Het lijkt een simpele kwestie van personeelstekort. Maar zoals arbeidseconoom Justus van Kesteren onlangs scherp uiteenzette in een artikel voor De Correspondent, is er veel meer aan de hand. Hij onderscheidt drie fundamentele oorzaken die ons aan het denken zouden moeten zetten: een beloningstekort, een productiviteitstekort én een werkoverschot.
Die analyse raakt de kern van wat we in de bouw ervaren. Vakmensen zijn schaars, en toch is de beloning voor fysiek en technisch werk vaak onvoldoende aantrekkelijk. De lonen stijgen, maar nauwelijks sneller dan de inflatie. Waarom zou een jongere nog kiezen voor een opleiding tot installateur, timmerman of werkvoorbereider, als het perspectief op lange termijn onzeker blijft?
Tegelijkertijd schiet de productiviteit niet op. Terwijl digitalisering en industrialisatie in de bouw enorme kansen bieden, worstelen we nog met versnippering, faalkosten en stroperige besluitvorming. Te weinig projecten worden op een gestandaardiseerde manier aangepakt. Te weinig opdrachtgevers durven los te komen van traditionele werkwijzen. En te veel tijd gaat verloren aan regels en rapportages die weinig bijdragen aan de voortgang.
En dan is er nog het werkoverschot: de opeenstapeling van opgaven van woningbouw tot netverzwaring en klimaatadaptatie. Zelfs als we alle cv’s uit de kaartenbakken vissen krijgen we het werk niet gedaan. Ook dat vraagt om scherpe keuzes: welke opgaven pakken we als eerste aan, en hoe organiseren we die op een manier die uitvoerbaar is?
We moeten dus af van de reflex om alleen maar méér mensen te willen. De echte vraag is: hoe zetten we de mensen die we wél hebben, slimmer, eerlijker en effectiever in?Automatiseer waar het kan, bouw meer industrieel, verminder de regeldruk en werk samen over ketens en disciplines heen. Dat vraagt om investeringen in technologie, in opleiding en in de aantrekkelijkheid van het vak. Maar bovenal vraagt het om durf. Durf van de overheid om écht te kiezen. En durf van de sector om zichzelf opnieuw uit te vinden.