Met verhalen, quotes, interviews en de resultaten van trajecten geven we je graag een beeld van wat we in 2024 allemaal hebben gedaan.
De bouwsector beweegt. En wij bewegen mee. Soms gedreven door urgentie, soms door innovatie, maar altijd met een helder doel: samen werken aan toekomstbestendige oplossingen voor de gebouwde omgeving in de breedste zin van het woord. We gaan voor een systeemverandering.
Het afgelopen jaar heeft opnieuw laten zien dat samenwerking en kennisdeling de sleutel zijn tot verandering en vooruitgang. Onze bijeenkomsten, initiatieven en netwerken brengen mensen samen die écht impact willen maken. Zo hebben we tijdens Transities in de Praktijk tastbare stappen gezet om complexe uitdagingen in het fysieke domein te doorbreken. De behoefte aan circulaire herinrichting heeft geleid tot vijf actielijnen, en de Damwandendag heeft een stevige basis gelegd voor vervolgacties met werkgroepen die zich richten op hoogwaardig hergebruik en ketensamenwerking.
Ook op het gebied van infrastructuur zagen we concrete resultaten. Met ons Lonkend Perspectief hebben we seriematig aanbesteden bij zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers op de kaart gezet. Verder zijn we met het maken van bouwstenen aan de gang gegaan om het seriematig uitvragen van infrawerken te vergemakkelijken en hebben we met verschillende workshops de juridische ins en outs van seriematig aanbesteden onder de aandacht gebracht.
Een mooi resultaat was ook onze inbreng tijdens De Woontop die door minister Mona Keijzer in december is gehouden. Uiteindelijk kreeg hier het Innovatie en Opschalingsprogramma steeds meer vorm. De fundamenten voor dit vijfjarige programma zijn gelegd in ons Industrieel Woningbouw (IW)-programma. De komende vijf jaar zijn we als De Bouwcampus dan ook nauw en op verschillende manieren betrokken bij het uitrollen van het Innovatie en Opschalingsprogramma.
Tegelijkertijd is mij inmiddels wel duidelijk geworden, dat het meer en sneller bouwen van nieuwbouwwoningen niet de enige oplossing is om aan de vraag naar woningen te voldoen. Behalve bouwen we moeten we ook heel secuur omgaan met de (her)verdeling van de bestaande voorraad. Het is ook niet voor niets dat De Bouwcampus in het najaar het manifest ‘De meeste woningen staan er al’ heeft ondertekend. De initiatiefnemers, het Nationaal Renovatie Platform (NRP) en milieuorganisatie Natuur & Milieu bepleiten in het manifest dat het kabinet meer doet om het verbouwen en renoveren van gebouwen en woningen makkelijker te maken.
En er was méér. Neem de podcastserie Hubberdepup, waarin we regionale innovatiehubs een podium gaven. Of de vele nieuwe ontmoetingen en inzichten tijdens Transities in de Praktijk. En een groeiende beweging van professionals die samen willen werken aan de opgaven van nu en de toekomst.
Kortom, in deze editie van De Bouwcampus in Beeld blikken we terug op een jaar vol beweging en vooruitgang. Ik nodig je uit om mee te kijken, én vooral ook met ons mee te doen.
Nynke Sijtsma
Directeur De Bouwcampus
Henberto Remmerts, transitiemanager
“En dat bevalt van beide kanten goed’, vertelt Henberto. Dat hij met De Bouwcampus in contact kwam was eigenlijk toeval. “Ik houd me bezig met het begeleiden en opstellen van aanbestedingen. Ik merkte dat als je dat efficiënt wilt doen je beter als partijen samen kunt werken in plaats van bijvoorbeeld elke brug en elke weg apart. Echter volgens de wetgeving mag je niet clusteren. Toch zijn er wel mogelijkheden, daarbij gaat het om de juiste motivatie en het koppelen aan duidelijke doelen. Met een aantal TAUW collega’s schreef ik een whitepaper over de mogelijkheden van Programmatisch aanbesteden. Mijn college stuitte vervolgens op een artikel van De Bouwcampus, dat precies ging over dit onderwerp. Dus zocht ik contact met De Bouwcampus en in het voorjaar van 2024 ben ik bij De Bouwcampus gestart.”
Henberto houdt zich dus nu bij De Bouwcampus bezig met het seriematig aanbesteden. “Dit is een belangrijk deel van de oplossing voor de grote vervangingsopdracht in de infrastructuur die eraan komt,” legt hij uit. “Veel seinen staan op groen, maar de vraag is ‘Hoe doe je dat dan?’” Hij maakte een analyse en kwam vervolgens tot 20 onderdelen van het aanbesteden, bouwstenen genaamd. “Deze gaan we nu verder uitwerken en daarvoor heb ik nu 24 mensen uit de praktijk gevonden die willen helpen. We hebben in juli 2024 een startbijeenkomst gehad en streven ernaar om elke maand bij elkaar te komen. Daarbij krijg ik nog ondersteuning van een trainee.”
“We hebben dit natuurlijk van tevoren uitvoerig besproken”, vertelt Henberto. “Ik mag acht uur per week, dus 20 procent van mijn werktijd hieraan besteden. Voor Tauw telt in de eerste plaats het maatschappelijk belang, het helpen oplossen van een maatschappelijke opgave. Van een bedrijf als Tauw mag daarin een bijdrage verwachten vinden zij. Ze hebben daarom ook al eerder iemand bij De Bouwcampus gehad op het thema bodem en ondergrond. Voor mij persoonlijk zie ik het als een stuk ontwikkeling. Ik vergroot mijn kennis en mijn netwerk op dit gebied en dat is heel positief. Voorlopig blijf ik in ieder geval nog even.”
Van idee naar uitvraag aan de hand van concrete vraagstukken
De infrastructuur staat voor enorme uitdagingen in een periode dat ook andere sectoren van de bouw voor grote uitdagingen staan: de woningbouw opgave, klimaatadaptatie, maatregelen voor zowel te veel als te weinig water, energietransitie, verduurzaming bestaande bouw, funderingsherstel, etc.
Vele infrastructurele kunstwerken naderen het einde van de technische levensduur. Vervanging dan wel renovatie van deze infrastructuur wordt complexer door de ambities op het gebeid van duurzaamheid en de noodzaak om hinder bij voorkeur geheel te voorkomen of toch in ieder geval te beperken. Ook het tekort aan personeel beperkt de totale productiecapaciteit. Daarbij komt dat de infrastructuur opgave beslag legt op overheidsbudgetten die moeten concurreren met andere maatschappelijk ook waardevolle sectoren en maatregelen.
De bouwsector heeft fundamentele systeemveranderingen nodig om de opgaven op te lossen. De visie die in 2023 is gepresenteerd over het denken en werken met seriematigheid en repeteerbaarheid als uitgangspunt is nog altijd leidend in de activiteiten van De Bouwcampus voor de V&R opgave.
De Bouwcampus jaagt deze verandering aan en brengt partijen bijeen om deze transitie te versnellen.
Ook in 2024 is een groot aantal partijen uit de infra-wereld betrokken geweest bij de V&R opgave.
De beweging in de infrasector naar een meer seriematige aanpak neemt zienderogen toe. In een aantal marktsegmenten is het zelfs al veel toegepast, zoals bijvoorbeeld bij de netbeheerders en waterleidingbedrijven. Ook in de woningbouw en utiliteitsbouw is het denken en organiseren van een opgave in ‘bouwstromen’ een meer gangbare manier van werken aan het worden. We vinden steeds makkelijker goede en leerzame voorbeelden van aanbestedingen met een seriematig karakter. Daarbij is als het om realisatie van ‘werken’ gaat vrijwel altijd sprake van een serie van één opdrachtgever. Samenwerkende opdrachtgevers die hun realisatie opgave bundelen met het oog op schaalvoordelen zijn er vrijwel niet (of zijn niet bekend).
Dat er beweging is naar meer seriematig werken wordt geïllustreerd door de aankondiging van Rijkswaterstaat in 2024 om, geheel in lijn met de resultaten van marktconsultaties, de V&R opgave seriematig aan te gaan pakken.
Samenwerking tussen overheden op het vlak van de V&R opgave neemt ook toe en een aantal individuele medewerkers droomt over gezamenlijke contracten. In de praktijk beperkt samenwerking zich meestal nog tot kennisuitwisseling. Een mooi voorbeeld met potentie voor 2025 is het initiatief van het HWBP dat zich richt op de aanpak van kunstwerken.
De V&R opgave wordt bij de meeste opdrachtgevers gezien als assetmanagement-vraagstuk waarbij programmering en aard van de werkzaamheden wordt bepaald vanuit het eigen belang. Samenwerking vanuit het belang van het robuust functioneren van het mobiliteitssysteem met gegarandeerde bereikbaarheid en acceptabele (voorspelbare) hinder voor de diverse doelgroepen is zeer beperkt. De Bouwcampus heeft het initiatief genomen om met NDW en TNO een discussiestuk/ambitiedocument op te stellen voor de ontwikkeling van digitale hulpmiddelen die kunnen helpen de V&R opgave vorm te geven. De rapportage is gericht op bereikbaarheid waarborgen en beperking van hinder.
In de Tweede kamer Commissie Infrastructuur is gesproken over de grote infra-opgave waar Nederland nu voor staat. In deze bijeenkomst werd door sprekers vanuit de markt, overheid en experts de noodzaak van een beweging naar andere manieren van contracteren benadrukt. Het bedrijfsleven benadrukt het belang van continuïteit en schaal daarbij. Ook opdrachtgevers als Rijkswaterstaat en ProRail gaven aan dat het die kant op moet. Bij de begrotingsbehandeling zijn door diverse leden van deze commissie al dan niet gezamenlijk verschillende moties ingediend die het kabinet ook oproepen tot regie en gebundelde aanpak.
De interesse voor seriematige aanbestedingen bleek in 2024 uit de ruime belangstelling voor een aantal (identieke) workshops die we hebben georganiseerd in samenwerking met Louisa Engels van CroonHuith Advocaten over het Whitepaper “Juridische (on)mogelijkheden van seriematige aanpak”. Ongeveer 150 deelnemers, met veelal juridische of inkoop expertise, hebben in een achttal bijeenkomsten de conclusies besproken. De conclusie dat de aanbestedingswet niet beperkend is voor een seriematige aanpak zoals gewenst werd daarbij breed bevestigd. De deelnemers aan de workshops over de juridische mogelijkheden wisselden ervaringen uit met elementen van seriematig werken en benoemden ook welke uitdagingen zij nog zien.
Een potentiële belemmering die door een aantal opdrachtgevers genoemd werd voor een seriematige aanpak was de mededingingswet. Die werd door een aantal vraagstellers verondersteld belemmerend te zijn omdat een (te) grote serie marktverstorend zou zijn. De opdrachtnemer zou te veel voordelen hebben ten opzichte van concurrenten. Hierover heeft De Bouwcampus in samenwerking met de Autoriteit Consument en Markt (ACM), die daarover gaat, een workshop georganiseerd voor een divers samengesteld gezelschap vanuit de bouwsector met ook deelname van buiten de Infrasector. Conclusie was dat de mededingingswet seriematige aanbestedingen door overheden niet belemmert, ook niet als die expliciet zijn gericht op het mogelijk maken van grote innovaties en investeringen die de marktverhoudingen kunnen veranderen. Lees hier het nieuwsartikel over deze bijeenkomst.
De TransitieMotor is een concept waarbij er iedere keer een ander voorbeeld van seriematig werken wordt uitgelicht. Elke maand is er een online lunchbijeenkomst waarin medewerkers van een project vertellen over hun ervaringen met seriematig aanbesteden. Bekijk hier de edities van afgelopen jaar.
Ingeborg Ligtenberg en Harald Versteeg waren te gast in KUBRCast, de podcastserie van kennis- en informatieplatform KUBR. In deze aflevering brengen de twee transitiemanagers bij De Bouwcampus de voordelen van seriematig aanbesteden over het voetlicht.
De transitiemanagers zien dat in de Infra dankzij seriematig aanbesteden projecten sneller worden gerealiseerd, tegen lagere kosten. Zo kun je zomaar zes bruggen bouwen, voor de prijs van 5, om maar een voorbeeld te noemen. Maar daarnaast: het geeft veel voldoening om als sector uitdagingen gezamenlijk op te pakken.
Bekijk de podcast hier.
De Bouwcampus heeft in 2024 bijgedragen aan het voorstel voor het Hoogwater Beschermings Programma. Met De Bouwcampus is in 2024 een film gemaakt over de potentie van seriematige aanpak. Die film is gepresenteerd als start van een mogelijke gezamenlijke aanpak zodat 400 kunstwerken in 300 maanden kunnen worden aangepakt.
Kijk hier voor meer informatie.
Met marktpartijen hebben wij een serie van korte filmpjes gemaakt over de kansen en voorwaarden van een seriematige aanpak. Marktpartijen gingen in de serie dieper in op de vraag wat een seriematige aanpak concreet zou kunnen opleveren. Deel 1van de serie werd zo goed ontvangen dat we een tweede reeks hebben gemaakt. Je bekijkt ze via deze link.
De Bouwcampus ondersteunt een prille samenwerking in Brabant op het gebied van assetmanagement. Dit Brabants Infra Beheerders Overleg is gestart n.a.v. de werkgroep gemeentelijke Bruggen van De Bouwcampus in 2023. Ook met de organisatie Zuid-Holland Bereikbaar is contact over het aansturen van de V&R opgave vanuit een regionaal belang van bereikbaarheid en hinder beperking. Lees hier het artikel met Ad van Vugt van de gemeente 's-Hertogenbosch.
Het ‘Platform gemalen’ is begonnen als onderdeel van Samenwerking WaterschapsWerken (SWW), waarin UvW met Bouwend Nederland, NL Ingenieurs en techniek samenwerken. Dit platform komt voort uit de Werkgroep Gemalen die die Bouwcampus in 2023 heeft opgestart.
De Bouwcampus heeft gesignaleerd dat er behoefte is aan concrete voorbeelden om met seriematig aanbesteden aan de slag te gaan. In 2024 zijn we daarom met een werkgroep Bouwstenen gestart. We werken op basis van concrete wensen en scenario's van opdrachtgevers en opdrachtnemers uit hoe seriematig aanbesteden er uit ziet.
Het resultaat hiervan?
• Bouwstenen voor aanbestedingsstukken
• Afweegmodellen om te kiezen uit verschillende opties
• Een community die na het opstellen van de bouwstenen ermee aan de slag gaat
Wil je hieraan meewerken? Neem dan contact op met Henberto Remmerts via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
We hebben de voordelen van een seriematige aanpak visueel weergegeven in een praatplaat. Klik op de onderstaande afbeelding om deze te vergroten.
Transitielessen
Het helpt dat er in de media aandacht is voor de V&R opgave. Het urgentiebesef bij opdrachtgevers neemt toe. Die urgentie vertaalt zich nog beperkt in acties om de eigen werkprocessen aan te passen of om samenwerking met andere opdrachtgevers te zoeken. Voor de hand liggende maatregelen als het uniformeren van werkprocessen en programma’s van eisen van verschillende opdrachtgevers blijft achterwege. Opvallend is dat decentrale overheden in andere inkoopdomeinen wel intensief samen optrekken en daar de voordelen van herkennen.
Er is geen overkoepelende structuur voor de V&R opgave waar opdrachtgevers elkaar vinden. Ook is er geen structuur voor overleg tussen de gezamenlijke opdrachtgevers en marktpartijen inclusief de leveringsketen. Er ontbreekt ook sturing/afstemming/overleg over de prioritering van de verschillende grote bouwopgaven en de verdeling van de schaarse capaciteit. Een partij verbinder/regisseur is hard nodig, waarbij het woord regie natuurlijk nog vele vormen kan krijgen.
De markt kijkt positief naar een seriematige aanpak. In het denken over seriematige aanpak ziet de markt allereerst veel optimalisatie mogelijkheden van het bestaande proces. Voordelen van disruptievere verandering als verregaande standaardisatie en industrialisatie zit echter vaak nog buiten het ‘denkraam’ van de sector.
Zowel opdrachtgevers als marktpartijen missen de verbeeldingskracht voor een gezamenlijk ander systeem op schaal van de nationale opgave. Ze durven nog nauwelijks stappen te zetten naar gezamenlijke uniforme functionele eisen, die standaardoplossingen vanuit de markt mogelijk maken.
Er is een gebrek aan gesprekken tussen opdrachtgevers en marktpartijen (bouwers en de leveranciers, onderaannemers daar achter) over wat zij nodig hebben om te leren, innoveren en te investeren.
Taal is belangrijk. Bij ‘seriematig’ denken mensen bijvoorbeeld al snel aan eenvormigheid.
Crossovers
De infrasector kan veel leren van ontwikkelingen van buiten de sector. In de woningbouw zijn bijvoorbeeld de stappen naar industrialisatie een stuk concreter. Het denken in producten, uniformeren van eisen door opdrachtgevers en het investeren in fabrieken zijn daar al gerealiseerd. Een woning is geen brug maar op procesniveau zijn er natuurlijk wel veel parallellen. De beweging naar seriematige aanpak is generiek. De Transitiemotor webinars gaan ook regelmatig over woningbouw of utiliteitsbouw bijvoorbeeld.
Meedoen
Spreekt het ontwikkelen van meer seriematig werken binnen de V&R opgave je aan en wil je meedenken én vooral meedoen in 2025? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
In co-creatie met betrokkenen uit de markt, overheid en kennisinstellingen zijn de vijf belangrijkste hindernissen naar voren gekomen die een obstakel zijn voor het opschalingsperspectief.
Industrialisatie is een middel om een aantal dilemma’s in de bouw structureel op te lossen. De woningbouwcrisis biedt de kans om via industrialisatie de bouw te versnellen, te verduurzamen, de arbeidsproductiviteit te verhogen, gezond rendement te behalen en continu te vernieuwen. De Bouwcampus jaagt de transitie naar duurzaam bouwen aan. Wij anticiperen op schaarste in woningen, arbeidskrachten, ruimte en grondstoffen. Alleen een systemische vernieuwing leidt tot industrialisatie en de daarmee verwachte versnelling van woningbouwontwikkeling en –productie, verduurzaming (biobased en circulair) en kostenreductie. Een kritisch continu volume is nodig om dit ingrijpende transitieproces op gang te brengen.
Onze transitiedoelstelling is daarom 50 procent industriële woningbouw (IW) in 2030. Als dit lukt, heeft industrialisatie significant bijgedragen aan het oplossen van de huidige woningbouwcrisis. En het lukt als wij nu samen kiezen voor een industrieel ontwikkel- en realisatieproces; oftewel vergaande industrialisatie van de woningbouw!
Op technisch vlak is er veel onderzocht en ontwikkeld, maar toch komt industrialisatie niet van de grond. Integraal werken en ontwikkelen binnen de huidige wetgeving, bestaande bureaucratie en marktwerking is enorm complex. Door de huidige maatschappelijke druk en bestuurlijke bereidheid en regie is nu de tijd om het daadwerkelijk te gaan doen!
Er zijn meerdere aanbieders van geïndustrialiseerde woningbouwsystemen, maar in Nederland wordt woningbouw nog beperkt via deze weg gerealiseerd. Verdergaande industrialisatie vraagt om regie in aantallen, systeembegrenzingen en tijd. De Provincie Zuid-Holland heeft De Bouwcampus gevraagd om in co-creatie met gemeenten, aannemers, ontwerpers, ontwikkelaars, toeleveranciers en kennisinstellingen oplossingen te ontwikkelen voor het vraagstuk: Hoe kan een structurele versnelling en opschaling van industriële woningbouw worden bereikt?
In oktober hebben we samen met Binnenlandse Zaken besloten dat deze koersaanpassing en focus gewenst is. Inmiddels was er intern ook besloten om naast de huidige industriële transitie-aanpak een separaat Optop programma vanuit Binnenlandse Zaken in te richten. Er kwam tevens een verzoek voor de evaluatie van het Programma conceptuele bouw en industriële productie van april 2021 n.a.v. kamervragen (motie Grinswen dd 30 mrt 2023)
Er is besloten om het bestaande programma te continueren met een afgeslankte begroting en dus ook takenpakket. Waarbij inzet IW brigadiers (actielijn 1) en inzet regionale IW programma’s i.s.m. de regionale innovatiehubs voorlopig on hold staat. Andere actielijnen worden doorgezet en De Bouwcampus neemt de uitvoering van de evaluatie van het Programma ‘conceptuele bouw en industriële productie’ van Binnenlandse Zaken op in de uitvoering. Op basis van de uitkomsten van deze evaluatie en actualisatie wordt ook een nieuw programmavoorstel vanuit De Bouwcampus aan Binnenlandse Zaken gedaan voor de periode 2024-2025. Zie hiervoor:
De Bouwcampus is ervan overtuigd dat woningen sneller, goedkoper, circulair én modulair gebouwd kunnen gaan worden door middel van vergaande industrialisatie. Snel, smaakvol en steengoed dus. Graag overtuigen wij jou ook. Ontdek het onbenutte vermogen, sluit je met jouw vraag aan en #zetdewoningbouwaan! Ga naar www.zetdewoningbouwaan.nl.
In dit digitale magazine staat industriële woningbouw in het algemeen en optoppen in het bijzonder centraal. Simpelweg omdat wij geloven dat optoppen op een conceptmatige wijze snel heel veel woningen aan de voorraad kan toevoegen. Bekijk hier het TOP-magazine.
Vijf verschillende coalities hebben het afgelopen jaar gebogen over het fenomeen optoppen. Iedere coalities richtte zich op een specifiek onderwerp van optoppen. Deze onderwerpen varieerde van de juridische belemmeringen van optoppen tot het vergaren van data van complexen die geschikt zijn om daar een laag woningen aan toe te voegen.
In deze video komen alle coalities aan het woord. De optopcoalities zijn een initiatief van De BouwCampus, Holland Houtland en de provincie Zuid Holland. Bekijk de video hier
“Hoe gaan we de woningbouw versnellen?”, luidt de centrale vraag van deze derde editie van Transitie in de praktijk. We brengen in deze editie een bezoek aan twee projecten: Steenzicht en Waldorp Four in Den Haag. De twee woningbouwprojecten, die industrieel worden uitgevoerd, vormde vervolgens het vertrekpunt voor een dialoog hoe we de woningbouw echt kunnen gaan versnellen. Bekijk de video hier.
In het kader van Transitie in de Praktijk trok De Bouwcampus er met genodigden en experts op uit. We hebben het hoogste houten appartementengebouw in Rotterdam bezocht: Sawa. Daar worden geprefabriceerde modules uit de fabriek op de bouwplaats 'in elkaar gezet'. Bekijk de video hier.
In het Regeerprogramma is het oplossen van de woningnood opgenomen als een van de prioriteiten van het kabinet. In het kader hiervan is er op 11 december 2024 een woontop georganiseerd. Het doel van de woontop is concrete landelijke afspraken te maken tussen het Rijk, medeoverheden, investeerders, marktpartijen en woningcorporaties die eraan bijdragen dat er 100.000 woningen per jaar worden gerealiseerd.
De Bouwcampus speelt een centrale rol in het faciliteren van de samenwerking tussen deze partijen en het ondersteunen van innovatieve oplossingen zoals data gedreven gebiedsontwikkeling, type,- en systeem goedkeuring en industriële bouwstromen: de zogenaamde Topversnellers
Transitielessen
Meedoen
Ben je enthousiast geworden over het traject industriële woningbouw en wil je meebouwen aan de toekomst? Mail dan naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Biobased/hout in gebouwen tot 5 lagen hoog
In het kader van de transitie naar een duurzamere toekomst speelt hout een belangrijke rol. Simpelweg omdat het kan bijdragen aan het verminderen van de ecologische impact van de bouwsector. De bouw gebruikt namelijk zo’n 40 procent van de primaire grondstoffen in Nederland. Hout is duurzaam, het is een hernieuwbare grondstof die op verantwoorde wijze geoogst kan worden. Het slaat CO2 op in plaats van dat het uitstoot en het kan makkelijk worden verwerkt in prefab concepten, wat de bouwtijd aanzienlijk verkort.
Binnen dit traject wordt gewerkt op basis van het ‘whole-system-in-the-room’ principe. Dat betekent niet alleen aan de slag met één opdrachtgever, maar juist met partijen om de tafel die de transitie en opschaling mogelijk maken. Denk aan architecten, ingenieurs, bouwbiologen, boeren, verzekeraars en toekomstige gebruikers.
De grote bouwopgave in Nederland gaat gepaard met hoge ambities op het gebied van klimaat en circulaire economie en woondoelen. Om Paris Proof te kunnen bouwen, stijgt de vraag naar duurzame bouwmethodes en biobased bouwmaterialen die CO2-emissies reduceren.
Voor Houtbouw tot vijf lagen ligt er een businesscase. Het is prima uitvoerbaar, veilig en zorgt voor een gezond binnenklimaat. Er is ook steeds meer aandacht voor circulair bouwen, waarbij hout als een essentieel materiaal wordt beschouwd voor het sluiten van de kringloop van grondstoffen.
Toch lukt het ons nog niet om de transitie naar biobased bouwen echt grootschalig op gang te brengen. Er is een zekere terughoudendheid bij grote vastgoedontwikkelaars en bouwbedrijven, die vaak kiezen voor traditionele materialen vanwege bekendheid en gevestigde processen. Bovendien zijn er ook vooroordelen over houtbouw, dat het niet brandveilig is bijvoorbeeld, terwijl ook daar al oplossingen voor zijn.
Kortom, werk aan de winkel. In 2025 willen we door middel van een Future Search actielijnen opstellen om zo tot een doorbraak te komen
Transitieresultaten en -lessen
In 2024 zijn er gesprekken gevoerd met verschillende betrokken partijen, waaruit blijkt dat bedrijven behoefte hebben aan een betere bundeling van kennis en het uitwisselen van ervaringen over houtbouw. Daarnaast ontbreekt er een integraal afwegingsmodel om effectief met houtbouw aan de slag te gaan, wat wel als een belangrijke behoefte wordt gezien. Geëvalueerde projecten tonen aan dat (hoge) houtbouw in Nederland goed mogelijk is, mits de juiste partijen vroegtijdig betrokken worden en circulaire en duurzame principes centraal staan in het ontwerpproces.
Hoewel enkele projecten met hoge duurzaamheidsambities zijn gerealiseerd, was de ‘taal’ van Het Nieuwe Normaal nog niet beschikbaar, wat resulteerde in beperkt inzicht in de uitgerekende indicatoren. Er is echter wel inzicht in de toegepaste circulaire principes, wat de potentie van houtbouw benadrukt, maar ook wijst op de noodzaak van verdere ontwikkeling van gestandaardiseerde meet- en evaluatiemethoden.
Wil jij je steentje bijdragen aan de transitie om houtbouw business as usual te maken? Stuur dan een email naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Circulariteit moet gemeengoed worden
Het circulair herinrichten van utiliteitsgebouwen draagt bij aan het verduurzamen van de Nederlandse economie. Door principes als de R-ladder, Trias Materia en MKI toe te passen, wordt niet alleen voldaan aan nationale en internationale klimaatdoelen, maar wordt ook waarde gecreëerd voor bedrijven en de maatschappij. Dit proces ondersteunt Nederland in de transitie naar een veerkrachtige, circulaire economie tegen 2050. Ook helpt het mee om te voldoen aan de woontopafspraak om bestaande bouw beter te benutten.
Uit de eerste verkennende sessie is een samenwerking ontstaan. Uit de circulaire tweedaagse is de groep van de huidige uitvoering onstaan.
In 2023 kwam de regiegroep Circulaire herontwikkeling utiliteitsbouw bijeen voor het verder afbakenen van de vraagstelling en de stakeholdergroep voor de Future Search. Tussen deze meetings door kreeg het programma steeds meer vorm, de uitnodiging gemaakt en alle andere praktische zaken geregeld. In september vond de Future Search plaats. Uit deze tweedaagse bijeenkomst zijn vier actielijnen gekomen;
Rondom deze actielijnen zijn werkgroepen ontstaan. Deze werkgroepen werken zelfstandig aan hun eigen actielijn. De deelnemers zijn in 2024 vier keer met de hele groep samengekomen op inspirerende locaties waar circulair herinrichten al was toegepast. Enerzijds om van het voorbeeld te leren en anderzijds om elkaar op de hoogte te houden van de gemaakte stappen binnen de eigen actielijn. Inmiddels ligt er een afwegingsmodel circulair herinrichten utiliteitsbouw in de vorm van een flowchart (zie ‘Trajectresultaten’), wordt er binnen Het Nieuwe Normaal een gezamenlijke maatstaf voor circulariteit ontwikkelt, en is er een plug-in ontwikkeld zodat alle herbruikbare circulaire materialen van verschillende aanbieders, in één overzicht getoond kunnen worden.
Een tweedaagse bijeenkomst waarin we met 56 mensen uit acht stakeholdergroepen hebben nagedacht over de vraag: Hoe maken we circulair herinrichten business as usual? Het doel van deze bijeenkomst was om een gedeeld toekomstbeeld te schetsen waaruit een of meerdere actieplannen zouden ontstaan. Het resultaat zijn de vier werklijnen die hierboven al eens genoemd zijn.
Op één plek een enorme voorraad aan materialen ontsluiten: dat is het uitgangspunt van een nationaal platform herbruikbare bouwmaterialen. Met één trefwoord en één muisklik zien waar de materialen zich bevinden en in welke hoeveelheid. Er is een plug-in gemaakt waarmee huidige aanbieders hun webshop makkelijk kunnen koppelen met het nationale platform. In 2025 gaan de betrokken partijen de digitale mogelijkheden verder uitbreiden.
Uit de Future Search kwam naar voren dat er behoefte is aan een standaard om circulair hergebruik meetbaar te maken. Binnen Het Nieuwe Normaal zijn ze daar al mee bezig en dus is er besloten om binnen dit initiatief een leidraad te maken voor inbouwpakketten. Hier werkt een kernteam van vijf mensen aan, daarnaast zijn er tegenlezers en worden projecten aangedragen voor evaluatie. Het doel is om niet alleen een inhoudelijk raamwerk op te stellen, maar ook prestatieniveaus te definiëren op basis van data. Eind 2025 wil de groep de leidraad voor het eerst presenteren.
Met bijna negenhonderd panden, waarvan 700.000m2 aan kantoorgebouwen in haar portefeuille, is de politie één van de grootste vastgoedeigenaren van het land. Deze omvang brengt niet alleen een grote verantwoordelijkheid met zich mee, maar ook enorme kansen om circulariteit te stimuleren. Zo is de politie naast circulair herinrichten ook bezig met modulaire inbouwpakketten.
Een afwegingsmodel dat helpt te bepalen welke stappen gemaakt moeten worden om een gebouw circulair te gaan herinrichten. De Flowchart gaat in 2025 zijn testfase in en wordt daarna jaarlijks geüpdatet. Flowchart_V10.pdf
Eindeloos is een digitaal magazine waarin het werkproces circulair herinrichten van begin (Future Search) tot waar de werkgroepen nu staan centraal staat. Eind 2025 wordt er van dit magazine een nieuwe editie gemaakt om de voortgang van het traject te tonen.
Lees Eindeloos hier
Transitielessen
Wil jij circulair herinrichten business as usual maken? Wil jij onderdeel zijn van de oplossing van dit urgente vraagstuk? Aarzel niet en neem contact met ons op! Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Realiseren van opschaalbare en voorspelbare renovatiestromen
'In een complexe context leer je oplossingen pas echt kennen door eraan te werken'
Een duurzame, comfortabele en gezonde woning moet voor iedereen sneller realiteit worden. Met dit doel voor ogen bundelen Stroomversnelling, TKI Bouw & Techniek, TKI Urban Energy en De Bouwcampus de krachten in het nieuwe programma Verbouwstromen. De vier organisaties combineren hun kennis, expertise en netwerken op het gebied van energietransitie, klimaatadaptatie en natuurinclusief en circulair bouwen.
Samen met bouwers, installateurs, toeleveranciers, woningcorporaties, verhuurders en woningeigenaren wil Verbouwstromen renovatiestromen ontwikkelen die het benodigde tempo en volume hebben om de klimaatdoelstellingen voor 2030 en richting 2050 te kunnen realiseren. Hiervoor is een lerend en adaptief programma noodzakelijk. In een complexe en ambigue context, zoals de duurzaamheidstransitie, leer je oplossingen pas echt kennen door eraan te werken.
Omdat De Bouwcampus een lange en intensieve samenwerking kent met Communities of Practice (COP’s) binnen en tussen regionale innovatiehubs op het gebied van CO2-neutraal renoveren is het logisch deze zogenaamde Regionale Renovatiepraktijken aan het programma Verbouwstromen te (ver)binden. In de podcast ‘Hubberdepub renovatietalks’ staan de innovatiehubs en de rol die ze hebben in de regio centraal. Beluister de podcast hier.
Verbouwstromen is een non-profit samenwerkingsverband van vier organisaties die kennis, expertise en netwerken op gebied van energietransitie, klimaatadaptatie, natuurinclusiviteit en circulair bouwen combineren. Verbouwstromen ondersteunt het Programma Versnelling verduurzaming Gebouwde Omgeving (PVGO) in het realiseren van haar doelen en wordt mede mogelijk gemaakt door steun van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Kijk voor meer informatie op www.verbouwstromen.nu Wil je contact met het Verbouwstromen team? Stuur dan een bericht naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
'Om tot een integrale aanpak te komen is samenwerking tussen de gemeente en vastgoedeigenaren noodzakelijk'
Het realiseren van een duurzame, betaalbare en betrouwbare energievoorziening is voor Nederland een van de belangrijkste opgaven tot 2050. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat een wijkgerichte aanpak wordt ontwikkeld voor de uitwerking hiervan. Daarin is een centrale regisserende rol voor gemeenten weggelegd. De Transitievisies Warmte van gemeenten, die in 2021 zijn opgesteld, zijn aan de eerste revisie toe. Voor 31 december 2026 moet elke gemeente in Nederland beschikken over een Warmteprogramma. Dit Warmteprogramma is de opvolger van de Transitievisie Warmte, waar in grote lijnen staat hoe de gemeente dit aanpakt, zoals wanneer welke wijken van het aardgas af gaan en in welke wijken alternatieve warmtebronnen en alternatieve infrastructuur wordt voorzien.
Gemeenten zijn verplicht om visies op te stellen over hoe ze wijken op een duurzame manier gaan verwarmen. Nu moeten ze deze visies omzetten naar een warmteplan. Dit gaat hoe dan ook gebeuren. Op dit moment zijn gemeentes hier eigenhandig mee bezig. Tegelijkertijd zijn bedrijven en woningcorporaties verplicht om op korte termijn hun panden te verduurzamen. Op eigen inzicht wordt er geïsoleerd en worden er zonnepanelen, warmtepompen en vloerverwarming aangelegd. Maar om tot een integrale aanpak te komen is samenwerking tussen de gemeente en vastgoedeigenaren noodzakelijk. Er moet in samenspraak een moment bepaald worden waarin een wijk van het gas af gaat zodat vastgoedeigenaren hier rekening mee kunnen houden bij het onderhouden en plaatsen van installaties.
In dit nieuwbouwgebied werken de partijen samen om ervoor te zorgen dan netcongestie geen belemmering is voor de bouw van nieuwe woningen en utiliteitsbouw. De restrictie van 5 megawatt voor woningen zal amper merkbaar zijn voor bewoners door slim gebruik en spreiding van energiepieken. Symbiose tussen burger en u-bouw staan hier centraal. Voor het verslag van deze sessie klik je hier. In 2025 gaan we weer een aantal sessies organiseren.
Om Gemeente Landsmeer verder te helpen in de warmtetransitie hebben we een hackathon georganiseerd waarbij bewoners, eigenaren van vastgoed, netbeheerders, en medewerkers van de gemeente hun hulpvraag konden neerleggen op het gebied van energietransitie. Ook waren er mensen aanwezig die al stappen gezet hebben in de energietransitie en hun ervaring en kennis wilde delen met de aanwezigen. Het verslag lees je hier.
We hebben met Altera, Gemeente Houten en WoonIn een eerste verkenning gedaan van dit project. De Gemeente Houten heeft de uitdaging om deze wijk van het gas af te krijgen. Waar de projectontwikkelaar zelfstandig bezig is om het winkelcentrum te her ontwikkelen. Maar de woonlaag in het winkelcentrum bevat ook woningen. De Bouwcampus wil partijen bij elkaar brengen om te werken aan een gezamenlijk plan. In 2025 kan dit project één van de pilots worden die we gaan volgen.
Sinds 2024 nemen we deel aan de leerkring verduurzaming utiliteitsgebouwen van Platform 31. We zijn we op bezoek geweest bij een bedrijventerrein in Veenendaal. Bedrijven waren daar individueel bezig om van het gas af te gaan. Collectieve oplossingen worden daar niet overwogen. Eigenlijk is het heel voor de hand liggend om dat wel te doen. Daarom kwamen we met elkaar samen om het te hebben over de drempels die er zijn om over te gaan op collectieve oplossingen. In 2025 nemen we opnieuw deel aan een aantal van deze sessies.
Enthousiast geworden over gebiedsgerichte energie en wil je ook iets betekenen voor dit traject? Overleg de mogelijkheden via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Herinrichten van de ondergrond op een toekomstvaste manier
We moeten een nieuwe werkwijze ontwikkelen als het gaat om de herinrichting van de stedelijke ondergrond. Zo’n nieuwe werkwijze is nodig om maatschappelijke doelen (oa energietransitie, klimaatadaptatie, elektrificatie van mobiliteit) tegen acceptabele kosten en met minimale overlast te bereiken. Dit vereist op de eerste plaats meer samenwerking, een betere coördinatie, met scenario’s vooruitkijken, gezamenlijk ontwerpen, financieren én uitvoeren. De stedelijke ondergrond is al vol en wordt steeds voller. Kortom, het is een complexe transitie waar veel verschillende partijen bij betrokken zijn.
Ruim vijf jaar lang heeft De Bouwcampus zich beziggehouden met het aanjagen van de samenwerking tussen deze partijen. Dankzij de inzet van diverse transitiemanagers en transitiemedewerkers zijn er verschillende samenwerkingsverbanden tot stand gebracht.
Het is duidelijk dat mede door de inzet van het transitieteam HSO, de bewustwording over de dilemma’s die er in de stedelijke ondergrond zijn fors is toegenomen. Het thema staat daarmee dan ook “prominent op de agenda” zegt Wil Kovacs, afgezwaaid transitiemanager Herinrichting Stedelijke Ondergrond, in dit interview.
De ontwikkeling van kennis en technieken krijgt op meerdere plaatsen een goede invulling. Denk in dit kader aan het Centrum Ondergronds Bouwen (COB), Kennisplatform CROW, Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB), Kennis en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond (KOBO) en de verschillende onderwijsinstellingen.
De Bouwcampus ondersteunt de initiatiefnemers bij het uitwerken en concretiseren van het DILT en VKLS-gedachtegoed. We voeren een ‘Future Search’ uit, waar verschillende stakeholders bij elkaar gebracht worden om de nodige stappen te definiëren om uiteindelijk tot een pilot te komen. Verder gaan wij ook in 2024 door met de TransitieMotor en het KOBO Ondergrondslab. Deze gaan meer in het teken staan van de ondiepe ondergrond, DILT en VKLS.
Het HSO traject komt nu als het ware in een nieuwe fase. In onze ogen is dat een volgende volwassenheidsfase. Die nieuwe fase vult De Bouwcampus in door de aandacht voor en inrichting van de ondergrond in de lopende transitieopgaven in te bedden. Ons uitgangspunt is namelijk dat ‘ruimte’ de optelling is van bovengrond, de plattegrond en de ondergrond. Elke transitie heeft aandacht voor ruimte en daarmee impliciet dus ook voor de ondergrond.
Binnen De Bouwcampus hebben we het nu over de wijze waarop we de aandacht voor de ondergrond in de andere opgaven een plek gaan geven.
In samenwerking met het Centrum Ondergronds Bouwen (COB) zijn een 14-tal innovaties voorgesteld om op een andere (lees: innovatieve) wijze om te gaan met de ondergrond. Hier zijn via stappen van selecties en uitwerking met de coalitie van “koplopergemeenten” twee projecten overgebleven om nader uit te werken. Dat zijn het werken met algoritmen bij het ontwerp en inrichten en het ontwikkelen van een verticaal kabels en leidingensysteem (VKLS). Parallel is een systeem van diepe stedelijke leidingtunnels (DILT) samen met Amsterdam en Rotterdam verder uitgewerkt.
‘Hulp bij Richtlijnen’ en ‘Kennisarena’. Deze twee producten die we samen met Centrum Ondergronds Bouwen (COB) hebben gemaakt, vormen een belangrijke kennisbank en handleiding bij het gebruik van de ondergrond.
Met MijnAansluitingen.nl en het COB hebben we ‘de samenwerkwijzer’ gerealiseerd. De Samenwerkwijzer is ontwikkeld voor samenwerkingsverbanden die integraal programmeren in de fysieke leefomgeving, of hiermee willen beginnen. Zowel voor startende als bestaande samenwerkingen, biedt de Samenwerkwijzer inzicht.
We hebben de Samenwerkwijzer ontwikkeld voor samenwerkingsverbanden die werken aan integrale planafstemming van projecten tussen boven- en ondergrond, of hiermee willen starten. De Samenwerkwijzer bestaat uit: 1) stappenplan die helpt samenwerkingsverbanden op te zetten en optimaal in te richten, 2) een bibliotheek met concrete hulpmiddelen die helpen samenwerkingsverbanden te optimaliseren en 3) een samenwerkscan die in 10 minuten laat zien waar jouw samenwerkingsverband nu staat en op welke fronten deze kan worden verbeterd.
Ga HIER naar de Samenwerkwijzer.
Door initiatieven en onderhoudsbehoeften vast te leggen in convenanten kunnen samenwerkingsverbanden optimaal worden benut. Voorbeelden van gemeenten waar met convenanten is samengewerkt zijn bijvoorbeeld Tilburg, Rotterdam en Zoetermeer.
Om kwaliteit in de ondergrond te behouden is (nieuwe) aanwas van jonge technici en stedenbouwkundigen noodzakelijk. Met het Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen (GPKL) is voor dat doel in de vorm van een ondergrondlab een samenwerking met het Kennis en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond (KOBO) aangegaan. Het gezamenlijk netwerk zet zich in voor stageplaatsen, stageopdrachten en geeft ruimte aan het nieuwe denken dat de studenten inbrengen.
Vanuit De Bouwcampus is geparticipeerd in de Citydeal Openbare Ruimte. In verschillende ontwikkelteams, in het kernteam en in samenwerking met het atelierteam zijn op meerdere aandachtsvelden resultaten vormgegeven. Centraal in de deelname stond het borgen en vernieuwen van processen om toekomstgericht met de bodem om te gaan.
Circa acht keer per jaar hebben we de zogenoemde digitale transitiemotor op touw gezet. In de vorm van webinars gaven we meerdere producten, samenwerkingsvormen en toekomstgerichte initiatieven een podium. Klik hier om naar de playlist op YouTube te gaan.
Op verschillende wijze hebben de transitiemanagers in 2024 input geleverd en daarmee bijgedragen aan het programma Bodem en Ondergrond.
Transitieresultaten en -lessen
Wil jij ook meedoen aan de herinrichting van de stedelijke ondergrond? Mail ons via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Op diverse plekken in Nederland wordt de ambitie van meer integraal werken en langer vooruitplannen in de ondergrondse ruimte omarmd. In projecten worden ervaringen opgedaan met bijvoorbeeld andere vormen van samenwerking. Van dergelijke projecten kunnen anderen leren. Bekijk hier de voorbeeldprojecten.
‘Men is zich veel meer van de ondergrond bewust’
'Wil je dat de ondergrond niet op een verkeerde manier wordt ingericht, dan moet je ook vanuit een soort planologische verantwoordelijkheid de regie pakken op de inrichting van die ondergrond'
Hij ziet de functie van Transitie Manager Herinrichting Stedelijke Ondergrond (HSO) bijna als een eretitel. De afgelopen jaren heeft deze functie voor Wil Kovacs diverse deuren geopend. “De onafhankelijke positie van De Bouwcampus wordt namelijk zeer gerespecteerd. Met elkaar hebben we veel bereikt.” Toch houdt het voor Kovacs op. Simpelweg omdat hij met pensioen gaat. “En,” zegt hij op zijn bekende nuchtere toon, “je kan beter ook op je hoogtepunt stoppen. Ik zou het verschrikkelijk vinden om een grijze muis te worden.” Een gesprek met een man met een missie. “De ondergrond moet een volledig gelijkwaardige positie hebben als de bovengrond.”
Al sinds het begin van zijn loopbaan bij de gemeente Rotterdam zit Wil Kovacs in de ondergrond. “Ik was 21 toen ik in dit vakgebied rolde en ik van de gemeente echt de kans kreeg om een deskundige te worden. Ik was harstikke ambitieus en wilde alleen maar met de beste deskundigen praten.” Het bracht hem onder andere tot de functie van manager Beheer Ondergrond in een stad waar mede door hem de ondergrond op de kaart is gezet. Ondertussen zat Kovacs op bestuurlijk niveau in diverse normcommissies, sprak hij op congressen en zat hij in verschillende ontwikkelingstrajecten. De laatste jaren zette hij zich nog als deskundig adviseur in de havenstad in en was hij als transitiemanager actief binnen het traject Herstructurering Stedelijke Ondergrond.
Als geen ander had hij in zijn loopbaan de druk op de ondergrond zien toenemen. Bij De Bouwcampus richtte Kovacs zich vooral op een breed gedragen bewustzijn hierover. “Inmiddels is het op veel plekken wel doorgedrongen dat de ondergrond meer dan een aandachtspunt is. Het vollopen van de ondergrond met kabels, leidingen, rioleringen, elektrificatie en noem maar op, is een algemeen probleem waaraan op allerlei plaatsen aandacht moet worden gegeven.”
Regierol
Een heikel punt is echter dat de regierol op wat er in die ondergrond gebeurt, vaak niet goed wordt ingevuld. “Er zijn”, zegt Kovacs, “veel gemeenten die die regierol niet willen pakken. Want met de regie pak je gelijk een verantwoordelijkheid. Dan volgt ook direct de discussie, ‘heb je het over regie of heb je het over coördinatie?’ Je kan proberen te coördineren door partijen met elkaar in gesprek te laten gaan over wanneer ze wat waar in de grond gaan stoppen. Er zijn een aantal gemeenten die wel een duidelijke regierol pakken. Die gemeenten zeggen ‘ik wil dat je daar op dit plek komt te liggen, onder die omstandigheden, met die afspraken en onder die voorwaarden’. Zij stemmen die werkzaamheden ook veel vaker af met de andere activiteiten die ook in de wijk plaats moeten vinden.” Voordeel daarvan is volgens hem dat de overlast voor bewoners zoveel mogelijk wordt beperkt en de mobiliteit in de stad op gang blijft. “Maar”, voegt Kovacs er in één adem aan toe, “Daar moet je dus expertise voor in huis hebben. En wil je dat de ondergrond niet op een verkeerde manier wordt ingericht, dan moet je ook vanuit een soort planologische verantwoordelijkheid de regie pakken op de inrichting van die ondergrond. Dat betekent dat je ook inzicht moet hebben in plannen en ideeën die er aankomen.”
In zijn ogen is het nog slechts een kwestie van tijd dat zo’n aanpak er komt. “Dat kan niet anders. In de bovengrond vindt ook niet iedereen het maar goed dat er van alles gebeurt. En ik zie heel duidelijk dat die planologische verantwoordelijkheid bij de stedenbouwkundige, de architect maar ook andere disciplines actief in de bovengrond zich daar langzaam steeds bewuster van worden. En daar hebben we ons met het HSO team hard en op verschillende manieren voor ingezet.”
Zwarte bladzijde
Een zwarte bladzijde voor het transitieteam HSO was zonder twijfel het plotselinge overlijden van Robert Ephraim. “Dat was een klap van jewelste,” blikt hij terug. En met het overlijden van een van de belangrijkste trekkers, zag Kovacs het transitieteam wankelen. “Het bleek ook lastig om het aan te vullen. Het aantrekken van goede transitiemedewerkers was niet zo moeilijk. Lastiger was om transitiemanagers te vinden om een nieuwe organisatorische entiteit neer te zetten.”
Het is volgens hem ook in die periode dat het team zoekende was naar een nieuwe rol, dat bij het team het besef doordrong, dat de cirkel eigenlijk wel rond is. “De dillema’s die er in de stedelijke ondergrond zijn staan prominent op de agenda. De ontwikkeling van kennis en technieken krijgen op meerdere plaatsen een uitstekende invulling. Daarmee zijn we in een nieuwe fase gekomen. Die nieuwe fase gaat De Bouwcampus invullen door de aandacht voor en inrichting van de ondergrond in de lopende transitieopgaven in te bedden. Ons uitgangspunt is namelijk dat ‘ruimte’ de optelling is van bovengrond, de plattegrond en de ondergrond. Elke transitie heeft aandacht voor ruimte en daarmee impliciet dus ook voor de ondergrond.”
Toekomst
Op de vraag hoe hij de toekomst van de stedelijke ondergrond ziet volgt even een korte stilte. Dan zegt hij: “De beschikbaarheid van ruimte zal zich niet gaan herstellen. Sterker nog, als je de klimatologische ontwikkelingen volgt, denk ik zelfs dat we op een wat langere termijn, de stedenbouwkundige inrichting straten nog smaller gaat maken. Het wordt hier ook warmer, dus dat betekent dat je met schaduwwerking moet werken en meer vergroening. Circulariteit dwingt ons om dat wat in een gebied ontwikkeld en gemaakt wordt, ook in dat gebied te verwerken. Dus hoe gaan we met ons afval management om? En niet alleen afval in de zin van huishoudelijk afval, maar ook rioleringsafval en de zorgplicht om het water in de grond op te slaan. Infiltratie en filtratie, dat zijn allemaal technieken die belangrijk zijn maar die wel een plek moeten krijgen. Dus de druk op de ondergrond wordt alleen maar groter.”
Creatief
In zijn ogen zijn creatieve oplossingen noodzakelijk. En waar kan je daar beter voor zijn dan bij studenten. “Ik ga graag met hen in gesprek. De gekste ideeën komen er dan los. Zo opperde een student het idee van een uitneembare weg. Als je in de ondergrond moet zijn til je de weg eruit. Even los hoe je dat technisch moet doen, maar het idee is natuurlijk briljant.” Hij vindt ook dat als je in de transitie verder wil komen, je vreemde ideeën moet binnenlaten. “Het heeft geen zin om voor eigen parochie te gaan praten en proberen mensen die het eigenlijk al volledig met je eens zijn, mee te krijgen in een andere manier van denken. Je moet weerstanden binnenhalen. Mensen die zaken eigenlijk belachelijk vinden zoals ze gaan naast je neerzetten. En vraag ze dán: ‘maar hoe komen we dan uiteindelijk wél in de toekomst?’ Moet jij eens opletten met wat voor oplossingen zij dan komen.”
De Bouwcampus coördineert, met specifiek daarvoor beschikbaar gesteld budget van Rijksvastgoedbedrijf, de samenwerking tussen verschillende brancheorganisaties in het young professionals netwerk. Het doel van het netwerk is om young professionals samen te laten denken en doen:
Primair belang voor De Bouwcampus is het bereiken van een andere doelgroep en hen actief te betrekken bij de trajecten. We zien nu regelmatig dat young professionals (eindfase studie t/m 35 jaar) niet worden uitgenodigd voor sessies, terwijl de mix tussen young professionals en professionals ons inziens erg waardevol is. Daarnaast zien we graag meer crossovers tussen de verschillende organisaties, waardoor medewerkers in aanraking komen met andere (young) professionals binnen de keten. Die behoefte blijkt ook te bestaan bij andere (branche)organisaties die zich veelal richten op medewerkers van hetzelfde soort organisaties.
Bij De Bouwcampus werken we dagelijks aan drie grote maatschappelijke vraagstukken: Vervanging & Renovatie Infrastructuur (V&R), Verduurzaming Gebouwen & Omgeving (VGO) en Herinrichting Stedelijke Ondergrond (HSO). De uitdagingen zijn enorm, met een woningbouwopgave van 900.000 woningen en de noodzaak om bestaande gebouwen te verduurzamen, terwijl onze infrastructuur veroudert en er een tekort aan ruimte en capaciteit is in de ondergrond. We moeten tempo maken, want er is geen tijd te verliezen. Daarom zetten we ons in om de transitie in de bouwsector te versnellen en de opgaven betaalbaar, circulair, schoon, groen en toekomstbestendig te realiseren. Dit vraagt om een radicale omslag in denken, doen en organiseren, iets wat wij actief stimuleren door sectoroverstijgend samen te werken. We organiseren trajecten die duurzame bouwmethoden opschalen, door co-creatie en coalitievorming met verschillende partijen uit de sector, van publieke opdrachtgevers tot innovatoren en kennisinstellingen. Samen werken we aan de concretisering van vernieuwende bouwmethodes, waarbij we noodzakelijke systeemaanpassingen ontwikkelen, zoals nieuwe aanbestedingsprocedures en samenwerkingsvormen, om innovaties breder en sneller te verspreiden.
Bij De Bouwcampus hanteren we het principe van 'het complete systeem aan tafel' oftewel ‘the whole system in the room’. Dit sluit naadloos aan bij onze filosofie van co-creatie. Samen met stakeholders uit de gehele bouwketen onderzoeken we nieuwe systemen en benaderingen. We identificeren de prangende vraagstukken die de sector bezighouden en brengen een diverse groep betrokkenen samen, zoals beleidsmakers, uitvoerders, opdrachtgevers, experts, gebruikers en beheerders. Gezamenlijk werken we toe naar een gedeelde basis, waarbij we onze ambities en doelen formuleren en streven naar de gewenste toekomst. Dit is ons vertrekpunt, en van daaruit ontwikkelen gemengde groepen stakeholders concrete actieplannen om deze ambities te verwezenlijken en de gewenste toekomst te bereiken.
Deze benadering keert het traditionele model om: ons einddoel markeert het beginpunt. Hierdoor ontstaan mogelijkheden voor programma's, werkgroepen en samenwerkingen die concrete acties ondernemen. Dit kan zelfs leiden tot de ontwikkeling van subsidieregelingen, branche-standaarden en nieuwe samenwerkingsvormen, allemaal voortkomend uit deze innovatieve processen.
Binnen De Bouwcampus werken we met de vier V's van opschalen. Verleggen, verankeren, verspreiden en vermeerderen:
Het is overigens niet zo dat opschalen altijd dezelfde route neemt. Dus via verleggen, verankeren en verspreiden naar vermeerderen. Een goed voorbeeld daarvan is het traject circulaire herinrichting van utiliteitsgebouwen. Daar is begonnen met een inventariserende sessie over de vraag hoe we dat vanzelfsprekend kunnen maken (Verleggen). Daarna staat een grote sessie op het programma (Verspreiden).
De opbrengsten uit deze sessie dienen als bouwstenen voor het opstellen van een visie (Verankeren). De inzichten en de kennis over circulaire inrichting die dat proces oplevert, gaan ervoor zorgen dat er meerdere initiatieven ontstaan (Verspreiden). Vervolgens is het zaak om het aantal initiatieven te laten groeien (Vermeerderen) en de herinrichting van utiliteitsgebouwen steeds vaker circulair aan te pakken.
Verleggen. Bij het traject Industriële woningbouw begint de opschaling eveneens bij Verleggen door te streven naar een imagoverbetering van industrieel bouwen. Dit door nadrukkelijk te wijzen op de diversiteit en de voordelen ervan in het kader van het enorme woningtekort.
De volgende stap het Verankeren is inmiddels al begonnen. Immers, steeds meer bouwers passen een industriële manier van werken toe. Hetzij in de ontwikkeling van projecten, hetzij in het bouwproces of beiden. Door middel van verschillende activiteiten zoals bijvoorbeeld de Bouwstromen en de Versnellingsbrigade zijn we via Verspreiden nu in de fase van Vermeerderen: het laten groeien van het aantal initiatieven.
“Innovatie in de bouwsector is noodzakelijk, maar hoe zorgen we ervoor dat vernieuwende ideeën ook echt breed worden toegepast? Hoe zorgen we ervoor dat oplossingen niet incidenteel blijven, maar structureel bijdragen aan de transitie van de gebouwde omgeving in de breedste zin van het woord?” Het zijn volgens Rob Haans, bestuursvoorzitter van woningcorporatie de Alliantie vragen waar De Bouwcampus dagelijks antwoorden op probeert te vinden. Als bestuurslid van de Stichting De Bouwcampus wil hij graag impact bereiken. “De Bouwcampus heeft zich steeds verder ontwikkeld in het in gang zetten en ondersteunen van transities en verandermanagement.”
“Hoe lang ik al bestuurslid ben? Dat weet ik eigenlijk niet eens precies,” trapt Haans het gesprek af. “Maar het zal zo’n zeven jaar zijn. Mijn betrokkenheid begon elf jaar geleden via het Opdrachtgeversforum, in het verlengde van mijn start bij de Alliantie. Twee tot drie jaar later kwam De Bouwcampus in beeld en sindsdien zit ik in het bestuur.”
Zijn betrokkenheid voelt voor hem als vanzelfsprekend. “De Bouwcampus brengt partijen samen die elkaar anders misschien niet zo snel zouden vinden. In de bouwsector heb je elkaar nodig om vooruitgang te boeken. Dat maakt het werk van De Bouwcampus zo relevant.”
Bij de start van zijn bestuursperiode was een van de centrale vragen: hoe realiseren we meetbare resultaten terwijl we ons bezighouden met vernieuwing? “Dat is een ingewikkelde combinatie,” stelt Haans vast. “Onze strategie werd om ons te positioneren als versneller van opschaling en ons te focussen op een beperkt aantal thema’s. We wilden concrete resultaten behalen en partijen actief bij elkaar brengen. Die aanpak hanteren we nog steeds.”
Haans benadrukt dat vernieuwing in de bouw niet alleen om techniek draait. “Het is ook een organisatievraagstuk. Hoe zorg je ervoor dat slimme oplossingen breed toepasbaar worden? Hoe haal je obstakels in wet- en regelgeving weg? De Bouwcampus speelt een sleutelrol in deze transities door kennis te bundelen en partijen te verbinden.”
De Bouwcampus heeft zich de afgelopen jaren gefocust op drie grote thema’s: vervanging en renovatie van de infrastructuur, verduurzaming van gebouwen en de omgeving en de herinrichting van de stedelijke ondergrond. Haans ziet dat De Bouwcampus op al deze gebieden nu echt impact maakt. “Het draait niet alleen om techniek maar vooral om organisatie. Hoe kun je oplossingen op zo’n manier implementeren dat ze breder toepasbaar worden? De Bouwcampus heeft zich steeds verder ontwikkeld in het in gang zetten en ondersteunen van transities en verandermanagement.”
De maatschappelijke noodzaak om sneller en efficiënter te werken neemt volgens Haans toe. “We zitten op een kantelpunt: de vraag ‘hoe zou het kunnen?’ verandert steeds meer in ‘we moeten dit nu gaan doen’. Dat zie je bijvoorbeeld bij de energietransitie en de ondergrondse infrastructuur, waar netverzwaring, stadswarmte en andere voorzieningen tegelijkertijd moeten worden aangepakt. De tijd om alleen nog maar te onderzoeken is voorbij.”
Een belangrijk aspect van De Bouwcampus is dat het geen investeerder of opdrachtgever is, maar een faciliterende en verbindende rol speelt. “Dat betekent dat als het werkt, anderen ermee aan de haal kunnen gaan. Dat is precies de bedoeling. We hoeven niet perse de credits te krijgen; we willen vooral dat er iets in beweging komt.”
Dat vraagt een bijzondere manier van besturen. “Binnen het bestuur hebben we allemaal onze netwerken en expertise. Of het nu Rijkswaterstaat is, gemeenten, aannemers of corporaties: we brengen kennis en mensen samen. En we pushen waar nodig maar zonder te forceren.”
Haans ziet opschaling als een cruciaal onderwerp voor de toekomst. “Neem bijvoorbeeld seriematige woningbouw en aanbestedingen. We hebben nu echt de omslag gemaakt van incidentele projecten naar structurele oplossingen. Kijk naar industriële woningbouw en de voortzetting van het innovatie- en opschalingsprogramma. De eerste stappen zijn gezet, maar de grote uitdaging blijft: hoe zorgen we dat dit breed wordt toegepast?”
Een ander voorbeeld is de renovatie en verduurzaming van woningen. “Technisch gezien weten we allang hoe we dit moeten doen. Maar de complexiteit zit in de ketensamenwerking, de besluitvorming en de bereidheid van opdrachtgevers om samen te werken met de markt. Daar ligt een rol voor De Bouwcampus: misverstanden wegnemen, opschaling stimuleren en laten zien dat dingen wél kunnen.”
Volgens Haans ligt één van de grootste uitdagingen in het doorbreken van overtuigingen en oude patronen. “We zien dat opdrachtgevers soms vastzitten in aannames over wat wel en niet kan binnen de regelgeving. Neem bijvoorbeeld aanbestedingen: er wordt vaak gedacht dat er geen ruimte is voor innovatie terwijl de regels dat juist wél toelaten. De Bouwcampus helpt door kennis te delen en de dialoog aan te gaan.”
Ook de rol van politiek en regelgeving speelt een belangrijke rol. “De verduurzaming van de gebouwde omgeving en infrastructuur is een breed gedragen ambitie maar het tempo en de implementatie worden beïnvloed door politieke keuzes. De Bouwcampus heeft geen politieke rol maar kan wel objectief inzicht geven in wat nodig is om voortgang te maken.”
Als bestuurslid van De Bouwcampus heeft Haans één duidelijke wens voor de toekomst: “Ik hoop dat we vast blijven houden aan onze missie om opschaling te faciliteren en partijen op één lijn te krijgen. We hebben snelheid en volume nodig. De Bouwcampus moet blijven inspireren, netwerken bij elkaar brengen en mensen in beweging zetten. Want uiteindelijk gaat het daar om: verandering realiseren en meetbare impact maken.”
Met die gedachte kijkt hij positief naar de toekomst: "Zolang we blijven focussen op concrete resultaten en slimme samenwerkingen, kunnen we écht verschil maken. En dat maakt het werk bij De Bouwcampus zo waardevol."
- Rob Haans, bestuurslid Stichting De Bouwcampus
Maak kennis met het Bouwcampus-team!
De Bouwcampus bestaat uit een groep enthousiaste mensen die zich ervoor inzet om de maatschappelijke meerwaarde van de bouwwereld te vergroten.
Ontwikkelen van een innovatieve aanpak om de omvangrijke vervangings- en renovatieopgave van infrastructuur duurzaam, betaalbaar en met zo min mogelijk hinder te realiseren.
In Nederland ligt voor circa 137.000 kilometer aan wegen, 6.200 kilometer aan vaarwegen, 6.000 kilometer aan spoorlijnen, 2.100 kilometer aan dijken, 1,8 miljoen kilometer aan kabels en leidingen en vele duizenden viaducten en bruggen. Veel van deze infrastructuur nadert het einde van zijn levensduur. Daarnaast wordt onze infrastructuur steeds intensiever belast. Grootschalige vervanging of renovatie is noodzakelijk om de bereikbaarheid en veiligheid ervan te blijven garanderen.
Een goede infrastructuur is essentieel voor een vitale economie, de leefbaarheid en een duurzame en sociale ontwikkeling van ons land. Bij het niet functioneren of onvoldoende tijdig onderhoud van de infrastructuur zijn de potentiële vervolgschades groot. Niet alleen financieel, ook spelen hierbij maatschappelijke vraagstukken zoals de veiligheid van burgers, bereikbaarheid en duurzaamheid.
Er zijn onvoldoende middelen en menskracht beschikbaar voor de enorme hoeveelheid projecten die nu ontworpen en uitgevoerd moeten worden. Er is daarom een urgente behoefte aan een aanpak die verantwoord prioriteert, kosten verlaagt, duurzaamheid stimuleert én waarbij ‘tijdens de verbouwing, de winkel van de samenleving open blijft.’
De Bouwagenda heeft vastgesteld dat een Kwaliteitssprong en Schaalsprong noodzakelijk zijn voor deze opgave. De Kwaliteitssprong moet leiden tot een hoger maatschappelijk rendement op investeringen: duurzamer, circulair, toekomstbestendig en met een hogere klantbetrokkenheid en -tevredenheid. De Schaalsprong moet leiden tot het grootschalig toepassen van nieuwe concepten en technieken, van pilots via (inter)nationaal prototyping naar investeringsprogramma’s. Daardoor treden schaalgrootte-effecten op, komt de noodzakelijke versnelling erin en gaan de kosten per product drastisch omlaag.
Deze speerpunten van De Bouwagenda vullen we voor de opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur in met de volgende activiteiten:
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenDoorbraken realiseren om de transitie naar een toekomstbestendige en CO2-neutrale gebouwenvoorraad te versnellen. Voor utiliteitsbouw, woningbouw, nieuwbouw en bestaande bouw.
In 2050 CO2-neutraal, dat is de klimaatdoelstelling waar we als samenleving voor staan. De Nederlandse bouwsector speelt een belangrijke rol bij deze enorme opgave. Enerzijds is dit een energieopgave waarbij ruim 7 miljoen woningen en 1 miljoen utiliteitsgebouwen moeten worden getransformeerd tot energiezuinige gebouwen met duurzame elektriciteits- en warmtevoorzieningen. Anderzijds is reductie en verandering van ons grondstoffengebruik nodig voor de overgang naar een circulair bouwproces.
Het realiseren van deze duurzaamheidsambities kan alleen met een integrale en gebiedsgerichte aanpak. Zo vragen alleen al warmte- en koelsystemen en de opwekking van energie om lokaal maatwerk en het bij elkaar brengen van belanghebbenden. Daarnaast vereisen deze transities nieuwe businessmodellen en andere manieren van samenwerken.
We onderzoeken hoe we binnen de bouwsector een voortvarende start van de verduurzamingsopgave kunnen bewerkstelligen en voorwaarden voor opschaling en uitrol kunnen creëren. Door te leren van technische en organisatorische innovaties, door ervaring op te doen met wat kosteneffectief is en door na te gaan wat in verschillende situaties praktisch haalbaar is.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenInnovatieve, betaalbare oplossingen creëren waardoor de ruimte in de ondergrond effectief wordt benut en het wél allemaal past. Met zo min mogelijk overlast. Een geweldige uitdaging.
Straten in steden liggen nu al regelmatig open vanwege het beheer en onderhoud van de ondergrondse infrastructuur. Werkzaamheden voor riolering, kabels, leidingen en bestrating worden los van elkaar gerealiseerd zonder rekening te houden met het totaal aan wensen. Met ingrepen voor de energietransitie en klimaatverandering zullen binnensteden nog vaker openliggen. Er is een systeemsprong nodig om alle ambities te realiseren.
Nederland verspilt miljarden euro’s als we nu niet toekomstbestendig handelen. In de steden en in de ondergrond hangt alles met alles samen. We zoeken daarom naar een integrale oplossing voor de ondergrondse opgaven die minimale overlast bij aanleg, beheer en onderhoud geeft, die niet duurder uitpakt dan de huidige werkwijze en die toekomstbestendig is.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenDe Bouwcampus jaagt transities aan binnen drie complexe, urgente maatschappelijke opgaven
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren. Daarmee zorgen we voor de gewenste schaalsprong. Oplossingen die ontstaan, zijn gericht op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. Kansrijke ideeën toetsen we in praktijkomgevingen. Alle inzichten delen wij open en transparant.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
De Bouwagenda, Bruggenstichting, CROW, Platform WOW en De Bouwcampus merken op dat er behoefte is aan een bruggendialoog.
De uitdagende en omvangrijke opgave om de Nederlandse civiele kunstwerken te renoveren en vervangen is iets waar we samen nog decennia mee bezig zijn. Om dit als overheid en markt aan te kunnen is het gesprek hierover van groot belang.
Tijdens de online Brugdialogen komen vraagstukken, ideeën, oplossingen en fails aan bod die jou en jouw collega’s door heel Nederland helpen. Laten we er met zijn allen naar streven om zo veilig, efficiënt en duurzaam mogelijk te werken. Want die (gerenoveerde) kunstwerken moeten er komen.
Veel bruggen, maar ook sluizen, viaducten, duikers etc. zijn gebouwd in de jaren 50-60-70 van de vorige eeuw en naderen het einde van hun technische levensduur, waardoor assetbeheerders en -eigenaren geconfronteerd worden met een ingrijpende en kostbare uitdaging. Willen we deze opgave op tijd, veilig, efficiënt en duurzaam uitvoeren, dan is het van belang dat alle betrokken beheerders en marktpartijen met elkaar samenwerken en kennis uitwisselen.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenBinnen drie maatschappelijke opgaven zet De Bouwcampus verschillende transitietrajecten op:
Stichting De Bouwcampus is een netwerkorganisatie zonder winstoogmerk. De stichting bestaat dankzij financiële en in kind bijdragen van overheden en bedrijven.
Ontwikkelen en toepassen van een innovatieve aanpak om de omvangrijke vervangings- en renovatieopgave van infrastructuur duurzaam, betaalbaar en met acceptabele hinder te realiseren.
Om Nederland op rolletjes te laten lopen, moeten we de komende jaren hard aan de slag met vervanging en renovatie (V&R) van de infrastructuur. Dat is een enorme opgave, omdat de mensen en middelen ook nodig zijn voor de woningbouwopgave, energietransitie en klimaatadaptatie. Daarbij moet het ook nog eens op een duurzame en betaalbare manier en is het de bedoeling dat tijdens deze operatie alles het gewoon blijft doen en Nederland doordraait. Hoe we dat moeten doen? Daarop richt zich de opgave Vervanging & Renovatie Infrastructuur.
Met de focus op seriematig
In de infrastructuur zijn opdrachtgevers en uitvoerders van oudsher gewend om project voor project te werken. Er komt echter een golf van duizenden kleinere en grotere te vervangen of te renoveren bruggen, viaducten, sluizen en gemalen op ons af. Om dit binnen de maatschappelijke opgaves als klimaat, stikstof en woningtekort aan te kunnen, moeten we naar een andere manier van werken. De Bouwcampus richt zich op een meer seriematige aanpak. We moeten meer standaardiseren, meerdere kunstwerken in één aanbesteding naar de markt brengen en meer industrialiseren.
Zo’n seriematige aanpak heeft op zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers een grote impact. In de Open Leeromgeving Seriematige Aanpak V&R zijn we met dit vraagstuk bezig. Kijk voor meer informatie op het V&R Transitie Dashboard.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenDoorbraken realiseren om de transitie naar een toekomstbestendige en CO2-neutrale gebouwenvoorraad te versnellen. Voor utiliteitsbouw, woningbouw, nieuwbouw en bestaande bouw.
In 2050 CO2-neutraal, dat is de klimaatdoelstelling waar we als samenleving voor staan. De Nederlandse bouwsector speelt een belangrijke rol bij deze enorme opgave. Enerzijds is dit een energieopgave waarbij ruim 7 miljoen woningen en 1 miljoen utiliteitsgebouwen moeten worden getransformeerd tot energiezuinige gebouwen met duurzame elektriciteits- en warmtevoorzieningen. Anderzijds is reductie en verandering van ons grondstoffengebruik nodig voor de overgang naar een circulair bouwproces.
Het realiseren van deze duurzaamheidsambities kan alleen met een integrale en gebiedsgerichte aanpak. Zo vragen alleen al warmte- en koelsystemen en de opwekking van energie om lokaal maatwerk en het bij elkaar brengen van belanghebbenden. Daarnaast vereisen deze transities nieuwe businessmodellen en andere manieren van samenwerken.
We onderzoeken hoe we binnen de bouwsector een voortvarende start van de verduurzamingsopgave kunnen bewerkstelligen en voorwaarden voor opschaling en uitrol kunnen creëren. Door te leren van technische en organisatorische innovaties, door ervaring op te doen met wat kosteneffectief is en door na te gaan wat in verschillende situaties praktisch haalbaar is.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenInnovatieve, betaalbare oplossingen creëren waardoor de ruimte in de ondergrond effectief wordt benut en het wél allemaal past. Met zo min mogelijk overlast. Een geweldige uitdaging.
Straten in steden liggen nu al regelmatig open vanwege het beheer en onderhoud van de ondergrondse infrastructuur. Werkzaamheden voor riolering, kabels, leidingen en bestrating worden los van elkaar gerealiseerd zonder rekening te houden met het totaal aan wensen. Met ingrepen voor de energietransitie en klimaatverandering zullen binnensteden nog vaker openliggen. Er is een systeemsprong nodig om alle ambities te realiseren.
Nederland verspilt miljarden euro’s als we nu niet toekomstbestendig handelen. In de steden en in de ondergrond hangt alles met alles samen. We zoeken daarom naar een integrale oplossing voor de ondergrondse opgaven die minimale overlast bij aanleg, beheer en onderhoud geeft, die niet duurder uitpakt dan de huidige werkwijze en die toekomstbestendig is.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgavenDe Bouwcampus jaagt transities aan binnen drie complexe, urgente maatschappelijke opgaven
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren. Daarmee zorgen we voor de gewenste schaalsprong. Oplossingen die ontstaan, zijn gericht op opschaling, repeteerbaarheid en versnelling. Kansrijke ideeën toetsen we in praktijkomgevingen. Alle inzichten delen wij open en transparant.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
De Bruggenstichting, CROW, Platform WOW en De Bouwcampus merken op dat er behoefte is aan een bruggendialoog.
De uitdagende en omvangrijke opgave om de Nederlandse civiele kunstwerken te renoveren en vervangen is iets waar we samen nog decennia mee bezig zijn. Om dit als overheid en markt aan te kunnen is het gesprek hierover van groot belang.
Tijdens de online Brugdialogen komen vraagstukken, ideeën, oplossingen en fails aan bod die jou en jouw collega’s door heel Nederland helpen. Laten we er met zijn allen naar streven om zo veilig, efficiënt en duurzaam mogelijk te werken. Want die (gerenoveerde) kunstwerken moeten er komen.
Veel bruggen, maar ook sluizen, viaducten, duikers etc. zijn gebouwd in de jaren 50-60-70 van de vorige eeuw en naderen het einde van hun technische levensduur, waardoor assetbeheerders en -eigenaren geconfronteerd worden met een ingrijpende en kostbare uitdaging. Willen we deze opgave op tijd, veilig, efficiënt en duurzaam uitvoeren, dan is het van belang dat alle betrokken beheerders en marktpartijen met elkaar samenwerken en kennis uitwisselen.
Binnen drie maatschappelijke opgaven richten we transitietrajecten in voor vraagstukken met een brede basis van vraageigenaren.
Over de opgaven
