Praktijkprogramma Herinrichting Stedelijke Ondergrond

Herinrichten van de ondergrond met een aantal lokale coalities op een toekomst-vaste manier

Aanleiding

Het is al vol of wordt te vol in de stedelijke ondergrond en daar krijgen we steeds meer last van. Veel van de al bestaande constructies in of op de ondergrond zijn aan vervanging toe de komende jaren. Denk hierbij niet alleen aan kabels en leidingen, maar ook aan kademuren, bruggen, onderdoorgangen en funderingen. Daarnaast is er voor diverse maatschappelijke ontwikkelingen extra ruimte nodig in de ondergrond: energietransitie met aanleg warmtenetten en verzwaring elektriciteitsnet, klimaatadaptatie met aanleg van bijvoorbeeld extra infrastructuur en groenvoorziening, grondstoffentransitie met meer aandacht voor hergebruik van afvalstoffen, elektrificatie van de mobiliteit, sensoren, 5G-uitrol, et cetera.  

De impact van maatschappelijke ambities op het ruimtebeslag in de ondergrond is in de praktijk extra groot doordat er geen regie is op de aanleg en beheer & onderhoud van alle afzonderlijke elementen. Daarnaast ontbreekt de connectie op strategisch en tactisch niveau. Elke individuele ambitie wordt gerealiseerd door (semi)publieke en private partijen zonder rekening te houden met het totaalpakket aan wensen. Hooguit wordt nu lokaal de uitvoering van werkzaamheden voor de komende 2-3 jaar afgestemd. Integraal ontworpen door partijen gezamenlijk wordt er zelden iets, behalve in nieuwbouwwijken. Naast de aanleg en aanpassing van de fysieke infrastructuur spelen er ook issues als te hoge of te lage (grond)waterstanden, water- en bodemkwaliteit, biodiversiteit, mogelijkheden om CO2 vast te leggen in de ondergrond, archeologie, aanwezigheid van explosieven, enzovoort. 

Problemen bij gebrekkige coördinatie/regie zijn:

  • Het past simpelweg niet, waardoor niet alle ambities gerealiseerd kunnen worden
  • Het wordt te duur
  • Overlast is onacceptabel 

Een andere werkwijze is noodzakelijk om maatschappelijke doelen te kunnen realiseren tegen acceptabele kosten en om overlast te beperken. Ingrediënten hiervoor zijn meer samenwerking, meer regie of coördinatie, langer vooruitkijken met behulp van scenario’s, samen ontwerpen, samen financiering regelen en samen uitvoeren.  Dat is niet een beetje anders, maar is een complexe transitie met heel veel (typen) partijen.

Doel 

Herinrichten van de (stedelijke) ondergrond in straten en wijken met een aantal lokale coalities op een toekomstvaste manier, waarbij alle functionaliteit die de komende 10-15 jaar gewenst is, kan worden gerealiseerd tegen minimale maatschappelijke kosten en met minimale overlast.

Dat wat werkt voor de betrokken lokale coalities, qua proces en/of techniek, moet herhaalbaar zijn op andere plekken in Nederland.

Aanpak

Onze aanpak is erop gericht de koplopers te ondersteunen en met elkaar in contact te brengen; daar waar al meer wordt samengewerkt en daar waar partijen al langer vooruitdenken en plannen. De resultaten van deze koplopers kunnen anderen inspireren ook mee te doen.

Stappen:

  • Het vormen van een lokale coalitie met alle partijen die in een gebied opdracht kunnen geven tot werkzaamheden in de ondergrond.
  • Het formuleren van ambitie: hoe zou je willen dat het in de ideale wereld gaat? 
    • Een integraal en toekomstvast ontwerp 
  • In échte projecten leren om geheel of gedeeltelijk zo te werken

Opgedane kennis en interessante casussen bieden we een podium via:

  • De maandelijkse TransitieMotor Stedelijke Ondergrond, een online bijeenkomstenreeks gericht op het stimuleren van integrale samenwerking in de ondergrond. Bekijk de opnamen van de voorgaande edities via 'Documenten'.
  • Onder het motto Leren van anderen hebben we een aantal praktijkvoorbeelden belicht.

Stand van zaken

Er worden continu gesprekken gevoerd met diverse gemeenten en partijen in die gemeenten om een lokale coalitie op touw te zetten. Echter, na de begeleiding van verschillende intensieve nieuwe coalities in de afgelopen jaren, is besloten om ons netwerk op een stevige manier te verbreden en een meer verbindende rol te spelen. De transitie is verder dan een aantal jaar geleden, waardoor coalities elkaar verder kunnen helpen en niet in alle gevallen meer intensieve begeleiding van De Bouwcampus nodig is.

Ben jij bereid mee te doen aan het organiseren van een verkennend gesprek met zoveel mogelijk partijen in jouw regio op weg naar die coalitie? Help ons mee om de lijst met stakeholders compleet te maken! 

Coalitiepartners

De coalitiepartners zijn Mijn Aansluiting, Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen, Centrum Ondergronds Bouwen (COB), Kennis- en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond voor het Hoger Onderwijs (KOBO-HO), City Deal Openbare Ruimte, Gemeente Zoetermeer, Gemeente Tilburg, Gemeente Leiden, Gemeente Rotterdam en Gemeente Den Haag.

De mensen

Wil Kovacs

Transitiemanager

Elien Rogaar

Transitie-expert

Robert van Berkel

Transitiemedewerker

Leren van anderen

Op diverse plekken in Nederland wordt de ambitie van meer integraal werken en langer vooruitplannen in de ondergrondse ruimte omarmd. In projecten worden ervaringen opgedaan met bijvoorbeeld andere vormen van samenwerking. Van dergelijke projecten kunnen anderen leren. Bekijk hier de voorbeeldprojecten.

 

Documenten

Agenda

  • 07/12/2023
    HSO TransitieMotor

    HSO TransitieMotor

    Het werken in openbare ruimte, bodem en ondergrond aan maatschappelijke opgave zoals de energietransitie, klimaatadaptatie en biodiversiteit; hoe kom je daar samen in verder? Deze vraag staat centraal in het verhaal van Petra Mesken. In de komende TransitieMotor gaan we in op de effecten van de ingang van de omgevingswet, het belang van de kennisinfrastructuur en de doorwerking van strategische doelen naar de praktijk. We gaan in gesprek over de stapeling van de maatschappelijke opgaven, de integrale afweging binnen de omgevingswet en hoe dit in de praktijk decentraal moet gaan gebeuren.

    Wil je erbij zijn? Klik dan hier om je aan te melden.

  • 22/02/2024
    TransitieMotor Stedelijke Ondergrond

    TransitieMotor Stedelijke Ondergrond

    De TransitieMotor Stedelijke Ondergrond vindt plaats op donderdag 22 februari van 09:00 tot 10:00 en staat in het teken van de masterscriptie van onze eigen Robert van Berkel. Hij zal ons meenemen in de participatie bij het aanleggen van een warmtenet. Wanneer betrek je wie, en hoe?

    Deze sessie

    Met de komst van de omgevingswet is participatie een verplicht onderdeel geworden bij ingrepen in de openbare ruimte. In 2022 heeft Robert van Berkel onderzoek gedaan naar het besluitvormingsproces rondom een nieuw aan te leggen warmtenet in Amsterdam Zuidoost en het krachtenveld tussen participatie, macht en techniek.

    In deze bijeenkomst gaan we in op de spanningen in het besluitvormingsproces en wordt de connectie gelegd met de voorgaande editie over de omgevingswet. We gaan aan de hand van een specifieke casus in gesprek over wat participatie betekent in de praktijk, welke spanningen hierbij komen kijken en wat dit doet met de rollen van de verschillende betrokken partijen.

    Wil je meedoen en meedenken over hoe participatie vorm kan krijgen bij de aanleg warmtenetten, en andere kabels en leidingen in de ondergrond? Klik dan hier om je in te schrijven.

Nieuws

  • 11/05/2023
    De herinrichting van de stedelijke ondergrond vraagt om jou!

    De herinrichting van de stedelijke ondergrond vraagt om jou!

    Wil jij je schouders zetten onder het toekomstbestendig maken van de stedelijke ondergrond? Stichting De Bouwcampus is op zoek naar transitiemanagers voor minimaal 4 uur per week. Misschien ben jij al een ambassadeur in dit veld en wil je vanuit je kennis en expertise daar meer mee doen? Dan ben je bij ons vast heel goed op je plaats.

    Werk mee aan transities in de ondergrond
    Met ingrepen voor de energietransitie en klimaatverandering zullen straten in binnensteden vaker open moeten dan iedereen lief is. Er is een systeemsprong nodig om alle ambities te realiseren. Binnen het traject Herinrichting Stedelijke Ondergrond (HSO) werken we daarom aan nieuwe samenwerkingsvormen die leiden naar integrale oplossingen voor de ondergrondse opgaven. Oplossingen die op de eerste plaats toekomstbestendig zijn maar ook minder overlast geven bij  aanleg, beheer en onderhoud en uiteraard niet duurder uitpakken dan de huidige werkwijze.

    Wil jij ook je tanden zetten in een vraagstuk en deze binnenste buiten keren met andere gemotiveerde mensen? Wij nodigen je uit om deel te nemen. Zet jouw persoonlijke ambitie en praktijkervaring in en werk mee aan oplossingen gericht op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. Heb je 4, 8 of meer uur beschikbaar om samen met het team van HSO aan de slag te gaan? Schroom dan niet om contact op te nemen.

    Elke sector is welkom en kan iets betekenen in deze ambitie. Dus of je nu werkt in de bouw, bij een adviesbureau, de gemeente, (toe)leverancier of bij een kennisinstituut, we nodigen je uit om de uitdaging aan te gaan.

    Wat wij (idealiter) vragen is:

    • Je bent ambitieus, enthousiast en bezit overtuigingskracht.
    • Je bent een goede verbinder die het leuk vindt om discussies te leiden.
    • Je hebt inzicht in ketensamenwerking.
    • Je hebt inzicht in de belangen van verschillende spelers en de complexiteit van (spel)regels in de (ondergrondse) buitenruimte.
    • Je het inzicht in de praktijk in verschillende regio’s.
    • Je hebt kennis van de dagelijkse praktijk van netbeheerders.
    • Je hebt ervaring met praktijk integrale samenwerking.
    • Je werkt op dinsdag in Delft.

    Wat wij bieden:
    Je werkt in een gezellig, klein team waar veel ruimte is voor jouw ideeën en expertise. Kortom, een leuke opdracht voor minimaal 4 uur per week (bij voorkeur op dinsdag). De ingangsdatum is, als het aan ons ligt, zo spoedig mogelijk.

    Over De Bouwcampus
    Als je wilt dat het écht anders moet, maar nog niet weet hoe. Aan de hand van concrete vraagstukken brengt De Bouwcampus systeemveranderingen te weeg. Binnen drie maatschappelijke opgaven richt het transitietrajecten in met vertegenwoordigers vanuit de gehele keten, dus van minister tot staalvlechters. Oplossingen die daarmee ontstaan, richten zich op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. www.debouwcampus.nl

    Interesse?
    Zie jij jezelf als nieuwe transitiemanager? Neem dan contact op met Wil Kovacs, transitiemanager Herinrichting Stedelijke Ondergrond via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 0651115320.

Opgave

Herinrichting Stedelijke Ondergrond

Innovatieve, betaalbare oplossingen creëren waardoor de ruimte in de ondergrond effectief wordt benut en het wél allemaal past. Met zo min mogelijk overlast. Een geweldige uitdaging.

Over deze opgave

Herinrichting Stedelijke Ondergrond

Innovatieve, betaalbare oplossingen creëren waardoor de ruimte in de ondergrond effectief wordt benut en het wél allemaal past. Met zo min mogelijk overlast. Een geweldige uitdaging.

Over deze opgave

Aanjager van transitie

Binnen drie maatschappelijke opgaven zet De Bouwcampus verschillende transitietrajecten op:

Stichting De Bouwcampus is een netwerkorganisatie zonder winstoogmerk. De stichting bestaat dankzij financiële en in kind bijdragen van overheden en bedrijven.