondergrond. Hierbij ligt de focus op de potentie van integraal ontwerpen en de valkuilen die in de praktijk worden ervaren. Iedere sessie heeft een ander onderwerp en spreker. Een greep uit de onderwerpen van voorgaande edities:
In de City Deal Openbare Ruimte bundelen diverse ministeries, gemeenten, kennisinstellingen en nutsbedrijven de krachten om te werken aan een integrale aanpak voor de stedelijke transitieopgaven. Vanuit de City Deal Openbare Ruimte wordt gewerkt uit reële praktijkvragen en ligt er een lijst van meerdere cases.
De Bouwcampus bekijkt welke case(s) wij het meest interessant vinden om te ondersteunen. Het lijstje wordt teruggebracht naar een selectie van zaken die realistisch opgepakt kunnen worden (kansrijk, focus, vaart en impact). Daarnaast spelen we een belangrijke trekkende rol in enkele van de ontwikkelteams van de City Deal. Deze teams delen ervaringen, identificeren best practices en ontwikkelen nieuwe werkmethoden. We zijn als kennispartner ook betrokken bij een aanvraag naar het stimuleringsfonds voor de creatieve industrie, waarmee een impuls wordt gevraagd voor het ontwikkelen van een ontwerpmethodiek voor bodem- en ondergrond voor ruimtelijk ontwikkelaars en stedenbouwkundigen.
Betrokken partijen
City Deal Openbare Ruimte telt op het moment 28 partners bestaande uit ministeries, gemeenten, kennisinstellingen en nutsbedrijven. Bekijk de hele lijst hier: Partners City Deal Openbare Ruimte.
Transitieresultaten en -lessen
Wil jij ook een coalitie organiseren in jouw regio? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
De Bouwcampus coördineert, met specifiek daarvoor beschikbaar gesteld budget van Rijksvastgoedbedrijf, de samenwerking tussen verschillende brancheorganisaties in het young professionals netwerk. Het doel van het netwerk is om young professionals samen te laten denken en doen:
Primair belang voor De Bouwcampus is het bereiken van een andere doelgroep en hen actief te betrekken bij de trajecten. We zien nu regelmatig dat young professionals (eindfase studie t/m 35 jaar) niet worden uitgenodigd voor sessies, terwijl de mix tussen young professionals en professionals ons inziens erg waardevol is. Daarnaast zien we graag meer crossovers tussen de verschillende organisaties, waardoor medewerkers in aanraking komen met andere (young) professionals binnen de keten. Die behoefte blijkt ook te bestaan bij andere (branche)organisaties die zich veelal richten op medewerkers van hetzelfde soort organisaties.
Een duurzame, comfortabele en gezonde woning moet voor iedereen sneller realiteit worden. Met dit doel voor ogen bundelen Stroomversnelling, TKI Bouw & Techniek, TKI Urban Energy en De Bouwcampus de krachten in het nieuwe programma Verbouwstromen. De vier organisaties combineren hun kennis, expertise en netwerken op het gebied van energietransitie, klimaatadaptatie en natuurinclusief en circulair bouwen.
Samen met bouwers, installateurs, toeleveranciers, woningcorporaties, verhuurders en woningeigenaren wil Verbouwstromen renovatiestromen ontwikkelen die het benodigde tempo en volume hebben om de klimaatdoelstellingen voor 2030 en richting 2050 te kunnen realiseren. Hiervoor is een lerend en adaptief programma noodzakelijk. In een complexe en ambigue context, zoals de duurzaamheidstransitie, leer je oplossingen pas echt kennen door eraan te werken.
Omdat De Bouwcampus een lange en intensieve samenwerking kent met Communities of Practice (COP’s) binnen en tussen regionale innovatiehubs op het gebied van CO2-neutraal renoveren is het logisch deze zogenaamde Regionale Renovatiepraktijken aan het programma Verbouwstromen te (ver)binden.
Deze grote maatschappelijke duurzaamheidstransitie is gebaat bij gedeeld leiderschap; een vorm van leiderschap waarbij met veel mensen wordt samengewerkt aan vraagstukken die verder reiken dan ieders eigen primaire verantwoordelijkheid. Dit maakt samenwerking tot een subtiel spel van wederzijdse beïnvloeding, van onderhandeling én samenwerking tegelijkertijd, met een voortdurende afstemming en peiling van het vertrouwen. De principes en ervaringen die we vanuit De Bouwcampus hanteren met het co-creëren binnen de Regionale Renovatiepraktijken, geven een goede basis om tot opschaling te komen.
Op www.verbouwstromen.nu verschijnt binnenkort meer informatie. Wil je contact met het team Verbouwstromen? Of je alvast aanmelden voor de nieuwsbrief? Stuur dan een bericht naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Zo werkt De Bouwcampus aan transities
Wij zien dat de bouwsector een cruciale rol heeft bij de grote maatschappelijke transities naar een duurzame leefomgeving en willen hieraan bijdragen door de transitie in de bouwsector te versnellen. Onze droom is dat de huidige bouw- en vervangingsopgave betaalbaar, circulair, schoon, groen, met minimale hinder en toekomstbestendig wordt gerealiseerd. Dit vraagt een radicale schaal- en kwaliteitssprong in de bouwwereld, dus omslagen in manieren van doen, denken en organiseren. Wij volgen deze nieuwe ontwikkelingen en jagen ze aan.
Voor elke opgave pakken wij trajecten op waarmee wij laten zien dat duurzaam bouwen kan worden opgeschaald. Een traject bestaat uit meerdere concrete bouwprojecten die leiden tot nieuwe bouwstromen.
De Bouwcampus organiseert hiervoor samenwerkingen over de grenzen van branches, organisaties en uitvoeringsniveaus heen. De Bouwcampus is de schakel tussen de gevestigde orde en vernieuwers en tussen beleidsmakers en uitvoerders. Wij geven koplopers en inspiratoren ruimte en zorgen dat de sector als geheel kan volgen. Iedere deelnemer heeft zelf baat bij de samenwerking en brengt de samenwerking als geheel verder.
De bouwprojecten en bouwstromen komen meestal van publieke opdrachtgevers. De Bouwcampus brengt op unieke wijze verschillende lagen bij elkaar om de nieuwe bouwstromen mogelijk te maken en te bestendigen. Opdrachtgevers, bouwbedrijven, innovatoren, kennisinstellingen en andere spelers in de bouwketen op zowel operationeel als strategisch en bestuurlijk niveau verbinden zich aan de transitiedoelstellingen van het traject. Ze gaan samen de uitdaging aan. Deze coalities vormen het fundament van een traject. Coalities werken via co-creatie aan concretisering. Binnen een traject kan elke deelnemer op basis van gelijkwaardigheid zijn of haar perspectief delen en bijdragen aan de vernieuwende manier van werken in het concrete bouwproject.
De Bouwcampus blijft de nieuwe bouwstromen volgen en analyseren. Vaak zijn systeemaanpassingen nodig om succesvolle pilots op te schalen. De Bouwcampus helpt de coalities bij het ontwikkelen van nieuwe aanbestedingsprocedures, samenwerkingsvormen, vergunningstelsels, businesscases et cetera. Zo kunnen die beloftevolle nieuwe werkwijzen zich makkelijker en sneller verspreiden.
Sinds de lancering van De Bouwcampus, eind 2015, is Roger Mol bestuurslid van de stichting die in het leven is geroepen om transities aan te jagen binnen opgaven waarin de bouwsector een rol heeft. Een van die drie opgaven betreft de verduurzaming van de gebouwde omgeving (VGO). Die opgave sluit vanzelfsprekend aan op het vakgebied en de functie van Roger als Directeur Transacties & Projecten bij Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Nu Roger per 1 januari 2023 stopt als directeur bij het RVB is ook zijn bestuursfunctie bij De Bouwcampus komen te vervallen. Dát gegeven - en zijn onvermoeibare missie om iets te betekenen voor de BV Nederland binnen de fysieke omgeving - is reden om samen met hem te reflecteren en vooruit te kijken.
“Even over die fysieke omgeving,” begint Roger, “het is tastbaar. Je ziet wat gedaan wordt en dat vind ik geweldig. Bij RVB is de rol van de gebruiker daarin ook heel dichtbij. Die rol is anders in de twee andere opgaven – vervanging en renovatie infrastructuur en herinrichting stedelijke ondergrond.” Zien wat je doet is een belangrijke drijfveer voor Roger om focus te hebben en vaart en impact te kunnen maken in de enorme opgave van VGO. Het is voor hem onmiskenbaar dat je altijd de spelers in de (fysieke) omgeving nodig hebt om transities binnen de drie opgaven aan te jagen, hoewel het evengoed van belang is dat je als bestuurslid kennis en affiniteit hebt met de opgaven buiten je expertisegebied.
“Het is voor iedereen duidelijk dat er iets moet gebeuren, dat zaken anders moeten worden aangepakt in de bouwsector om gestelde doelen te behalen. Daar willen we met De Bouwcampus betekenis aan geven. Er zijn veel praatclubs, daar zijn we ons van bewust, en daarom is onze missie dat De Bouwcampus meer dan dat is. Aan de ene kant is praten nodig, aan de andere kant willen we de oplossingen breed trekken, seriematigheid inbrengen en dus vooral doen, anders gebeurt er niets. In de afgelopen jaren was dat soms balanceren op het snijvlak van afwachten en doordrukken.”
Ter illustratie noemt Roger een aantal trajecten waarin hij in de afgelopen jaren nauw betrokken was en van heel dichtbij focus hield op het behalen van (tussen)resultaten in de transitie. “Het bewaken van die voortgang is waar we voor in het leven zijn geroepen, de rol die iedereen van De Bouwcampus mag verwachten.”
Ten eerste haalt hij het traject Hout in Hoogbouw aan. Het doel van het traject is helder: een businesscase formuleren waarin de afweging voor het gebruik van hout (en andere biobased materialen) beter kan worden gemaakt en hout in hoogbouw daarna ook concreet kan worden toegepast. Zowel kwantitatief als kwalitatief. “In dit geval hielp het dat ik binnen een vastgoedorganisatie actief was en er concreet voor kon zorgen dat we met een of meerdere projecten aan de slag konden. Denk bijvoorbeeld aan de Monarch in Den Haag, maar ook aan toekomstige houten gebouwen; het moet uiteraard wel een doorkijkje naar ‘meer’ geven, die reproduceerbaarheid is essentieel voor alles wat we bij De Bouwcampus doen. Ik heb mij in die jaren als bestuurder en ook als directeur bij RVB persoonlijk verantwoordelijk gevoeld.” Niet alleen in het proces, ook ten aanzien van het bereik heeft Roger met zijn commitment impact weten te realiseren: “Pionieren vind ik geweldig, zeker als het om hout gaat. De succesfactoren ervan deel ik met anderen, zowel binnen als buiten Nederland.” Als president van de internationale vastgoedorganisatie Pure-Net weet hij lessons learned letterlijk onbegrensd voor het voetlicht te brengen. Onlangs voerde hij voor Pure-Net gesprekken in Denemarken over De Bouwcampus en mocht een transitiemanager van De Bouwcampus over de casus van de Monarch spreken tijdens een bijeenkomst van Pure-Net in Letland. “Die informatie wordt reuze-interessant gevonden, ik blijf er persoonlijk voor zorgen dat die uitwisseling voortduurt, in brede zin.”
Roger doelt in dat opzicht niet alleen op het breed delen van kennis, maar ook op het openstellen van netwerken. “Het werkgebied van De Bouwcampus is vaak onontgonnen, terwijl we tegelijk willen zorgen voor opschaling en versnelling. Dat kan alleen door te verbinden, door het samen te doen. In de werkwijze van De Bouwcampus is dat verankerd door met coalities samen te werken in co-creatie.”
Een tweede voorbeeld van een traject waaraan Roger actief heeft bijgedragen vanuit zijn rol als bestuurder is Vernieuwde Energie voor Vastgoed; een programma waarin praktijkervaringen inzicht in mogelijkheden en beperkingen van innovatieve vormen van gebiedsgerichte energiesystemen geven. “We ontdekten dat partijen dit onmogelijk solistisch kunnen aanpakken. Samenwerken met gebouweigenaren, gemeenten, netbeheerders en andere partijen is evident. Dat is nodig om je vastgoed te kunnen laten functioneren in de toekomst. En om door te kunnen stempelen, kun je het geleerde toepassen op andere plekken. Het enthousiasme van alle betrokken partijen is er, nu moet het leiden tot iets tastbaars. De Bouwcampus zorgt daarin voor verbinding, zoals het dat ook deed bij onder meer de samenwerking tussen Provincie Noord-Holland en RWS in het realiseren van een mandje van bruggen, een geslaagde seriematige aanpak waarin twee opdrachtgevers samenwerkten.” De Bouwcampus ontsluit die kennis vervolgens, kennis waar volgens Roger ook het bestuur in hun dagelijkse functie baat bij heeft: “Je bekijkt hoe je zo’n ‘mandje’ ook kunt maken in je eigen vakgebied. Wat daarvoor nodig is, welke zaken gekopieerd kunnen worden daarin. Er zijn overeenkomsten te vinden in systemen, processen en gedrag.”
Daar is ‘ie weer, de term gedrag. Een aspect dat vaak terugkomt in transitiekunde. Het gaat immers niet alleen om de technische thema’s bij opschaling. Het is geen louter technisch vraagstuk, veel meer nog een sociaal-technisch politiek veranderproces. “Daarin terugkomend op mijn core business (vastgoed), kan ik zeggen dat ik echt wel geloof dat verduurzaming op technisch vlak gaat lukken, maar het moet ook goedkoper en met minder mensen. Het gaat er dan om dat mensen het met elkaar van de grond moeten krijgen. De vragen zijn: ‘hoe kun je (proces)innovaties inzetten om dat te laten slagen’ en ‘wat is dan nodig aan de proces- en gedragskant om het te laten lukken?’ Dat zou een vraagstuk én gezamenlijke activiteit van de hele sector én overheid moeten zijn.
Ter afsluiting doet Roger een oproep: “Blijf kritisch nadenken over de toegevoegde waarde van De Bouwcampus. Ik zie het als een buitenboordmotor die we nu nodig achten voor de grote maatschappelijke opgaven waarin de bouw een rol heeft, met name ten aanzien van opschaling en versnelling. Zodra blijkt dat we daar niet meer relevant in zijn, moet je die spiegel voor kunnen houden. Andersom geldt hetzelfde; in dat geval zal er een tandje bij gezet moeten worden.”
Op de vraag of we Roger Mol in 2023 weer op een positie vinden in de vastgoedsector, antwoordt hij: “Daar ga ik de komende tijd rustig over nadenken, hoewel ik mij wel kan voorstellen dat ik – na een tijdje gereisd te hebben – terug zal komen met evenveel passie voor de fysieke omgeving als dat nu het geval is.”
De Bouwcampus wenst Roger veel inspiratie en plezier toe tijdens zijn reis door Azië en Australië en bedankt hem voor al zijn inhoudelijke en actieve bijdragen als bestuurslid van de stichting.
Door: Barbara van Baarsel – Buro Barcode
Bouwend Nederland en De Bouwcampus hebben een sterke connectie. In de eerste plaats was de grootste branchevereniging van de bouwsector medeoprichter van de stichting in 2015. Administratief zijn er ook connecties, maar belangrijker nog: Bouwend Nederland levert met regelmaat kundige professionals in kind aan De Bouwcampus én op bestuurlijk niveau staan de organisaties nauw met elkaar in verbinding. “Er zijn heel veel dwarsverbanden, zowel tussen De Bouwcampus en Bouwend Nederland alsook in de netwerken waarin we beiden actief zijn, zoals het innovatienetwerk, het jongerennetwerk en de zogenoemde topsector bouw. Het is de kracht van onze samenwerking,” vertelt Fries Heinis, Algemeen Directeur Bouwend Nederland.
“De Bouwcampus is in het leven geroepen als een club die het moet doen. En zo manifesteert het zich nu ook.” Deze uitspraak van Heinis is enerzijds niet vreemd, het is immers de verwachting dat een stichting waarmaakt waar het voor is geïnitieerd. Anderzijds is het een opvallende, omdat Heinis ook meent dat er overall veel gebrek is aan executiekracht, noem het uitvoeringskracht. “We struikelen over plannen rondom grote maatschappelijke thema’s: van stikstof tot circulariteit – en ik maak me weleens zorgen over hoe die tot uitvoering moeten komen. Tegelijk zie ik daarin een grote kans voor De Bouwcampus: zij brengt als een instituut partijen bij elkaar op een campusachtige setting waarin samenwerkingsverbanden ontstaan op verschillende niveaus. Vooral op het niveau van kennis en capaciteit zie ik meerwaarde voor De Bouwcampus. Want op het niveau van bestuurlijke en politieke wil wens ik de stichting toe dat ze daar niet in verzandt; er worden al genoeg gesprekken gevoerd aan die (lobby)tafels door partijen, zoals onder meer die van ons.”
Ter illustratie noemt Heinis een traject in de opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur, te weten ‘Portfolioaanpak Bruggen en Sluizen’ dat in 2021 werd uitgerold in een traject bij De Bouwcampus. Er was het streven om seriematig aan de slag te gaan met de vervanging en renovatie van een aantal bruggen in Noord-Holland. Zowel de provincie als Rijkswaterstaat waren daar nauw bij betrokken en zetten de aanbesteding gezamenlijk uit. Als opdrachtgevende partijen zeiden zij: ‘we pakken dit samen op’ in het kader van opschaling en versnelling. Dat was nieuw, en daarom begeleidde De Bouwcampus dit proces. Heinis: “Als in dat politieke spel zaken wat stroever gaan in de uitvoering, is het aan De Bouwcampus om de focus bij de provincie, RWS, maar ook bij partijen als Bouwend Nederland en Techniek NL, weer terug op de uitvoering te brengen. Dat is destijds gelukt, en laat dus zien dat juist dáár de meerwaarde ligt van de stichting.”
Nu ook meer samen wordt gewerkt met TKI Bouw en Techniek en TKI Urban Energy voorziet Heinis de volgende stap: van co-creatie naar uitvoering en het formaliseren en standaardiseren van nieuw beleid. “Hoewel ik mijn zorgen uit over uitvoeringskracht in de breedte zie ik tegelijk dat het de sector ook steeds beter lukt om daar meer mee bezig te zijn. Ik ben daar trots op, want het is iets van de lange adem en van puur enthousiasme bij mensen. Het mooie is dat we merken dat door de passie van die mensen je in aanraking komt met partijen die traditioneel gezien niet zo bij onze organisatie passen: zoals LTO, natuurpartijen en de Fietsersbond, om enkele noemen. Het wordt steeds ‘gewoner’ om buiten de kaders te denken, iets wat vanaf het begin al bij De Bouwcampus wordt aangejaagd.”
Nog een voorbeeld waarin De Bouwcampus haar rol pakt, zijn de bouwstromen die her en der in Nederland - al dan niet met hulp van de stichting - worden ingericht, ten behoeve van het aanjagen van verduurzaming van (bestaande) woningen. “Het lukt steeds beter om ‘mandjes’ van woningen te organiseren, samen met woningcorporaties, bouw- en installatiebedrijven, gemeenten en andere stakeholders. Het is belangrijk om die goede voorbeelden te blijven delen. Ze inspireren en laten zien dat je succesvol bent. Hoewel ik niet zo fan ben van Engelse oneliners, maak ik een uitzondering voor deze: be good and tell it. We kunnen niet alles zeggen omdat we in een politiek strategische omgeving werken, maar we moeten ons wel bewust blijven van de kracht van communicatie. Laat stakeholders weten waar je mee bezig bent, deel tussenresultaten.”
Net als veel andere onderdelen in de verandering van processen, is het delen van die informatie ook een leerpunt in de transitie. “Die aanpassingen zitten op veel aspecten, zowel op hard als op soft skills. We hebben onlangs bij Bouwend Nederland een meerjarenprogramma geïntroduceerd om de samenwerking in de keten, zowel met opdrachtgevers- als nemers en toeleveranciers) te optimaliseren. Enerzijds door naar de ‘harde’ kanten te kijken, zoals de juridische facetten om de samenwerking goed tot zijn recht te laten komen. Anderzijds door aandacht te hebben voor de ‘zachte’ kanten, de nieuwe werkwijze; dus hoe ga je om met houding en gedrag, hoe blijf je elkaar vinden, houd je rekening met elkaars belangen, met diversiteit? Hoe adem je mee, ook met de nieuwe competenties en vaardigheden? Ik kan mij goed voorstellen dat De Bouwcampus hierin een rol zal krijgen, om ook het sociale element te belichten in de transities waarin we met de bouwsector een rol hebben.”
Door: Barbara van Baarsel – Buro Barcode
Maak kennis met het Bouwcampus-team!
De Bouwcampus bestaat uit een groep enthousiaste mensen die zich ervoor inzet om de maatschappelijke meerwaarde van de bouwwereld te vergroten.
Ontwikkelen van een innovatieve aanpak om de omvangrijke vervangings- en renovatieopgave van infrastructuur duurzaam, betaalbaar en met zo min mogelijk hinder te realiseren.
In Nederland ligt voor circa 137.000 kilometer aan wegen, 6.200 kilometer aan vaarwegen, 6.000 kilometer aan spoorlijnen, 2.100 kilometer aan dijken, 1,8 miljoen kilometer aan kabels en leidingen en vele duizenden viaducten en bruggen. Veel van deze infrastructuur nadert het einde van zijn levensduur. Daarnaast wordt onze infrastructuur steeds intensiever belast. Grootschalige vervanging of renovatie is noodzakelijk om de bereikbaarheid en veiligheid ervan te blijven garanderen.
Een goede infrastructuur is essentieel voor een vitale economie, de leefbaarheid en een duurzame en sociale ontwikkeling van ons land. Bij het niet functioneren of onvoldoende tijdig onderhoud van de infrastructuur zijn de potentiële vervolgschades groot. Niet alleen financieel, ook spelen hierbij maatschappelijke vraagstukken zoals de veiligheid van burgers, bereikbaarheid en duurzaamheid.
Er zijn onvoldoende middelen en menskracht beschikbaar voor de enorme hoeveelheid projecten die nu ontworpen en uitgevoerd moeten worden. Er is daarom een urgente behoefte aan een aanpak die verantwoord prioriteert, kosten verlaagt, duurzaamheid stimuleert én waarbij ‘tijdens de verbouwing, de winkel van de samenleving open blijft.’
De Bouwagenda heeft vastgesteld dat een Kwaliteitssprong en Schaalsprong noodzakelijk zijn voor deze opgave. De Kwaliteitssprong moet leiden tot een hoger maatschappelijk rendement op investeringen: duurzamer, circulair, toekomstbestendig en met een hogere klantbetrokkenheid en -tevredenheid. De Schaalsprong moet leiden tot het grootschalig toepassen van nieuwe concepten en technieken, van pilots via (inter)nationaal prototyping naar investeringsprogramma’s. Daardoor treden schaalgrootte-effecten op, komt de noodzakelijke versnelling erin en gaan de kosten per product drastisch omlaag.
Deze speerpunten van De Bouwagenda vullen we voor de opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur in met de volgende activiteiten:
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenDoorbraken realiseren om de transitie naar een toekomstbestendige en CO2-neutrale gebouwenvoorraad te versnellen. Voor utiliteitsbouw, woningbouw, nieuwbouw en bestaande bouw.
In 2050 CO2-neutraal, dat is de klimaatdoelstelling waar we als samenleving voor staan. De Nederlandse bouwsector speelt een belangrijke rol bij deze enorme opgave. Enerzijds is dit een energieopgave waarbij ruim 7 miljoen woningen en 1 miljoen utiliteitsgebouwen moeten worden getransformeerd tot energiezuinige gebouwen met duurzame elektriciteits- en warmtevoorzieningen. Anderzijds is reductie en verandering van ons grondstoffengebruik nodig voor de overgang naar een circulair bouwproces.
Het realiseren van deze duurzaamheidsambities kan alleen met een integrale en gebiedsgerichte aanpak. Zo vragen alleen al warmte- en koelsystemen en de opwekking van energie om lokaal maatwerk en het bij elkaar brengen van belanghebbenden. Daarnaast vereisen deze transities nieuwe businessmodellen en andere manieren van samenwerken.
We onderzoeken hoe we binnen de bouwsector een voortvarende start van de verduurzamingsopgave kunnen bewerkstelligen en voorwaarden voor opschaling en uitrol kunnen creëren. Door te leren van technische en organisatorische innovaties, door ervaring op te doen met wat kosteneffectief is en door na te gaan wat in verschillende situaties praktisch haalbaar is.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenInnovatieve, betaalbare oplossingen creëren waardoor de ruimte in de ondergrond effectief wordt benut en het wél allemaal past. Met zo min mogelijk overlast. Een geweldige uitdaging.
Straten in steden liggen nu al regelmatig open vanwege het beheer en onderhoud van de ondergrondse infrastructuur. Werkzaamheden voor riolering, kabels, leidingen en bestrating worden los van elkaar gerealiseerd zonder rekening te houden met het totaal aan wensen. Met ingrepen voor de energietransitie en klimaatverandering zullen binnensteden nog vaker openliggen. Er is een systeemsprong nodig om alle ambities te realiseren.
Nederland verspilt miljarden euro’s als we nu niet toekomstbestendig handelen. In de steden en in de ondergrond hangt alles met alles samen. We zoeken daarom naar een integrale oplossing voor de ondergrondse opgaven die minimale overlast bij aanleg, beheer en onderhoud geeft, die niet duurder uitpakt dan de huidige werkwijze en die toekomstbestendig is.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenDe Bouwcampus jaagt transities aan binnen drie complexe, urgente maatschappelijke opgaven
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren. Daarmee zorgen we voor de gewenste schaalsprong. Oplossingen die ontstaan, zijn gericht op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. Kansrijke ideeën toetsen we in praktijkomgevingen. Alle inzichten delen wij open en transparant.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
De Bouwagenda, Bruggenstichting, CROW, Platform WOW en De Bouwcampus merken op dat er behoefte is aan een bruggendialoog.
De uitdagende en omvangrijke opgave om de Nederlandse civiele kunstwerken te renoveren en vervangen is iets waar we samen nog decennia mee bezig zijn. Om dit als overheid en markt aan te kunnen is het gesprek hierover van groot belang.
Tijdens de online Brugdialogen komen vraagstukken, ideeën, oplossingen en fails aan bod die jou en jouw collega’s door heel Nederland helpen. Laten we er met zijn allen naar streven om zo veilig, efficiënt en duurzaam mogelijk te werken. Want die (gerenoveerde) kunstwerken moeten er komen.
Veel bruggen, maar ook sluizen, viaducten, duikers etc. zijn gebouwd in de jaren 50-60-70 van de vorige eeuw en naderen het einde van hun technische levensduur, waardoor assetbeheerders en -eigenaren geconfronteerd worden met een ingrijpende en kostbare uitdaging. Willen we deze opgave op tijd, veilig, efficiënt en duurzaam uitvoeren, dan is het van belang dat alle betrokken beheerders en marktpartijen met elkaar samenwerken en kennis uitwisselen.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgaven
